Emre Yazılı Senetlerin Tahsil Amacıyla İnançlı Cirosu

TTK md. 645 hükmüne göre; kıymetli evrak öyle bir senettir ki, bunun içerdiği hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez. Yani kıymetli evrakta hak ve senet arasında yoğun bir bağlılık vardır606.

Kıymetli evrak, devir bakımından yapılan sınıflandırmaya göre üç gruba ayrılmıştır: nama, emre ve hamiline yazılı senetler. Nama yazılı senetler, belli bir kişinin adına yazılı olup onun emrine kaydını içermeyen, kanunen de emre yazılı senetlerden sayılmayan (TTK md. 654), tedavül kabiliyeti en zor olan senetlerdir. Nama yazılı kıymetli evrakın inançlı devri, yazılı devir beyanı ve senedin teslimi ile olur (TTK md. 647/1-2). Hamiline yazılı senetler ise devri en kolay olan kıymetli evraklardır ve bunlarda devir için teslim yeterlidir (TTK md. 647/1).

Kıymetli evraka bağlı hakların tahsil amacıyla devri bakımından emre yazılı senetlerin tahsil amacıyla inançlı cirosuna özellikle değinmeye değer.

Emre yazılı senetlerin devri ciro ve teslim ile olduğu (TTK md. 647/1-2 ve TTK md. 648/2) için, inançlı devirleri de “inançlı ciro”dur. TTK, ciroyu poliçe dolayısıyla düzenlemiş (TTK md. 681 vd.); bono, çek, kambiyo senetlerine benzeyen senetler ve diğer emre yazılı senetler bakımından kural olarak poliçenin cirosuna atıf yapmıştır (TTK md. 778/1(a); 818/1(d); 831)607. Ciro; emre yazılı senetlerde, senedin içerdiği hakkı devretmeye yönelik yazılı bir irade beyanıdır608_{. Ciro senetten doğan tüm} hakları devreder (TTK md. 684/1, TTK md. 778/1 (a), 818/1 (d)). Ciro eden, ciro ile

606 _{Ülgen, H./ Helvacı, M./ Kendigelen, A./ Kaya, A.: Kıymetli Evrak Hukuku, Güncellenmiş Yedinci}

Basıdan Sekizinci Tıpkı Bası, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 17 (Kıymetli Evrak).

607 _{A.g.e., s. 153.} 608 _{A.g.e., s. 153.}

kendi sahip olduğu hakları değil, senetten doğan hakları devreder; dolayısıyla

cirantanın temel ilişki nedeniyle sahip olduğu teminat, cezai şart ve tazminat gibi hak ve talepler ciro edilene intikal etmez609_{. Ciro ile iktisap bir devren iktisap biçimidir.} Cironun bono (poliçe) ya da bonoya bağlı olan ve ‘alonj’ denilen bir (eklenti) kâğıt üzerine yazılması ve ciranta tarafından imzalanması gerekir (TTk md. 683/1, TTK md. 648/1).

Ciro, devir, tahsil veya rehin amaçlarıyla yapılabilir610. TTK md. 688 hükmünde tahsil cirosu düzenlenmiştir ve bu, açık tahsil cirosu611 _{veya gizli-örtülü tahsil cirosu} şeklinde olabilir:612

Açık tahsil cirosunda; ciranta ciro edilene poliçenin veya bononun içerdiği alacağı kendi adına tahsil etmek yetkisini verir. Senedi tahsil cirosu ile alan kişi, senetten doğan alacağı tahsil edecek ve tahsil ettiği meblağı ciro edene verecektir. Açık tahsil cirosunda ciro, “bedeli tahsil içindir”, “vekâleten” ya da bedelin bir başkası adına kabul edileceğini belirten bir şerhi ya da sadece vekil etmeyi ifade eden benzer bir kaydı içerir (TTK md. 688/1, 778/1 (a), 648/1). Açık tahsil cirosunda, tahsil amacının aksettirildiği bu ve benzeri çeşitli ifadelerden, burada bir tam hak devri olmadığı cirodan anlaşılır. Yani, açık tahsil cirosunda amacın senetten doğan bütün hakları devretmek değil, ciro edilenin, ciranta adına alacağı tahsil ederek ciro edene ödemesi olduğu senetteki ciroya yansır613_{. Bu sebeple, açık tahsil cirosu aslında, bir inançlı}

609 _{A.g.e., s. 155.}

610 _{Yarg. HGK., E. 2013/12-1686, K. 2015/1301, T. 6.5.2015 (kazancı içtihat bilgi bankası).} 611 _{Bundan sonra, “tahsil cirosu” ifadesi, “açık tahsil cirosu”nu ifade etmek üzere kullanılacaktır.} 612 _{Ülgen/Helvacı/Kendigelen/Kaya (Kıymetli Evrak), s. 178-179.}

hak devri değildir. Açık tahsil cirosunda senedin mülkiyetine ve senetten doğan alacaklara ciranta sahip olduğundan, bu tür ciroda devir fonksiyonu yoktur614_.

