Elektronik Kütüphaneler 41

Elektronik kütüphaneler, online dizinler, tam-metin tarama ve erişim olanakları vb. hizmetlerini genellikle elektronik ortamdan bilgisayar yardımıyla sunan kütüphanelerdir (Subaşıoğlu, 2001:45). Elektronik kütüphanelerin temel özelliklerine baktığımızda öncelikle asıl amaç kaynaklara herkesin erişimini sağlamaktır. Ayrıca makale, tez, kitap vb. birbirinden farklı olan kaynaklar teknoloji sayesinde bir arada kullanılabilmektedir. Elektronik kütüphanelerin veri tabanları arasında bağlantı kurulabilmekte, basılı olarak kullanıcının hizmetine sunulması mümkün olmayan kaynaklara örneğin ses içerikli kaynaklar gibi kaynaklara da elektronik kütüphaneler aracılığı ile ulaşılabilmektedir (Çağıltay, 2001:252).

Özellikle kitaplar açısından bakıldığında her ne kadar e-kitabın basılı kitabın yerini alamayacağını savunanlar olsa da e-kitap ucuz olması, internet üzerinden kolay erişimi ve dağıtılıp, satın alınabilmesinin yanında taşıması da oldukça kolay olmaktadır. Bu avantajlarda teknolojideki gelişmelerle paralel olarak göz ardı edilmemelidir (Anameriç ve Urgancı, 2003:164).

E-kitap için geçerli olan avantajlar bazı elektronik kaynaklar içinde kabul edilebilir. Bununla birlikte elektronik kütüphanelerin de sağladığı birçok avantaj vardır.

Elektronik kütüphanelerin sağladığı avantajlar şunlardır:

 Metin farklı mekanlarda olmasına rağmen tek bir mekandaymış gibi görünebilmektedir,

 Metininin taranması oldukça kolaydır,

 Metine ulaşmak için sıra bekleme olgusu yoktur aynı anda birçok kullanıcıya hizmet verebilmektedir,

 Basılı olmaması sebebiyle metin çok kolay bir şekilde güncelleştirilebilmektedir,

 Elektronik yayınlar metin, ses ve görüntüyü birleştirebilmemize olanak sağlamaktadır,

 Metin mekandan bağımsızdır, herhangi bir yerden ulaşılabilmektedir,

 Metne erişim bilgisayara indirmek ya da online görüntülemek şeklinde olduğu için ücretsiz ya da çok ucuzdur,

 Metne erişim hızı, bulunduğu yerle olan mesafeden bağımsız tamamen ağ bağlantı hızıyla ilgilidir (Subaşıoğlu, 2001:45-46)

Elektronik kütüphanelere erişim fiziksel olarak gerçek kütüphanelere erişimden farklı değildir ve aranan kaynağın künyesine çok daha kolay ulaşılabilinmektedir. Hatta kullanıcılar elektronik kütüphanedeki kaynakları derecelendirebilmekte ve kaynak için yorum yapabilmektedir. Herhangi bir sorunla karşıldığında ya da bilgi almak için kütüphane personeli ile e-posta ya da kısa mesaj sistemleriyle iletişim kurulabilmektedir. Özellikle üniversite öğrencileri için uluslararası makale tarama yapabildikleri yayın portalları oldukça yararlıdır. Benzer şekilde e-dergiler öğrenci ve öğretmen açısından kolayca erişilebilen kaynak niteliğindedir (Karakuzu ve Karaman, 2006:327-328; Gürdal, Yanaz ve Şentürk, 2012:4).

Eğer üniversite öğrencisiyseniz kütüphane üzerinden telif hakları olan ve Web üzerinde tamamına erişiminin misafir kullanıcılar için mümkün olmadığı birçok kaynağa erişime sahip olursunuz. Hatta bazı kütüphaneler o üniversitenin öğrencisi olmayan misafir kullanıcı olarak adlandırdığımız kullanıcılara da belirli dokümanlara erişim izni verir (Warfel vd, 2000:617).

Kaynak taramada, sadece kütüphanenin web sitesine girip araştırma yapma zorunluluğu yoktur, web siteleri ve arama motorları aracılığıyla bulunan bilgi kaynakları kütüphanenin web sayfaları ile bütünleştirilebilmektedir. Kullanıcıların hareket halindeyken de katalog tarama yapabilmeleri için bu hizmetler mobil kullanıma hazır hale getirilmektedir. Elektronik kütüphanelerin kullanıcılara sağladığı bir diğer olanakta kullanıcıların çalışma ortamına gömülebilen arama kutularıdır. Bu uygulama sayesinde kullanıcılar kendi ortamlarını değiştirmeden sorunsuzca kütüphane uygulamalarını kullanabilecektir (Gürdal vd, 2012:4).

