Strateji Belgesinde belirtildiği gibi Türkiye 21 dağıtım bölgesine ayrılmış ve bu bölgeler şirketleştirilmiştir. Bölgeler; Türkiye‟ye özgü coğrafi yapı, işletme koşulları, enerji bilançosu, teknik/mali özellikler dikkate alınarak belirlenmiştir. Genelde bir bölge birden fazla şehir içerirken istisnai olarak İstanbul İli‟nin Anadolu ve Avrupa
77 yakası farklı iki dağıtım bölgesi olarak ele alınmış ve farklı iki dağıtım şirketi tarafından işletilmektedir.20
Dağıtım bölgeleri ve kapsadıkları illeri verdikten sonra yapılan dağıtım özelleştirmeleriyle ilgili Tablo 3-3‟te özet bilgiler yer almaktadır.
Tablo 3-3: Dağıtım Özelleştirmeleri Özet Tablosu
Dağıtım
ġirketi Satın Alan ġirket Tarih
ÖzelleĢtirme Abone Tüketim Abone
BaĢı Tüketim BaĢı Bedeli (USD) Sayısı (MWh) Bedel Bedel BaĢkent Verbund-Sabancı Tem.08 1.225.000.000 2.951.380 9.965.603 415 123 Sakarya Akkök-Cez Tem.08 600.000.000 1.273.360 7.889.941 471 76
Meram Alarko Eyl.08 440.000.000 1.482.736 5.426.290 297 81
Aras Kiler Eyl.08 128.500.000 704.555 1.494.925 182 86
Çoruh Aksa Kas.09 227.000.000 988.603 2.267.747 230 100
Osmangazi Eti GümüĢ Kas.09 485.000.000 1.266.966 5.041.687 383 96 YeĢilırmak Çalık Enerji Kas.09 441.500.000 1.420.460 4.062.656 311 109
Van Gölü Aksa ġub.10 100.100.000 424.237 1.300.787 236 77
Fırat Aksa ġub.10 230.250.000 682.090 2.032.621 338 113
Çamlıbel Kolin ġub.10 258.500.000 746.002 2.146.361 347 120 Uludağ Limak ġub.10 940.000.000 2.264.748 10.940.535 415 86 Boğazici IS-Kaya-MMEKA Konsorsiyum Ağu.10 2.990.000.000 3.832.000 18.948.000 780 158
Gediz IS-Kaya-MMEKA Konsorsiyum Ağu.10 1.920.000.000 2.345.000 13.862.000 819 139
Trakya Aksa Ağu.10 622.000.000 768.000 5.373.000 810 114
Dicle Karavil-Ceylan Konsorsiyum Ağu.10 228.000.000 1.046.000 5.214.000 218 44 AyedaĢ MMEKA Ara.10 1.813.000.000 2.242.139 8.582.325 809 211 Toroslar Yıldızlar SSS Ara.10 2.075.000.000 2.742.119 14.538.958 757 143 Akdeniz21 ParkHolding Ara.10 1.165.000.000 1.550.026 5.927.658 752 197
Minimum 100.100.000 424.237 1.300.787 182 44
Maksimum 2.990.000.000 3.832.000 18.948.000 819 211
Ortalama 882.713.889 1.596.135 6.945.283 460 110
Std. Sapma 824.469.500 936.722 5.026.882 239 43
Kaynak: ÖİB verileri kullanılarak tarafımızdan hazırlanmıştır.
20 Dağıtım bölgelerinin numaraları ve kapsadığı iller ekte Tablo 10‟da yer almaktadır.
21 Akdeniz EDAŞ özelleştirmesini kazanan Park Holding 30/05/2011 tarihinde 10 milyon $‟lık teminatını yakarak şirketi devralmaktan vazgeçmiştir.
78 Temmuz 2008‟de Başkent ve Sakarya dağıtım bölgelerinin özelleştirilmesiyle başlayan süreç, Aralık 2010‟da özelleşen son üç bölgeyle beraber 18 şirkete ulaşmıştır. Yapılan ihaleler sonucunda devlet 16 milyar dolara yakın bir gelir elde edecektir. Bu rakam, beklenenin oldukça üzerindedir, zira ihalelere yerli yabancı birçok şirket ilgi göstermiştir. Özelleştirme sürecinde, başlangıçtaki görece düşük fiyat seviyelerinden, sonraki ihalelerde daha yüksek fiyat seviyelerine doğru bir artış olmuştur. İhalelerde en yüksek teklif 2,99 milyar $ ile İstanbul Avrupa yakasında faaliyette bulunan Boğaziçi dağıtım bölgesi için verilmiştir. En düşük bedel ise 100,1 milyon $ ile Vangölü dağıtım bölgesine verilmiştir. Öte yandan, bazı şirketler birden fazla bölgenin ihalesini kazanmıştır. Örneğin Aksa; Fırat, Trakya, Çoruh ve Vangölü bölgelerini kazanmıştır. Yine IS-Kaya-MMEKA Konsorsiyumu ise Boğaziçi ve Gediz bölgelerini kazanırken MMEKA İstanbul Avrupa yakasından sonra Anadolu yakasının da elektrik dağıtımını kazanmıştır. Böylece MMEKA tüketim miktarına göre en büyük beş şirketten üçünü almıştır. Ayrıca Türk-Yabancı ortaklıklarından ikisi, Akkök-Cez ve Sabancı-Verbund ortaklığının ilk iki ihaleyi kazanmıştır. Bu yabancı şirketlerin ikisi de Doğu Avrupa şirketi olup hakim hisseleri Çek Cumhuriyeti ve Avusturya devletlerine aittir.
