Foote ve Cottrell (1955) empatinin, diğerlerinin bakıĢ açısını kavrayabilme, diğerlerinin davranıĢlarını önceden sezinleyebilme ve tahmin edebilme olduğunu ifade etmiĢlerdir (Foote ve Cottrell, 1955).
Günümüzde kullanılan empati kavramı Almancadaki “einfühlung” ve eski Yunancadaki “empatheia” terimlerinden gelir (Stueber, 2006). Empati, kiĢinin kendisini karĢısındaki kiĢinin yerine koyarak olaylara onun bakıĢ açısı ile bakması, o kiĢinin duygu ve düĢüncelerini doğru olarak anlaması, hissetmesi ve bu durumu ona iletmesi sürecidir (Rogers, 1970).
Büyük ölçüde kabul gören empati tanımı, bir baĢkasının duygusal durumunu bildirmek ve onun gösterdiği tepki ile uyumlu cevaplar vermektir (Eisenberg, 2003). Empati en genel anlamıyla; bir baĢkasının psikolojik durumunu gerçekte onu hissettiğini hissetmeden anlama becerisidir (Eisenberg-Berg, 1979).
Empatinin kilit özelliği kiĢinin yaĢadığı deneyimi bir baĢka kiĢinin anlamasıdır. Empati karĢıdakinin duygularını, bu duyguların Ģiddetini ve ifade ettiği anlamı keĢfetme yeteneğidir (Acar, 2000).
Empati, sırasını bekleme, sosyal gülümseme, diğer insanlara sesli ve davranıĢsal tepkiler vererek etkileĢimi baĢlatma Ģeklinde yaĢamın ilk yıllarında baĢlar (Gülay ve Akman, 2009). Bebekler, diğer kiĢilerin üzüntülerine tepki verirler ama o kiĢinin üzüldüğünün farkında olduklarını belli etmezler. Bir- iki yaĢ civarında, diğer bir kiĢinin üzüntülü olduğunu anlayabilirler ancak diğer kiĢinin kendisinden farklı gereksinimlerinin olabileceğinin farkında değildirler ve bu nedenle uygun olan tepkileri göstermezler. Ġki- on yaĢ arasında ise diğer insanların duygularının, kendi duygularından farklı olduğunun farkına varmaya baĢlarlar (Köksal, 2005).
Saf empati baĢkasının duygusal durumu ile ilgili duygusal cevaplar verebilmeyi içerir (Eisenberg,2000). Güncel araĢtırmalar, küçük çocukların psikolojik olarak hem kendilerinin hem de baĢkalarının duygularının düĢünülenden daha fazla farkında, olduğunu ortaya çıkartmıĢtır (Carpendale ve Lewis,2011).
28
Her insan kendini ve dünyayı kendine özgü bir biçimde algılar. KiĢi karĢısındaki kiĢiyi anlamak istiyorsa, dünyaya onun penceresinden, onun bakıĢ açısıyla bakmalı, olayları onun gibi algılamaya ve yaĢamaya çalıĢmalıdır. Bunu yapabilmek için kısa bir süre o kiĢinin rolüne girmeli ve sonra kendi yerine dönmelidir. Aksi halde empati kurulmuĢ sayılmaz. Diğer kiĢi ile özdeĢim kurmak veya ona sempati duymak empatiden farklıdır. Empati kurmak için karĢısındaki kiĢinin hem duygularının hem de düĢüncelerinin etkinliğini doğru olarak anlamak gerekir. KarĢıdaki kiĢinin ne hissettiğini hissetmek duygusal nitelikli bir etkinlik iken, ne düĢündüğünü anlamaya çalıĢmak ise biliĢsel nitelikli (biliĢsel rol alma/biliĢsel perspektif alma) bir etkinliktir. BiliĢsel rol alma etkinliği, duygusal nitelikli (duygusal rol alma/duygusal perspektif alma) etkinliğinin ön Ģartıdır. Empatinin meydana gelmesi için son basamak ise, empati yapan kiĢinin zihninde oluĢan empatik anlayıĢın, karĢıdaki kiĢiye iletilmesidir. KiĢi karĢıdaki kiĢinin duygularını ve düĢüncelerini tam olarak anlar fakat bunu karĢıdaki kiĢiye ifade etmediğinde empati kurma sürecini tamamlamamıĢtır (Dökmen, 2003). Empati kurma sürecini tamamlayan kiĢinin bilincinde oluĢan empatik anlayıĢın karĢıdaki kimseye iletilmesi önemlidir. KarĢıdaki kimsenin duygularını ve düĢüncelerini tam olarak anlamıĢ olmak yeterli değildir. Empati kurmak için bunu o kimseye ifade etmek gerekir (ÖzodaĢık, 2009).