Üniversitelere ait kaynak tarama ve belirli kaynaklara erişim izni veren web siteleri aşağıdaki gibidir:

Tablo 5. Üniversite Elektronik Kütüphane Web Adresleri

Üniversite Adları Elektronik Kütüphane Web Adresleri

Abant İzzet Baysal Üniversitesi http://kddb.ibu.edu.tr

Acıbadem Üniversitesi http://kutuphane.acibadem.edu.tr/yordam.htm Adıyaman Üniversitesi http://katalog.adiyaman.edu.tr/yordam.htm Adnan Menderes Üniversitesi http://www.idari.adu.edu.tr/db/kutuphane/

Afyon Kocatepe Üniversitesi http://www.aku.edu.tr/web/DefaultIdari.aspx?ID=16JQM11NDAU52723AQ101 Ahi Evran Üniversitesi http://kutuphane.ahievran.edu.tr/

Akdeniz Üniversitesi http://kutuphane.akdeniz.edu.tr/tr Aksaray Üniversitesi http://kutuphane.aksaray.edu.tr/ Anadolu Üniversitesi http://kybele.anadolu.edu.tr/ Ankara Üniversitesi http://kutuphane.ankara.edu.tr/ Arel Üniversitesi http://www.arel.edu.tr/kutuphane/

Atatürk Üniversitesi http://www.atauni.edu.tr/#birim=kutuphane-ve-dokumantasyon-daire-baskanligi Atılım Üniversitesi http://library.atilim.edu.tr/

Başkent Üniversitesi http://lib.baskent.edu.tr/

Beykent Üniversitesi http://yeni.beykent.edu.tr/WebProjects/Web/kutuphane.php Bilkent Üniversitesi http://library.bilkent.edu.tr/tr/index.html

Boğaziçi Üniversitesi http://www.library.boun.edu.tr/ Celal Bayar Üniversitesi http://www.bayar.edu.tr/kutuphane/ Çankaya Üniversitesi http://library.cankaya.edu.tr/ Çukurova Üniversitesi http://library.cu.edu.tr/

Dokuz Eylül Üniversitesi http://www.deu.edu.tr/DEUWeb/Icerik/Icerik.php?KOD=109 Fatih Üniversitesi http://www.fatih.edu.tr/?kutuphane

Fırat Üniversitesi http://kutuphane.firat.edu.tr/ Gazi Üniversitesi http://www.lib.gazi.edu.tr/

Gaziantep Üniversitesi http://www1.gantep.edu.tr/~kutuphane/ Hacettepe Üniversitesi http://www.library.hacettepe.edu.tr/ Haliç Üniversitesi http://kutuphane.halic.edu.tr/ Harran Üniversitesi http://library.harran.edu.tr/

İstanbul Bilgi Üniversitesi http://library.bilgi.edu.tr/screens/mainmenu_tr.html İstanbul Doğuş Üniversitesi http://kutuphane.dogus.edu.tr/

İstanbul Ticaret Üniversitesi http://www.iticu.edu.tr/kutuphane/ İzmir Ekonomi Üniversitesi http://kutuphane.ieu.edu.tr/ İzmir Yaşar Üniversitesi http://bm.yasar.edu.tr/

Kadir Has Üniversitesi http://www.khas.edu.tr/arastirma/kutuphane-6/lib/kutuphane-ana-sayfa.html Kafkas Üniversitesi http://www.kafkas.edu.tr/kut_db/index.php

Karadeniz Teknik Üniversitesi http://www.ktu.edu.tr/library/

Kastamonu Üniversitesi http://www.kastamonu.edu.tr/Kastamonu,Kutuphaneler.html Maltepe Üniversitesi http://kutuphaneweb.maltepe.edu.tr/

Mardin Artuklu Üniversitesi http://kutuphane.artuklu.edu.tr/

Mersin Üniversitesi http://www.mersin.edu.tr/birimler.php?id=5&tip=3 Muğla Üniversitesi http://library.mu.edu.tr/

Namık Kemal Üniversitesi http://kutuphane.nku.edu.tr/

Okan Üniversitesi http://www.okan.edu.tr/sayfa/kutuphane-ve-dokumantasyon Orta Doğu Teknik Üniversitesi http://ww2.lib.metu.edu.tr/tr/index.php

