1.12.1.Okul Sorunu
Göç eden ailelerin çocuklarını okula göndermeleri her zaman sorun teşkil etmiştir. Hatta ikinci dünya savaşında insanlar zor şartlar altında Trakya ve İstanbul‟dan Anadolu‟ya göç etmiştir. Bu durumda olan aileler için eğitim sorun olarak görülmemekte ve ikinci planda kalmaktadır. İnsanlar için asıl büyük endişe ve en önemli sorun ekonomik temelli ihtiyaçlardır.319
Göç eden ailelerin eğitim sorunu gündeme gelmiş ve Maarif Vekâlet‟inden okullardan; İstanbul ve Trakya‟dan Anadolu‟ya göç edecek aileler için kolaylık sağlanması istenmiştir. Ayrıca Anadolu‟ya göç edecek kişilerin müracaat ettikleri
317
BCA, Fon Kodu: 30.18.1.2, Yer Kodu: 95.44.8.
318 S. Çetin, a.g.m., s. 790.
319 Yüksel Kaştan, “Türkiye‟de Göç Yaşamış Çocukların Eğitim Sürecinde Karşılaşılan Problemler”,
93
takdirde okullarından tasdiknamelerinin verilmesi sağlanmıştır.320
Ayrıca yeni öğretim yılında başka okullarda öğrenim görmeleri için tedbirler alınmıştır.321
Bunun birlikte okullarda 16 Nisan‟da öğretmenler, öğrenciler hakkında kanaat kullanmış, notlar hazırlanıp öğrenim süresinin bitirilmesine karar verilmiştir. Öğretmenler, toplantılar yaparak son sınıf öğrencileri için tespitte bulunup mezun olmalarını sağlamışlardır. Öğrencilerin bir kısmı, okullarda 15 Nisan 1941 gecesi mezun olmuşken, bir kısmı da 16 Nisan öğlen vaktine kadar öğrenimlerine devam edip sonrasında mezun olmuşlardır.322
Göç edecek ailelerin mazeretlerine bakıldığında, son sınıf öğrencilerinin ileriki tarihte yani 22, 23 Nisan 1941 tarihlerinde yapılacak sınavları da göz önünde tutulmuştur.323
Mecbur kalındığından sınav için göç tarihini ertelemek isteyenlerin müracaatları kabul edilmiştir. Bu göçmenlerinde daha sonra yapılacak seferlerde gönderilmesi kararlaştırılmıştır.324
1.12.2.BoĢalan Evlerin Sorunu
İnsanlar her ne sebeple olursa olsun göç ederken gittikleri yerlerde problemlerle karşılaşmıştır. Ekonomi, eğitim, sağlık konularında ve özellikle konut yetersizliği önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmıştır. Çünkü insanların barınma ihtiyacını karşılamak için konut önemli bir yer teşkil etmektedir.325
İstanbul ve Trakya‟dan yapılacak göçlerde, konut sıkıntısı göçmenler arasında hayli büyük bir sorun haline gelmiştir. Hükümet, Anadolu‟ya gidenlerin sayısının çok olması sebebiyle olaya el atmak zorunda kalmıştır. Bu durumda Hükümet, memleket içerisinde ev kirasında vurgunculuk yapanlar hakkında uyarılar yapmış ve tebligatı da ilgililere bildirmiştir.326 Hükümet üyelerinin, Meclis grup
320 Yeni Sabah, 13.04.1941. 321 Cumhuriyet, 13.04.1941. 322 Vatan, 16.04.1941. 323 Cumhuriyet, 13.04.1941. 324 Vatan, 21. 04.1941.
325Halil Cem Sayın, Saye Nihan Çabuk, Verda Canbey Özgüler, Ayşecan Akşit ve Alper Çabuk,
“Göçmenler İçin Barınma, İstihdam ve Mekânsal Çözümleri Kapsayan Bir Yerleşim Modeli Önerisi”,
Akademik Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2018, S. 65, s. 354-355.
94
konuşmalarında, kirada oturanlar ve sahiplerinin kontrat konuları konuşulmuş, bunun takip edileceği ve hiçbir göçmenin mağdur edilmeyeceği söylenmiştir.327
Hükümet, sevk başladıktan sonraki süreci de düşünmüş ve bunun için İstanbul‟da boşalan yerler için Belediye‟yi devreye koyarak, ahşap mahallelerden oluşan bölgeleri, istimlak etmeye karar vermiştir. İstimlak için meclisten ödenek isteyip boşalan yerlerdeki binaların sahiplerine ücretlerini vermeyi taahhüt etmiştir. İstimlaktaki asıl amaç, hem kamu yararının gözetilmesi hem de İstanbul‟da mesken bulunmasının zorluğu olmuştur. Boşalan yerler için yeni projeler düşünülerek İstanbul‟daki konut sorununun önüne geçilmek istenmiştir. Proje, kanun teklifi olarak hazırlanıp TBMM‟ye sunulmuştur.328
1.12.2.1.BoĢalan Evin Kira Kontrat Sorunu
İstanbul‟dan ayrılmak isteyen kiracıların, ev sahibi ile yapmış olduğu ev kontratları ayrıca bir sorun olarak ortaya çıkmıştır. Yeni Sabah yazarı olan Saraçoğlu; bu konuda ev sahiplerinin kontratlarını fesh ettiği takdirde, pek cüzi miktarda belki de hiç zarar etmeyecekleri bir mesele için göç etmek isteyenlere zorluk çıkarmamaları gerektiğini belirtmiştir. Ayrıca bu noktada ilgili makamlarca gerekli kolaylığın sağlanması gerektiğini dile getirmiştir.329
Bu konu ile ilgili olarak Murat Sertoğlu, okuyucusunun yazmış olduğu mektubu kendi köşe yazısında paylaşarak bu konuya dikkat çekmek istemiştir. Bu mektupta;
“…Biz de gitmek istiyorduk ve yazıldık. Fakat sonradan dükkân ve ev sahibi ile konuşunca aklımız başımıza geldi. Daha mart bidayetinde hem dükkanımın hem evimin kontratlarını birer sene tecdit etmiş bulunuyordum. Ve mal sahipleri pek haklı ve pekte kanuni olarak benden bu paraları istiyorlar. O zaman anladım ki biz bu şekil ve şerait altında buradan gidemeyiz. Nitekim de ilk kafile listesi arasında bizimde isimlerimiz bulunduğu halde gidemedik. Bundan dolayı da son derece üzülüyorum. Acaba gene bir çare bulunamaz, şu kontratların işi halledilemez mi?” diye yazmıştır. Görüldüğü üzere vatandaş yaşadığı bu mağduriyeti mektup yazarak
