Etkili okul ve görev unvanı arasındaki ilişkiye dayalı ortalama etki

Araştırma sonucunda etkili okul özelliklerine yönelik yönetici ve öğretmenlerin görev unvanları açısından incelendiğinde yöneticilerin etkili okul algılarının öğretmenlerden daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu bulguya ilişkin hesaplanan ortalama etki büyüklüğü değeri görev unvanı değişkeninin etkili okul özelliklerine ilişkin yönetici ve öğretmen algıları üzerinde düşük düzeyde bir etkiye sahip olduğunu bildirmektedir. Görev unvanı değişkenine yönelik incelenen çalışmalara ilişkin yapılan moderatör analizi sonucuna göre yayın türü, okul türü, örneklem sayısı ve yayın yılı moderatörlerine göre istatiksel olarak anlamlı düzeyde farklılaşma bulunamamıştır.

Yapılan bu araştırmadan elde edilen bulgu görev unvanı değişkenine ilişkin olarak yöneticilerin etkili okul algılarının öğretmenlere göre daha yüksek ve olumlu olduğunu belirtmektedir. Bu bulgu, alanyazında yapılan bazı araştırmaların sonuçları ile paralellik göstermektedir. Örneğin, Baştepe (2002) yönetici ve öğretmenlerin etkili okul algıları konusu üzerine yaptığı araştırmanın sonucunda yönetici ve öğretmenlerin görev

175

unvanlarına göre etkili okul algıları farklılık gösterdiğini tespit etmiştir. Bu araştırma bulgusuna göre, yöneticilerin etkili okulun yönetici, öğrenci, okul iklmi, eğitim-öğretim süreci, veli-çevre ve okulun fiziksel durumu boyutlarında okul etkililik algıları öğretmenlerden daha yüksek olduğu görülmektedir. Benzer şekilde Akan (2007) tarafından yapılan çalışmada etkili okulun öğrenci, okul çevresi ve veli boyutunda yöneticilerin algılarının öğretmenlerden daha yüksek olduğu belirtilmektedir. Kaplan (2008) Ankara ilindeki Anadolu liselerinde görev yapan 300 yönetici ve öğretmen görüşlerine göre etkili okul özelliklerini karşılama düzeyleri amacıyla yaptığı araştırmasında yönetici ve öğretmenlerin etkili okul özelliklerine ilişkin görüşleri arasında anlamlı bir farklılığın bulunduğunu belirtmektedir. Araştırma sonucuna göre etkili okulun okul yöneticisi, okul ortamı ve öğrenci boyutlarında yöneticilerin okullarını öğretmenlere oranla daha etkili bulduğu anlaşılmaktadır. Bu bulgu bu araştırmanın sonucu ile aynı doğrultuda olduğunu göstermektedir. Oral (2005) ilköğretimde çalışan yönetici ve öğretmenlerin algılarına göre etkili okul düzeylerini belirleme amacıyla yaptığı araştırmanın sonucunda okul yöneticilerinin algılarının etkili okulun tüm boyutlarında öğretmen algılarına göre daha yüksek olduğunu tespit etmiştir. Bu bulguya göre yöneticilerin okullarını daha çok sahiplendikleri, okulu temsil ettikleri sebebiyle daha fazla çaba gösterdikleri düşünülebilir. Ayrıca bu sonuç yöneticiler ile öğretmenler arasındaki sorumluluk, yetki alanları, görev ve çalışma biçimlerinin farklı olması ile açıklanabilir. Araştırmadan elde edilen bulguya benzer şekilde Özkan (2014) okulların etkililik düzeylerini yönetici ve öğretmen algılarına göre belirlemeyi amaçladığı çalışmasının sonucunda görev unvanına değişkenine göre anlamlı bir farklılığın olduğu ve yöneticilerin öğretmenlere oranla okulları daha etkili algıladıkları belirtilmektedir. Bu bulguya ilişkin olarak farklılığın azaltılabilmesi için okullardaki yönetici ve öğretmen iletişiminin artırılması, ihtiyaç duyulan konularda fikir alışverişinin sağlanması ve işbirliği çalışmalarının desteklenmesi gerektiği söylenebilir.

Bu araştırmada yöneticilerin etkili okula yönelik algıları öğretmenlere oranla daha yüksek olduğu bulunmuştur. Literatürde yapılan araştırma sonuçları bu bulgu ile benzerlik göstermektedir. Örneğin, Türker (2010) Antalya ilindeki ilköğretim okullarında çalışan yönetici ve öğretmenlerin etkili okul özelliklerine ilişkin görüşlerini incelediği çalışmasında etkili okulun bütün boyutlarında yöneticiler okulları öğretmenlere göre daha etkili bulduklarını ortaya çıkarmıştır. Biltekin (2013) görev unvanı değişkenine göre etkili okulun okul çevresi ve veli boyutuna ilişkin algıları arasında anlamlı bir fark olduğunu kanıtlamış ve yöneticilerin etkili okulun okul çevresi