Erken çocukluk döneminde yaygın halde araĢtırılan duygusal kapasitelerden prososyal davranıĢ kiĢinin kendisi için herhangi bir ödül beklemeksizin diğer kiĢilerin yararına eylemlerde bulunmasıdır. Prososyal davranıĢın ortaya çıkması için empati önemli bir motivasyon kaynağıdır ( Eisenberg, Fabes ve Spinard, 2006).
Empati, bugün psikiyatride ve psikolojide adından sıkça söz edilen bir kavram olmasıyla birlikte, özellikle klinik ve sosyal psikolojide, geliĢim, danıĢma, okul ve iletiĢim alanlarında çeĢitli biçimlerde araĢtırmalara konu olmuĢtur. Empati konusunda kapsamlı bir literatür oluĢmasına rağmen bir takım noktalar yeterince aydınlanamamıĢtır (Dökmen,2009). Empatiyi oluĢturan ve ortaya çıkartan birden fazla faktör bulunur.
Davis (1983b)‟e göre empatinin dört tipte belirleyicisi vardır. Bunlar: 1) Perspektif alma
2) Hayali katılım 3) KiĢisel gerilim 4) Empatik ilgidir
29
Hoffman (1982), empatinin iki boyutunu tanımlamıĢtır. Bunlardan ilki empatik tepkide bulunmadır. Empatik tepkide bulunma tepkinin sıklığı ile iliĢkilendirilir. Ġkinci boyut ise empatik olgunluk düzeyidir. Çocuğun diğer kimselerin duygusal durumuna cevaben tepki vermeye yönelik düĢünceleri ile iliĢkilidir (Akt.Krevans ve Gibbs,1996 ).
Empatinin çok boyutlu bir yapı olduğu gerçeğinin altında yatan kabul, empatinin bir dizi yapılar bütünü olarak düĢünülmesidir. Bu yapılar: bakıĢ açısını alma, hayal gücü, empatik ilgi ve kiĢisel strestir. Bu dört kiĢisel özellik empatinin genel tanımıyla uygunluk gösterir. Empati, perspektif alma olarak diğer bir insanın bakıĢ açısına ve duygusal durumuna benzeyen bir durumu edinme yeteneğini içerir (Hudson, Jones, ve Fernandez, 1995).
Benmerkezcilik kiĢinin kendi bakıĢ açısıyla baĢkasının bakıĢ açısı arasındaki farkı kavrayamamasıdır (Santrock, 2012).BiliĢsel geliĢimde benmerkezcilik özellikle tersine çevirebilme, odaktan uzaklaĢma ve empati gibi biliĢsel yeteneklerle iliĢkilidir (ġener, 1996).
Duygusal geliĢmin diğer yönleri gibi empati becerisinin geliĢmesinde de anne babanın önemi oldukça fazladır. Yakın tavırlar sergileyen, çocuğuna duygularını açıklamasında teĢvik edici tutumlarda bulunan, anne ve babaların çocuklarının duygularına duyarlı ve empatik olarak ilgi gösterilen çocukların da diğer kiĢilerin stresine ya da mutluluğuna benzer yollarla karĢılık vermesi muhtemeldir. Buna karĢın öfkeli ve cezalandırıcı ebevenylik özellikle de duygularını düzenlmekte zayıf olan bu nedenle düĢmanca tavırlarla karĢılaĢan çocuklar yüksek kiĢisel stres gösterirler. Bu çocuklar için empati geliĢimi erken yaĢta sekteye uğrar (Roberts ve diğerleri, 2009).
Empatinin oluĢması için gereken basamaklar sıralandığında olmazsa olmaz süreçlerden biri empati kuracak bireyin biliĢsel ve duygusal perspektifini alma davranıĢıdır. AĢağıda araĢtırmanın konularından birisi olan BakıĢ açısı alma ve alt basamakları olan algısal bakıĢ açısı alma, biliĢsel bakıĢ açısı alma ve duygusal bakıĢ açısı alma sırası ile açıklanacaktır.