Açık tahsil cirosu ile senedi teslim alan hamil, senetten doğan tüm hakları kullanabilir (TTK md. 688/1, 778/1 (a), 648/1)615. Ancak hamil senedi başka bir kişiye ancak tekrar tahsil cirosu yapmak suretiyle devredebilir; rehin veya devir cirosu yapamaz (TTK md. 688/1, 778/1 (a), 648/1). Tahsil cirosunda ciro edilen ciranta adına hareket eder. Yani hamil, senetten doğan alacağı ciranta adına ileri sürer ve ödeme talep eder, tahsil ettiği meblağı cirantaya verir. Hamil senedin esas alacaklısı olmayıp temsilci sıfatında olduğundan, kambiyo senedi borçlusu, cirantaya karşı sahip olduğu şahsî def’ileri hamile karşı ileri sürebilir; ancak hamilin şahsına karşı sahip olduğu def’ileri ileri süremez (TTK md. 688/2). Ayrıca, tahsil cirosunun içerdiği tahsil yetkisi, bu yetkiyi veren cirantanın ölümü ve fiil ehliyetini

kaybetmesiyle ortadan kalkmaz (TTK md. 688/3)616_.

Buna karşın, tahsil amacıyla devir cirodan anlaşılmıyorsa (tam ciro/beyaz ciro) veya hamiline yazılı senet tahsil amacıyla devredilmişse, bu durumda ortada bir inançlı devir olduğu kabul edilmelidir. Gizli tahsil cirosu olarak da anılan bu hal, saf inançlı işlemlerin uygulamadaki tipik örneğini oluşturur617_{. Gizli tahsil cirosu, öğretide,}

614 _{İmregün, O.: Kıymetli Evrak Hukuku, 3. B., İstanbul 2001, s. 77; Karayalçın, Y.: Ticaret Hukuku}

Dersleri, Ticari Senetler (Kambiyo Senetleri), 3. Bası, Ankara 1970, s. 151; Öztan (Kıymetli Evrak), s. 611; Pulaşlı, H.: Kıymetli Evrak Hukuku, 9. B., Ankara 2009, s. 147; Ülgen/Helvacı/Kendigelen/Kaya (Kıymetli Evrak), s. 132.

615 _{Bonoyu ödeme (poliçeyi kabul + ödeme) için ibraz; ödememe (poliçede kabul etmeme +}

ödememe) halinde ödememe (poliçede: kabul etmeme + ödememe) protestosu çekmek vs. için bkz. Ülgen/Helvacı/Kendigelen/Kaya (Kıymetli Evrak), s. 173 vd.

616 _{Tahsil cirosunda esasen, senet kendisine ciro edilen kişiye vekâlet verilmiş olur. Zira ciro edilen,}

ciranta adına bir hukuki işlem gerçekleştirmek suretiyle iş görür (TBK md. 502). Dolayısıyla bu ilişkilere, TBK md. 502 vd. hükümleri uygulama alanı bulur. Ancak, tahsil cirosuyla ilgili olarak TTK md. 688/3 düzenlemesinin getirilmiş olması sebebiyle, aksi yönde düzenlemeyi içeren TBK md. 513 hükmü, bu ilişkilere uygulanmamalıdır.

617 _{Yarg. HGK., E. 2013/12-1686, K. 2015/1301, T. 6.5.2015; Yarg. 12. HD., E. 2014/19229, K.}

2014/27579, T. 18.11.2014; Yarg. 19. HD., E. 2013/18547, K. 2014/1710, T. 22.1.2014, Yarg. 11 HD., E. 2016/9378, K. 2016/9743, T. 20.12.2016 (kazancı içtihat bilgi bankası).

fidüsyer ciro, tahsil amacıyla inançlı ciro, gizli vekâlet cirosu, inançlı ciro618_,veya örtülü tahsil cirosu619, gizli tevkil cirosu, itimada dayanan ciro gibi farklı isimlerle de anılır620_{. İnançlı tahsil cirosunda, dışa karşı bir tam ciro söz konusudur. İç ilişkide ise} ciranta ile ciro edilen arasında, bu cironun yalnızca senet bedelini tahsil için olduğu konusunda anlaşma yapılır621_{. Güvene dayalı olan bu ciroda, inançlı devir yapılmış} olur622. Burada ciro, ciro edilene senet üzerinde hak sahipliği kazandırmaz623.

İnançlı tahsil cirosunun tercih edilmesinin sebebi, genellikle, ciro edilen inanılana borçlular karşısında daha güçlü bir hukuki konum ve görünüm kazandırılma amacıdır624_{. Yapılan ciro, dışa karşı üçüncü kişiler açısından temlik cirosu} hükmündedir (tam veya beyaz ciro) ve iyiniyetli üçüncü kişilerin ciro edilen inanılandan temlik veya rehin cirosu yoluyla iktisapları korunur (TTK md. 686/2). Ciranta ile hamil arasında inançlı tahsil cirosu bulunduğunu ispat eden borçlu cirantaya karşı sahip olduğu def’ileri hamile karşı da ileri sürebilir625_.