Etkili okul ve iş doyumu arasındaki ilişkiye dayalı ortalama etki büyüklüğüne

Araştırma sonucunda etkili okul ile iş doyumu arasında pozitif yönlü, anlamlı ve orta düzeyde bir ortalama etki büyüklüğünün olduğu hesaplanmıştır. Elde edilen bu bulgu okul etkililiğini değerlendirme modellerinden doyum modelinde çok önemli olarak nitelendirilen bir özellik olan iş doyumunun etkili okul üzerinde orta düzeyde bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Yapılan moderatör analizi sonuçlarına göre etkili okul ile iş doyumu arasındaki ilişkiye dayalı olarak hesaplanan ortalama etki büyüklüğünün yayın yılı moderatörüne göre anlamlı düzeyde farklılaşma olduğu görülmüştür. Araştırmaya dahil edilen çalışmaların yayın yılının değişmesi ile etkili okul ile iş doyumu arasında hesaplanan ortalama etki büyüklüğünün anlamlı düzeyde bir değişim gösterdiği bulunmuştur.

Okul etkililiğini değerlendirme modellerinden olan doyum modeline ilişkin olarak ilgili literatür incelendiğinde iş doyumu ile okul etkililiği konusunda yapılan çalışmalar oldukça sınırlı olduğu görülmektedir. Hung (2012) tarafından yapılan bir çalışmada Tayvan’da ilkokullarda çalışan öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin okul etkililiğini önemli ölçüde etkilediği görülmektedir. ABD'nin Massachusetts eyaletinde görev yapan öğretmenlerin iş doyumları ile etkili okul arasındaki ilişkiyi inceleyen bir çalışma sonucunda öğretmenlerin iş doyum düzeyleri ile etkili okul arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu belirtilmektedir (Tek, 2014). Yapılan bir araştırmada okullarda görev yapan öğretmenlerin iş doyum düzeylerinin yüksek olması orada yapılan uygulamaların başarılı olma olasılığının da yüksek olmasını sağlamaktadır ve sonuçta öğrencilerin akademik ilerleme seviyesinin ve kurumun eğitim hedeflerine ulaşma düzeyinin olumlu yönde etkilendiği bildirilmektedir (Treputtharat ve Tayiam, 2014). Başka bir araştırma sonucunda iş tatmini ile okul etkinliğinin yüksek düzeyde ilişkili olduğu belirlenmiştir (Negiş, 2020).Shann (1998) tarafından yapılan üç yıl süren

168

bir araştırmada dört ortaokulda görev yapan doksan iki öğretmenin iş doyumları ile okul etkililiği arasında anlamlı bir ilişki olduğu savunulmaktadır. Duan, Du veYu (2018) tarafından yapılan bir araştırmada öğretmenlerin iş doyumları ile okul etkililiği arasında olumlu yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmektedir. Genel olarak bu bulgular, mevcut araştırma sonuçları ile paralellik göstermektedir. Bu sonuçlara ilişkin olarak etkili bir okul oluşturma sürecinde doyum modeli uygulamalarının ne kadar önemli olduğu ve bununla birlikte bu süreçte iş doyumunun sağlanmasının vazgeçilmez bir özellik olduğu söylenebilir.

Gedik ve Üstüner (2017) eğitim örgütlerinde örgütsel bağlılık ve iş doyumu ilişkisini incelemek amacıyla yaptığı meta-analiz çalışmasında örgütsel bağlılık ile iş doyumu arasında orta düzeyde pozitif yönlü bir etki büyüklüğü olduğu sonucuna ulaşmıştır. Aynı çalışmadan elde edilen diğer bir bulgu ise çalışmaların moderatör analizlerinde yayın türüne ve okul türüne göre anlamlı düzeyde bir farklılaşmanın olmadığı tespit edilmiştir. Tett ve Meyer (1993) yaptığı meta-analiz çalışması sonucunda örgütsel bağlılık ile iş doyumu arasında orta düzeyde ve pozitif yönlü bir etki büyüklüğü olduğunu belirtmiştir. Ayrıca yapılan farklı çalışmalar sonucunda örgütsel bağlılık ile iş doyumu arasında anlamlı düzeyde ilişkilerin olduğu görülmektedir (Meador, 2001; Naumann, 1993; Shin ve Reyes, 1995). Genel olarak bu çalışma sonuçlarına göre yönetici ve öğretmenlerin iş doyumu düzeyi onların örgütsel bağlılığını önemli ölçüde etkilediği belirtilmektedir. İş doyumunun istenilen seviyede olması örgütsel bağlılığı artırdığı gibi verimli bir çalışma ortamı sağlayarak okul etkililiğini de doğrudan olumlu yönde etkileyeceği söylenebilir. Okul ortamında düşük iş doyum düzeyine sahip yönetici ve öğretmenler, eğitim-öğretim uygulamaları esnasında daha düşük bir motivasyona sahip olarak çalışmaları ile okulun etkililiğinin de azalmasına sebep olacağı düşünülebilir. Bu çerçevede elde edilen bulgular bu araştırma sonuçlarını desteklemektedir.

