Etkili okul ve cinsiyet arasındaki ilişkiye dayalı ortalama etki büyüklüğüne

Araştırma sonucunda, etkili okul özelliklerine ilişkin yönetici ve öğretmenlerin cinsiyetleri açısından bakıldığında istatiksel olarak anlamlı bir farklılığın olmadığı görülmüştür. Alanyazında yapılan bazı araştırma sonuçlarının bu araştırma bulguları ile paralellik gösterdiği görülmektedir. Çiftçi (2019) cinsiyet değişkeni ile öğretmenlerin etkili okul algıları arasında istatiksel oalrak anlamlı bir farklılığın olmadığını belirtmektedir. Tuncel (2013) etkili okul ve okul müdürünün dönüşümcü liderlik özellikleri ile ilgili ögretmen görüşlerinin cinsiyete göre farklılaşmadığı sonucunu elde etmiştir. Özkan (2014) araştırmasında yöneticilerin algılarına göre okullarının etkililik düzeyleri okul yöneticilerin cinsiyet değişkenine göre anlamlı farklılık göstermediğini tepit etmiştir. Abdurrezzak (2015) öğretmenlerin etkili okulu ve okul liderliğini algılamalarında cinsiyet değişkenine göre bir farklılığın olmadığını ortaya koymuştur. Yaralı (2002) yaptığı araştırmanın sonucunda yöneticilerin cinsiyetlerine göre etkili okul algıları üzerine anlamlı bir farklılık bulunmadığı tespit edilmiştir. Noureen (2003) tarafından yapılan çalışmadan elde edilen bulgular okul yöneticilerinin etkili okul özelliklerine yönelik algılarında cinsiyet değişkeni açısından anlamlı bir fark olmadığını göstermektedir. Yelok (2006) genel liselerde görev yapmakta olan öğretmenlerin kendi okullarını ne düzeyde etkili okul olarak değerlendirdiklerini belirlemeye yönelik gerçekleştirdiği araştırmasının sonucunda öğretmenlerin cinsiyetleri ile etkili okul özellikleri arasında anlamlı bir farkın olmadığını tespit etmiştir. Akan (2007) Erzurum’da ilköğretim okullarında çalışan yönetici ve öğretmenlerin etkili okul özellikleri üzerine algılarında cinsiyet değişkenine ilişkin olarak bir farklılığın olmadığı bulgusuna ulaşmıştır. Udo (2007) ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin algılarına göre okul etkililiğini değerlendirme konusu üzerine gerçekleştirdiği araştırmasında öğretmenlerin cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılığın olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Benzer şekilde Kaplan (2008) Anadolu liselerinin etkili okul olma özelliklerini karşılama düzeyi isimli yüksek lisans araştırmasından elde ettiği sonuca

171

göre yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre cinsiyet değişkeni ile etkili okul olma düzeyi arasında anlamlı bir farklılığın olmadığı belirtilmiştir. Bu çalışmalara ilişkin olarak alanyazında etkili okul ile cinsiyet değişkeni arasındaki ilişkiyi incelemek için farklı türde ve çok sayıda araştırma yapıldığı ancak cinsiyet değişkenin etkili okula yönelik anlamlı bir farklılık oluşturmadı görülmektedir.

Cinsiyet değişkeni üzerine alanyazında yapılan farklı meta-analiz çalışmaları sonuçlarına göre yönetici ve öğretmen algılarında cinsiyet değişkeninin istatiksel olarak anlamlı bir farklılığa sahip olmadığını göstermektedir. Sönmez ve Sezgin (2017) tarafından yapılan bir meta-analiz çalışması sonucunda öğretmenlerin okul iklimine yönelik algılarında cinsiyet ve branş değişkenlerinin belirleyici bir etkiye sahip olmadığı bulgusuna ulaşılmıştır.İpek, Aytaç ve Gök’ün (2015) öğretmenlerin örgütsel kültür algıları üzerine yaptığı meta-analiz çalışmasında cinsiyet değişkeninin öğretmen algıları üzerinde anlamlı bir farklılık göstermediğini tespit etmiştir. Bu bağlamda bundan sonraki meta-analiz ve diğer çalışma türlerinde cinsiyet değişkenin incelenmesine ihtiyaç olmadığı söylenebilir.