Ayrıca, Danıştay 20/03/2009 tarihli kararıyla öngörülen pazarlık usul koşullarının gerçekleşmediği ve yeterli rekabet sağlanamadığı gerekçesiyle Aras bölgesi için yapılan ihalenin yürütmesini durdurmuştur. Öte yandan, 2009 yılında daha önce ihale yapılmadan ETKB görevlendirmeleriyle özel sektöre devredilen iki elektrik dağıtım bölgesi için lisanslandırma işlemleri tamamlanmıştır. Bu kapsamda, faaliyetlerini özel şirketler eliyle sürdüren Aydın, Denizli ve Muğla illerini kapsayan AYDEM ile Kayseri ve civarını kapsayan Kayseri Elektrik de dağıtım lisanslarını almıştır. Göksu
79 EDAŞ ise 3096 sayılı Kanun çerçevesinde 01/01/2011 tarihi itibarıyla AKEDAŞ‟a devredilmiştir. Göksu EDAŞ, ÖİB Yüksek Kurulu kararıyla özelleştirme programına alınmış olup özelleştirmenin 2012 yılı sonuna kadar tamamlanması hedeflenmektedir.
Dağıtım özelleştirmelerine yatırımcıların ilgisini artıran hususların başında özelleştirilen dağıtım şirketlerinin önemli bir tüketici portföyüne sahip olmaları gelmektedir. Bu kapsamda, şirketler kendi üretim tesislerinde ürettikleri elektriği kendileri satın alarak hem yatırımlarını garanti altına alabilecek hem de güvenilir alıcı sorununu bu yolla çözebilecektir. Yani, Strateji Belgesinde de yer aldığı şekilde, yeni üretim yatırımlarının gerçekleştirilebilmesi için mali açıdan güvenilir alıcılar oluşturmak üzere özelleştirmenin dağıtımdan başlatılmasındaki amaç karşılanmış olmaktadır.
Aşağıdaki Şekil 3-3‟te özelleştirmelerde şirket bazında ihalelerde teklif edilen abone sayısı başına ve tüketim miktarı başına birim bedeller yer almaktadır.
ġekil 3-3: Özelleştirmelerde Şirket Bazında İhalelerde Teklif Edilen Abone Başına ve Tüketim Başına Birim Bedeller ($)
Kaynak: ÖİB verileri kullanılarak tarafımızdan hazırlanmıştır.
0 50 100 150 200 250
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900
Abone BaĢına Bedel ($) Tüketim BaĢına Bedel ($)
80 Şekil 3-3‟te soldaki eksen abone başına teklif edilen birim bedelleri gösterirken sağdaki eksen ise tüketim başına teklif edilen birim bedelleri göstermektedir. Tablo 3-3‟te ve Şekil 3-3‟te görüldüğü gibi, abone sayısı başına birim bedel teklifi en yüksek olan bölge 819 $ ile Gediz iken en düşük bölge ise 182 $ ile Aras olmuştur.
Tüketim miktarı başına en yüksek bölge 211 $/MWh ile Ayedaş (İstanbul Anadolu Yakası) olurken en düşük bölge ise 44 $/MWh ile Dicle olmuştur. Abone başına teklif edilen ortalama birim bedel 460 $ olurken tüketim miktarı başına teklif edilen birim bedel ise 110 $/MWh olmuştur.
Elektrik dağıtım bölgelerinin işletmesini devralan şirketler hesaplarını yaparken bölge içindeki elektrik tüketiminin miktar, nitelik ve artış beklentilerini dikkate almış ve bu hesaplara dayanarak faaliyeti devralmıştır. Ancak 2013 yılı başından itibaren Elektrik Piyasası Kanunu‟na göre perakende satış faaliyeti dağıtım faaliyetinden ayrıştırılacaktır. Bilindiği üzere elektrik perakende satış faaliyeti için coğrafi veya dağıtım bölgesi sınırı bulunmamaktadır. Bir elektrik perakende satış şirketi Türkiye genelinde her bölgeden bulabileceği müşterilerine satış yapabilecektir. Bu satış sürecinde elektrik enerjisinin hatlar üzerinden taşınması işlemini ise müşterinin bulunduğu bölgenin dağıtım işletmecisi yerine getirmek zorundadır. Bu durumda, halen faaliyetine devam eden yerleşik dağıtım şirketi ayrı bir perakende satış şirketi kurmak suretiyle satış faaliyetini de yerine getirebilecektir. Ancak, amacı sadece perakende elektrik satışı yapmak olan güçlü şirketler faaliyete başlarsa, bugün iki faaliyeti birlikte yürüten şirket perakende satış faaliyetini elinden kaçıracağı için tüm hesapları boşa gidebilecektir. Büyük olasılıkla, 2012 yılı sonundan itibaren ya Türkiye‟de elektrik perakende satışında dev çok uluslu şirketler faaliyete başlayacak ya da birinci durumun önlenmeye çalışılması durumunda dağıtım faaliyetinde
81 bulunan şirketlerin korunması için dağıtımla perakende satış faaliyetlerinin ayrıştırılması ertelenecek veya hiç uygulanmayacaktır. Bu durumda da EPK uygulanmamış olacağı gibi, elektrik dağıtım bölgelerinin ihaleleri yapılırken faaliyetlerin ayrıştırılacağını düşünerek ihaleye girmeyen bazı şirketler için haksız bir uygulama yapılmış olacaktır (Ertuğrul, 2010).