Yapılan bu araştımadan elde edilen bulguya göre etkili okul ile iş doyumu arasında orta düzeyde bir ortalama etki büyüklüğünün olduğu görülmektedir. Bu bulgu yönetici ve öğretmenlerin iş doyumlarının etkili okul algılarında orta düzeyde bir etkiye sahip olduğunu belirtmektedir. Bu durum daha önceden yapılan araştırma bulguları ile benzerlik göstermektedir. Sarıer (2013) yaptığı meta-analiz çalışmasında okul müdürlerinin liderlik davranışları ile öğretmenlerin iş doyumu arasında orta düzeyde pozitif yönlü bir etki büyüklüğünün olduğunu tespit etmiştir. Judge ve Piccolo (2004) gerçekleştirdiği meta-analiz araştırmasında okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik

169

becerileri ile öğretmenlerin iş doyumu arasında güçlü düzeyde pozitif yönlü bir etki büyüklüğü olduğunu belirlemiştir. Tinsley (2003) ilkokullarda görev yapan öğretmenlerin görüşlerine yönelik iş doyumu ile okul etkililiği arasında yüksek düzeyde pozitif yönlü anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna ulaşmıştır. Akkoç, Çalışkan ve Turunç (2012) iş doyumunun iş performansını pozitif ve anlamlı olarak etkilediği bulgusuna ulaşmıştır. Araştırma bulgusuyla paralellik gösteren diğer bir çalışma sonucunda öğretmen görüşlerine göre iş doyumu ve okul etkililiği arasında anlamlı ve pozitif yönlü bir ilişki olduğu bulgusunu elde etmiştir (Turaç, 2017). Yıldırım (2015) çalışmasında ilkokul, ortaokul ve liselerde görev alan öğretmenlerin görüşlerine göre öğretmenlerin iş doyumlarına yönelik algıları ile okul etkililiği algıları arasında pozitif yönlü anlamlı bir ilişkinin olduğu bulgusuna ulaşmıştır. Bu bulguyla ilişkili olarak öğretmenlerin iş doyumu ile okul etkililiği arasında nispeten karşılıklı bir etkileşimin var olduğu ve iş doyumunun yüksek düzeyde olduğu okulların daha etkili okullar olduğu söylenebilir.

Araştırma sonucuna göre yönetici ve öğretmenlerin iş doyumlarının yüksek olması etkili okul oluşturma sürecinde büyük bir önem taşıdığını göstermektedir. Bu durumun farklı araştırma sonuçları ile de uyumlu olduğu görülmektedir. Locke’a göre (2003) iş doyumunun önemi mutlaka önemsenmelidir ve okullarda yaptığı işten memnun olan öğretmenler daha iyi bir performans sergileyerek daha sağlıklı ve mutlu yaşam sürme amacındadırlar. Böyle okullarda görev yapan bireylerin daha üretken ve yararlı olması daha olağan bir durumdur. Keskin (2014) tarafından yapılan araştırma sonucunda ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin görüşlerine göre okulların etkililigi ile öğretmenlerin mesleki doyumu arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Okul etkililik düzeyinin yükseltilmesi öğretmenlerin mesleki doyumlarının artırılabilmesiyle mümkün olacağı beklenmektedir. Bu noktada okul yöneticilerinin de meslek doyumlarının yüksek olması sağlanmalı ve iş doyumu yüksek yöneticilerin öğretmenlerin okuldan bireysel olarak beklentilerini en iyi şekilde karşılayarak okul etkililiğinde olumlu yönde etkin rol oynamaları sağlanabilir. Yıldırım, Akan ve Yalçın (2017) tarafından yapılan çalışmanın sonucunda ilkokullarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin algılarına göre iş doyumu ve okul etkililiği arasındaki ilişkinin pozitif yönlü ve anlamlı olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Elde edilen bu bulgu, bu araştırma bulgusu ile tutarlılık göstermektedir. Bu sonuca ilişkin olarak, iş doyumu daha yüksek olan öğretmenlerin okulları hakkıdaki olumsuz duygu, düşünce ve davranışlarında bir azalmanın olacağı ve olumlu duygu ve düşüncelerde artışın sağlanmasıyla okulun etkililik algılarının daha yüksek düzeyde olabileceği

170

düşünülebilir. Ayrıca iş doyumu açısından öğretmenlerin görevde terfilerine ilişkin sağlanan imkanların yeterli olması onların motivasyon ve iş performanslarını olumlu yönde etkileyerek okul etkililiği algılarına doğrudan pozitif yönde etki yapacağı söylenebilir.

5.1.5 Etkili okul ve cinsiyet arasındaki ilişkiye dayalı ortalama etki büyüklüğüne