Bu araştırma sonucunu destekler nitelikte olan Kuşaksız (2010) tarafından yapılan çalışmada etkili okulun okul programı ve eğitim-öğretim süreci boyutunda cinsiyet değişkenine göre bir faklılığın olmadığı belirtilmiştir. Türker (2010) ilköğretim okullarında görev yapan yönetici ve öğretmen algıları ile okul etkililiği düzeyi üzerine yaptığı çalışma sonucunda yönetici görüşlerine ilişkin cinsiyet değişkenine göre okul etkililiği boyutları arasında anlamlı bir farklılığın görülmediğini belirtmiştir. Bu durum bu araştırma bulguları ile benzer yönde bir durum sergilemektedir. Yılmaz (2010)’ın İlköğretim okulu müdürlerinin öğretimsel liderlik rolleri ile etkili okul arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi isimli çalışmasında öğretmenlerin okulların etkili okul özelliklerine sahip olma düzeylerine yönelik algılamaları birbirine yakın olduğunu ve cinsiyet açısından anlamlı bir farklılığın bulunmadığını tespit etmiştir. Benzer şekilde Şahin (2011) öğretmenlerin cinsiyet değişkenine göre etkili okul özelliklerine yönelik algı düzeyleri farklılaşmadığı bulgusunu elde etmiştir. Alanoğlu (2014) liselerde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin cinsiyetlerinin etkili okul olma düzeylerine ilişkin algılarında bir farklılaşmaya neden olmadığını tespit etmiştir. Abdurrezzak (2015) ortaokullarda çalışan öğretmen görüşlerine ilişkin etkili okul düzeylerini belirlemeye yönelik yaptığı çalışmasında öğretmenlerin etkili okulu algılamalarında cinsiyet değişkenine göre değişmediği bulgusunu elde etmiştir. Durukan (2015) Gaziantep

172

merkez ilçelerinde görev yapan öğretmenlerin algılarına yönelik yaptığı etkili okul araştırmasında öğretmen algılarının etkili okulun tüm boyutlarında cinsiyet değişkenine göre anlamlı fark göstermediği sonucuna ulaşmıştır. Yılmaz (2015) Aydın ili merkez okullarında görev yapan öğretmenlerin okul etkililiği üzerine algılarına yönelik gerçekleştirdiği çalışmasında öğretmenlerin okul etkililiğine ilişkin algılarının cinsiyet değişkenine göre farklılık göstermediği sonucuna ulaşmıştır. Aykurt (2017) Eğitim örgütünün etkililiğinin öğretmen görüşleri çerçevesinde incelenmesi isimli çalışmasında Çanakkale merkezdeki ilkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinin görüşlerine ilişkin okul etkililiği düzeyinde cinsiyet değişkenine göre istatiksel olarak anlamlı bir farkın olmadığı sonucuna ulaşmıştır. Kılıç (2017) tarafından yapılan araştırma sonucunda öğretmenlerin görüşlerine göre okul etkililiği boyutları ile algılarında cinsiyet değişkenine bağlı olarak anlamlı bir farkın olmadığı bulunmuştur. Araştırma bulgusunun desteklendiği bu çalışmalara ilişkin olarak cinsiyet değişkenin herhangi bir anlamlı farklılık oluşturmadı açık bir şekilde belirtilebilir.

Araştırma bulguları ile tutarlılık gösteren diğer bir çalışmada, Memduhoğlu ve Karataş (2017) liselerde görev yapan öğretmen görüşleri ile okul etkiliği arasındaki ilişkileri belirlemek amacıyla yaptığı çalışmada öğretmenlerin çalıştıkları okulun etkililiğine ilişkin algı düzeylerinin cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir farklılık göstermediği bulgusuna ulaşılmıştır. Ergin, Kaplan ve Korkmaz (2018) tarafından Ankara’daki Anadolu liselerinde görev yapan yönetici ve öğretmen görüşlerine göre etkili olma özelliklerinin değerlendirildiği araştırmada, yönetici ve öğretmenlerin algılarında etkili okul olma özellikleri açısından cinsiyet değişkenine göre bir farklılığın olmadığı bulgusu elde edilmiştir. Bahsedilen durumun bu araştırma bulgusuyla aynı yönde olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlara göre yönetici ve öğretmenlerin etkili okul algılarında cinsiyet değişkeninin anlamlı bir farklılık oluşturmadığı anlaşılmaktadır.

Alanyazında bu araştırmadan elde edilen bulgu ile çelişen çalışmaların da olduğu belirlenmiştir. Örneğin, Kış ve Konan (2014) okul müdürlerinin öğretimsel liderlik davranışlarına yönelik öğretmen görüşlerini incelediği meta-analiz çalışması sonucunda erkek öğretmenler lehine istatiksel olarak anlamlı bir farklılık olduğunu tespit etmiştir. Yaralı (2002) öğretmen algılarına göre etkili okul özelliklerine ilişkin olarak öğretmenlerin cinsiyetlerine göre etkili okulun öğretmen alt boyutu üzerine anlamlı fark olduğunu belirtmiştir. Başka bir deyişle, kadın öğretmenlerin etkili okul algıları erkek öğretmenlere oranla daha yüksek düzeyde olduğu bulunmuştur. Araştırma