176

ve velilere yönelik algıları öğretmenlere göre daha yüksek olduğunu bulmuştur. Elde edilen bu bulgu bu araştırmanın sonuçları ile örtüşmektedir. Ergin, Kaplan ve Korkmaz (2018) tarafından yapılan çalışmada Anadolu liselerinde görev yapan okul yöneticisi ve öğretmenlerin okulların etkili olma düzeylerine yönelik görüşleri incelenmiştir. Araştırma sonucuna göre etkili okulun sadece okul ortamı ve öğrenci boyutunda yönetici ve öğretmenlerin görüşleri arasında görev unvanına ilişkin olarak anlamlı bir farklılığın olduğu tespit edilmiş ve yöneticilerin etkili okul algıları öğretmenlere göre daha yüksek düzeyde olduğu görülmüştür. Bu çalışmanın sonucu belirten araştırma sonucuyla tutarlılık göstermektedir. Araştırma sonucu ile tutarlılık gösteren diğer bir çalışmada ise Yılmaz (2006) Düzce ili merkez ilçelerindeki ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmen algılarına göre okulların etkili okul olma düzeylerini incelemiş ve yöneticilerin algılarının etkili okulun okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, okul programı ve eğitim-öğretim süreci, okul kültürü ve ortamı, okul çevresi ve veli boyutlarında öğretmen algılarına oranla daha yüksek olduğu sonucuna ulaşmıştır. Bu çerçevede yöneticiler öğretmenlere göre okulları daha etkili olarak nitelendirmektedirler. Bu durumun yöneticilerin görev yaptıkları okullarda daha çok alanda daha fazla sorumluluk almalarından kaynaklandığı söylenebilir.

Araştırmadan elde edilen bulguya göre etkili okula ilişkin yöneticilerin algıları öğretmenlerinkine oranla daha yüksektir. Ancak alanyazında yapılan bazı çalışmaların sonuçları bu bulgu ile çelişkili olduğu görülmektedir. Örneğin, Baştepe (2002) yaptığı çalışmasında öğretmenlerin etkili okulun öğretmen boyutundaki algıları yöneticilerden daha yüksek olduğu sonucunu ortaya çıkarmıştır. Akan (2007) tarafından yapılan çalışmada etkili okulun öğretmen, öğrenme ortamı ve süreci boyutunda öğretmenlerin algılarının yöneticilerden daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bu durum bu araştırma bulgularından farklı bir durumu sergilemektedir. Bu bağlamda bahsedilen boyutlar doğrudan öğretmenlerin katılımı ile gerçekleştirildiğinden öğretmen algılarının daha yüksek olması normal bir durum olarak görülebilir.

Araştırma sonucunda elde edilen diğer bir bulgu ise hesaplanan ortalama etki büyüklüğü değeri görev unvanı değişkeninin etkili okul özelliklerine yönelik yönetici ve öğretmen algıları üzerinde az düzeyde bir etkiye sahip olduğunu bildirmektedir. Ancak literatürde incelenen bazı araştırma sonuçlarının bu bulgu ile uyumluluk göstermediği bilinmektedir. Örneğin, Zembat vd. (2010) etkili okul ile liderlik stilleri arasındaki ilişkiye yönelik yönetici ve öğretmen algılarını incelediği çalışmada etkili okulun özelliklerine ilişkin yönetici ve öğretmenlerin görev unvanlarına ilişkin anlamlı bir

177

farklılığın olmadığı sonucunu elde etmiştir. Bu araştırma bulgusundan farklı olarak Akan (2007) tarafından yapılan çalışmada Erzurum ilindeki ilköğretim okullarının etkililiğine ilişkin olarak okul yöneticileri ile öğretmenlerin algıları arasında görev unvanına bağlı olarak etkili okulun okul yöneticisi ve okul kültürü ve ortamı boyutlarında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmüştür. Akbal (2008) İstanbul ilindeki ilköğretim kurumlarında çalışan yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre okul etkililik düzeylerini incelemeye yönelik yaptığı çalışmasında okul etkililiği hakkındaki algıların görev unvanı değişkenine göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşmıştır. Elde edilen bu sonuç bu araştırmanın bulgusu ile çelişki göstermektedir. Araştırma sonucu ile tutarlılık göstermeyen Kaplan (2008) yaptığı araştırmada etkili okulun öğretmen ve veli boyutlarında yönetici ve öğretmenlerin algılarında anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmektedir. Ayık (2007) çalışmasında ilköğretim okullarının etkililik düzeylerini yönetici ve öğretmen algılarına göre incelemiştir. Araştırma sonucunda yönetici ve öğretmenlerin algılarının etkili okulun tüm boyutlarında görev değişkenine bağlı olarak anlamlı bir farklılığın olmadığı belirtimiştir. Bu bulgu görev türü değişkeni yönetici ve öğretmenlerin etkili okul algılarını etkilemediğini göstermektedir.

Araştırma sonucundan farklı olarak Biltekin (2013) tarafından araştırmada ortaöğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre etkili okulun yönetici, öğretmen, öğrenci, eğitim-öğretim süreci, okul kültürü ve ortamı boyutlarına ilişkin algıları arasında görev unvanı değişkenine göre anlamlı bir farklılık bulunamamıştır. Bu sonuç bu araştırmanın bulgusu ile örtüşmemektedir. Akoğan (2014) etkili okulların özelliklerini yönetici ve öğretmen görüşlerine göre incelediği çalışmasında okul etkililiğine sahip olma durumu açısından yönetici ve öğretmenlerin görüşlerinin aynı yönde olduğu ve bu konuda görev unvanına göre anlamlı bir farkın olmadığı belirtilmektedir. Bu sonucun da bu araştırmadan elde edilen bulgudan farklı olduğu anlaşılmaktadır. Bu araştırma sonucu ile uyumluluk göstermeyen Alanoğlu (2014) tarafından yapılan çalışmada liselerde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre etkili okul olma düzeylerini incelenmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların okuldaki görev unvanları çalıştıkları okulun etkili okul olma düzeylerine ilişkin algılarında herhangi bir farklılığa neden olmadığı görülmüştür. Bu bulguya ilişkin olarak yönetici ve öğretmenlerin etkili okula ilişkin algılarının benzer olması, birlikte çalışmalarından dolayı karşılıklı etkilenmelerden kaynaklandığı düşünülebilir.

178

5.1.7 Etkili okul ve öğrenim düzeyi arasındaki ilişkiye dayalı ortalama etki