Özyeğin Üniversitesi http://library.ozyegin.edu.tr/Ana-Sayfa/Welcome?switchLang=1 Pamukkale Üniversitesi http://kutuphane.pau.edu.tr/

Sabancı Üniversitesi http://www.sabanciuniv.edu/bm/tr/ Sakarya Üniversitesi http://www.kutuphane.sakarya.edu.tr/ Selçuk Üniversitesi http://www.kutuphane.selcuk.edu.tr/ Süleyman Demirel Üniversitesi http://kutuphane.sdu.edu.tr/ Trakya Üniversitesi http://kutuphane.trakya.edu.tr/

Ufuk Üniversitesi http://www2.ufuk.edu.tr/library/index.htm Uludağ Üniversitesi http://kutuphane.uludag.edu.tr/

Yeditepe Üniversitesi http://www.yeditepe.edu.tr/bilgi-merkezi/index.dot?catId=arastirma Yüzüncü Yıl Üniversitesi http://kutuphane.yyu.edu.tr/

Zirve Üniversitesi http://kutuphane.zirve.edu.tr/ Zonguldak Karaelmas

Üniversitesi

İnternet üzerinden herkesin evinden ya da işyerinden kolayca erişebileceği ulusal ve uluslararası bilgi kaynaklarına erişim olanağı sağlayan elektronik kütüphaneyi kurmak, teknolojik alt yapıyı kurmaktan daha fazla zaman ve yatırım gerektirmektedir. Elektronik kütüphane kurmak için alt yapıyla ilgili tüm sorunların çözülmesini beklemek yerine alternatif çözüm yolları üretme yoluna gidilmelidir (Tonta, 1997:220). Ülkemizde bu alternatif çözüm yollarından biri olarak düşünebileceğimiz Anadolu Kütüphaneleri Konsorsiyumu (ANKOS) kurulmuştur. İnternet bilgi paylaşımı için yeni bir evrensel alan yaratmıştır bu sebeple konsorsiyumlar zorunluluk haline gelmiştir. 2000’li yıllardan itibaren dünyadaki büyük kütüphaneler kullanıcının bilgiye erişiminin daha kolay ve ekonomik olması amacıyla bir araya gelerek konsorsiyumlar oluşturmuşlardır. Ülkemizde 2000 yılında aynı amaçla kurulan konsorsiyum ANKOS’tur. ANKOS’un amacı üniversite ve araştırma kütüphanelerinin en fazla e- kaynağa en uygun fiyatla erişimlerini sağlamaktır. ANKOS bugün155 üniversite ve araştırma kurumunun üye olduğu, 50’ye yakın çalışanı ile uluslararası alanda da yerini almış bir konsorsiyum, mesleki bir birlik, büyük bir gönüllü topluluğudur (ANKOS, http://www.ankos.gen.tr/genel/genel-bilgi-168 ).

Dünyada da çevrimiçi çeşitli toplu kataloglar oluşturulmuştur bunlar uluslararası (OCLC WorldCat), belirli bir ülkeye (COPAC, LIBRIS) ve bölgesel (OhioLink, MELVYL) olarak hizmet vermektedir. Ülkemizde Bilgi Toplumu Stratejisi çerçevesinde Devlet Planlama Teşkilatı 2006 yılında bir dizi eylem planı hazırlamıştır. Bunlardan 38. Eylem planı, Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü kapsamında Entegre e- Kütüphane Sistemi’ni kapsamaktadır. Bu planla kütüphane hizmetlerinin, katalog tarama ve içeriğe erişim hizmetlerinin elektronik ortamda sunulur hale getirilmesi öngörülmüştür. Kütüphaneler arası işbirliği ve kaynak paylaşımını ülke çapında etkin hale getirebilmek amacıyla, kütüphane hizmetlerinin vatandaş ve araştırmacı odaklı kullanımının yaygınlaştırılması için ülkemizdeki kütüphanelerin koleksiyon bilgilerini içeren Ulusal Toplu Katalog’un oluşturulması ilk hedef olarak belirlenmiştir. Ulusal Toplu Katalogun başarıya ulaşması için kütüphaneler arası işbirliği gereklidir ayrıca katılımcı kütüphanelerin ve araştırma kuruluşlarının artarak projeye katılması gereklidir (TO-KAT, http://www.toplukatalog.gov.tr/index.php?cwid=8).