173

bulgusu ile çelişen Ayık (2007)’ın İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişkiye yönelik yaptığı çalışma sonucunda yönetici ve öğretmenlerin cinsiyetlerine göre etkili okul ilgili görüşlerinde anlamlı bir farklılığın olduğunu bulmuştur. Elde edilen bu bulguya göre, etkili okulun yönetici boyutu hariç diğer boyutlara ilişkin görüşlere, kadın yönetici ve öğretmenlerin, erkek yönetici ve öğretmenlere göre daha fazla katıldıkları belirtilmektedir. Yılmaz’ın (2006) yaptığı araştırma sonucunda öğretmenlerin cinsiyet değişkenine göre okulun etkililiğinin tüm boyutlarında erkek öğretmenlerin görüşleri bayan öğretmenlere göre daha düşük düzeyde olduğu bulunmuştur. Toprak (2011) İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin okul etkililiğine ilişkin görüşlerine yönelik yaptığı çalışmaya katılan öğretmenlerin algıları ile okul etkililiği düzeyi arasında cinsiyet durumuna göre tüm boyutlarda anlamlı farklılığın olduğunu belirtmektedir. Yine Biltekin (2013) tarafından yapılan araştırmada öğretmen algılarına yönelik etkili okul özellikleri açısından cinsiyet değişkenine göre etkili okulun yönetici, öğretmen, öğrenci, eğitim-ögretim süreci, okul kültürü ve ortamı, boyutlarına ilişkin algıları arasında anlamlı bir farklılık olmadığı, ancak sadece okul çevresi ve veliler boyutuna ilişkin anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Saleem ve Naseem (2013) öğretmenlerin okul etkililik algıları üzerine yaptığı çalışmanın sonucunda cinsiyet değişkeni açısından kadın öğretmenlerin okul etkililik algılarının erkek öğretmenlere göre daha yüksek ve olumlu olduğu bulgusunu elde etmiştir. Sevimli (2015) Denizli ilindeki ilkokul ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin algılarına yönelik olarak okul etkililiği üzerine yaptığı çalışmasında etkili okulun sadece öğretmen boyutunda cinsiyete göre bir farklılığın olduğu sonucunu elde etmiştir. Bu bağlamda buradaki sonuçlar, araştırma bulguları ile tamamen çelişkili olduğunu göstermektedir.

Literatürde yapılan bazı çalışmalar incelendiğinde sonuçların bu araştırma sonuçlarından farklı olduğu görülmektedir. Örneğin, Kalkan (2017) yaptığı meta-analiz çalışması sonucunda okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin öğrenen örgüte yönelik görüşlerine ilişkin olarak cinsiyet değişkeni açısından erkeklerin lehine düşük düzeyde bir etki büyüklüğü olduğunu tespit etmiştir. Duranay (2005) ortaöğretim kurumlarının etkili okul özelliklerine ne düzeyde sahip olduklarının öğretmen algıları doğrultusunda belirlemeye yönelik yaptığı araştımanın sonucunda cinsiyete göre öğretmen algılarının okul etkililiği açısından anlamlı bir farklılık gösterdiğini tespit etmiştir. Erkek öğretmenlerin, bayan öğretmenlerden ortaöğretim kurumlarını daha etkili bir düzeyde

174

algıladıkları belirlenmiştir. Bu bulguya benzer özellikte Kuşaksız (2010) tarafından yapılan çalışmada ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin görüşlerine göre etkili okulun okul yöneticisi, öğretmen, öğrenci, okul ortamı ve okul çevresi alt boyutlarında cinsiyet değişkenine yönelik erkek öğretmenlerin algılarının kadın öğretmenlere oranla daha yüksek olduğu bulunmuştur. Kanmaz ve Uyar (2016) Denizli ilindeki ortaokulların etkililik düzeylerinin öğretmen görüşlerine göre incelediği araştırmasında öğretmenlerin cinsiyetlerine göre okul etkililiğine ilişkin görüşlerinin farklılaştığı bulgusunu elde etmiştir. Bu sonuca göre okul etkililiğinin okul-aile ilişkileri boyutu haricindeki tüm alt boyutlarda erkek öğretmenler kadın öğretmenlere göre okullarını daha etkili buldukları belirtilmektedir. Bahsedilen durum bu araştırma bulgularından farklı bir sonuç sergilemektedir. Oral (2005) İlköğretim Okullarının Etkili Okul Kavramı Açısından Değerlendirilmesi isimli çalışmasında cinsiyete göre erkek yönetici ve öğretmenlerin kadın yönetici ve öğretmenlere göre etkili okulun öğrenci boyutunda daha yüksek düzeyde algıya sahip olduğunu ortaya koymuştur. Bu farkın sebebi, erkek yönetici ve öğretmenlerin okullarda daha fazla zaman ve enerji harcadıkları ve kadın yönetici ve öğretmenlerin daha mükemmeliyetçi olduklarından daha fazla beklenti içinde olmaları olarak gösterilebilir.

5.1.6 Etkili okul ve görev unvanı arasındaki ilişkiye dayalı ortalama etki