327 B. Bakar, a.g.m., s. 15. 328 Vatan, 19.04.1941.
95
gazetede duyurmaya çalışmıştır. Ayrıca bu gibi durumu yaşayıpta Anadolu‟ya gidemeyen pek çok insan olmuştur.330
Hükümet, ev sahiplerinin mağdur olmaması için gerekli tedbirleri almaya çalışsa da, kiracısı Anadolu‟ya göç edecekler arasında bulunan ev sahipleri, sözleşmelerin fesh olmasından ötürü zarara uğramıştır. Bununla ilgili hükümet, ev sahiplerini zarara uğratmamak için tetkikler yapmış, ev sahiplerinin ellerinde bulunan sözleşmelerin sürelerini dikkate almış ve bazı çalışmalar yapılarak ev sahiplerinin mağduriyeti giderilmiştir. Ayrıca kiracıların Anadolu‟ya gittikleri takdirde evlerin tekrar kiraya verilmesinin önü açılmıştır. Yeni gelen kiracı ile tekrardan sözleşme imzalanıp eski sözleşmeye ise fesh gözüyle bakılmıştır. Bununla ilgili kaymakamlık bir çalışma başlatmış, vurgunculuk olup olmadığı hakkında tetkikler yaptırıp noterlerden, geçen senenin ve bu senenin kontrat kayıtlarını gözden geçirmeleri istenmiştir.331
Kira sözleşmelerinde sorun çıkmaması için İçişleri Bakanlığı da devreye girmiş, bu durum hakkında bir rapor hazırlatılıp kanunlaşması için TBMM‟ye sunulacağı bildirilmiştir. Kanunlaştığı takdirde ivedilikle hareket edilip, gereğinin yapılması kararı alınmıştır.332
Kanun Meclis‟ten geçtiği taktirde kira sözleşmelerinin feshinin mümkün olacağı bildirilmiştir.333 Bunun yanında bazı ev sahipleri, kiracı ile arasındaki sözleşmeyi fesh edip vatandaşa yardımcı olmuştur. Fakat bazı ev sahipleri ise fesh sözleşmesinin daha kanunlaşmadığı dönemde icra dairesine başvurmuş alacaklarını tespit ettirmiş ve ödeme emri çıkarttırmıştır.334 Bu durum halkı mağdur etmiş ve uzun süre gündemi meşgul etmeye devam etmiştir.
1.12.3.MaaĢların Ödenmesi Sorunu
İstanbul ve Trakya‟dan Anadolu‟ya gidecek ailelerin karşılaştıkları sorunlardan bir diğeri de yetim, emekli ve dulların maaş sorunu olmuştur. Anadolu‟ya gitmek istediğini bildiren kişiler, yalnızca gidecekleri yerlerde maaşlarını alabilecek olup İstanbul‟dan bu kişilere maaş verilmeyeceği tebliğ 330 Yeni Sabah, 03.05.1941. 331 Vatan, 20.04.1941. 332 Vatan, 01.05.1941. 333 Yeni Sabah, 02.05.1941. 334 Vatan, 01.05.1941.
96 edilmiştir.335
İstanbul‟dan çıkmak istediğini bildirmeyenler ise bulunduğu yerden maaş almaya devam edecektir. Göç edecek kişilerin ise maaş evrakları, gidecekleri yerlere gönderilmiştir.336
Hükümet, yapmış olduğu düzenleme ile İstanbul ve Trakya‟daki mal müdürlüklerinden alınan maaşların, bundan sonra gidecekleri yerlerden alınmasının önünü açmıştır.337
Ayrıca gittikleri yerlerde resmi senet, nüfus ve maaş cüzdanlarını gösterdikleri takdirde hiç sorunla karşılaşmadan maaşlarını alabilecekleri bildirilmiştir.338
Anadolu‟ya gidenler için 16 Nisan 1941‟de İstanbul‟daki kaymakamlıklar ve vilayetler kendi aralarında toplantı yapmışlardır. Bu toplantıda emekli, yetim ve dullardan maaş hesabı bulunanların maaşlarını, gidecekleri yerlerdeki Ziraat Bankası şubesinden alabileceklerine dair karar çıkmıştır.339
Bununla birlikte göç edeceklerin gidecekleri yerlerde yaşayacağı maaş sorunu bu şekilde çözülmeye çalışılmıştır.