Ekonomide 2010 ve 2011 yılında gözlenen iki yıllık bir canlanmanın ardından, 2012 yılında gözlenen yapısal krizin iç istihdam piyasasına yansıması daha hızlı olmuştur. Yaratılan net istihdam sayısının yıllık ortalamada 6.500 olarak tahmin edilmesine karşılık, 2011 ve 2012 yıllarının dördüncü çeyrekleri karşılaştırıldığında 2012 yılında en az 16.600 iş kaybı yaşanmıştır.
Yoğun bir işgücünün istihdam edildiği sanayi, inşaat ve hizmet faaliyet kollarında 2011 sonu ile kıyaslandığında 2012 yılının ilk üç çeyreğinde gerçekleşen iş gücü kaybı 18.000 kişidir. Bu durum, KOBİ’lerde istihdam edilen ilk üç işçi için uygulanan sosyal güvenlik prim katkı paylarında uygulanan indirimin, bazı işsiz gruplarının istihdama kazandırılması amaçlı kriz tedbirlerinin sona ermesinden kaynaklanmaktadır.
Aynı dönemde kamu sektöründe emekliliğe ayrılanların yerlerinin kısmi şekilde doldurulması kamu sektöründe istihdamın gerilemesine yol açmıştır. Ayrıca sağlık sektöründe ve hizmet çeki aracılığı ile hizmet veren firmalarda istihdam edilenlerin sayısı da son yıllarda yavaşlamıştır.
76 Ekonomik faaliyetlerdeki durgunluk hemen her piyasada etkisini göstermiştir. Özellikle ekonomik katma değerin %16’lık payını oluşturan sanayi sektörü 2011 yılı son baharında başlayan bu ekonomik yavaşlamanın etkisinden hissedilir derecede etkilenmiştir. Sanayi kolunda genel olarak katma değer artışı 2012 yılının ilk yarısında negatif seviyede gerçekleşmiştir.
Sözkonusu gerileme sanayinin değişik kollarında değişik oranda gerçekleşmiştir. Sanayi üretimi istatistiklerine göre üretimi bir önceki altı aylık döneme göre %19 oranında azalma kaydeden ilaç sanayi en büyük düşük oranın kaydedildiği sektör olma özelliğine sahiptir.
Bilişim, elektronik ve optik ürünler imalatı sektöründe de 2011 yılı başında başlayan eğilim ile orantılı bir şekilde kayda değer bir düşüş gözlemlenmiştir. Kimya, metal ve motor araçları sanayi çıktılarındaki değerler de aynı şekilde azalmıştır. Buna karşın yiyecek içecek imalatı gibi temel ihtiyaç şeklindeki sektörler diğer imalat kollarına göre genel kötü gidişe karşı daha fazla direnç göstermiştir. Genel olarak üretimde yaşanan bu azalışlar doğrudan istihdama yansımış ve senenin ilk üç çeyreğinde sanayi sektöründe toplamda yaklaşık 7.000 iş kaybı gözlenmiştir. Sanayi sektöründe istihdam edilenlerin genel istihdamdaki oranı 2012 için için ancak %15 düzeyindedir.
Toplam istihdamın % 42’sinin çalıştığı hizmet sektörü faaliyet kolunda 1.583 000 kişi istihdam edilmektedir. Hizmet sektöründe 2011 yılı sonu itibari ile 9.000 kişi işinden ayrılmıştır.
2012 yılının üçüncü çeyreğinde ülkede 3.810.000 kişi ücretli olarak çalışırken, 741.000 kişi de kendi adına bağımsız olarak çalışmaktadır. 2011 yılı sonu ile karşılaştırıldığında 2012 yılında kendi adına bağımsız çalışanların sayısında 3.200 artış kaydedilmiştir. Kriz ortamında kendi adına çalışanlar sayısındaki kayda değer bu artış, yeni AB üyesi ülkelerden son dönemde gelen göçmenlerin bağımsız faaliyet çerçevesinde iş piyasasına giriş yapmalarından kaynaklanmaktadır.
Kaynak: Belçika Merkez Bankası 2012 Yıllık Raporu, Genel Ekonomi ve İstihdam.
77 1.3.2.3. Sayısal Veriler
Aktif Nüfus/İşgücü Sayıları ve Oranları 01.01.2007 tarihi itibarıyla
Kaynak: Belçika’da Göç , Sayılar, Hareketler ve İstihdam Piyasası - Federal Çalışma, İstihdam ve Sosyal Danışma Kamu Servisi - İstihdam ve İstihdam Piyasası Genel Müdürlüğü: Rapor:2009. Elde edilebilen en güncel veri 01/01/2007 tarihlidir.
*2007 yılı verileridir.
Çalışan Vatandaşlarımızın Yaş Gruplarına Göre Dağılımı 01.01.2007 tarihi itibarıyla
0 – 20 Yaş 21 – 64 Yaş 65 Yaş ve Üstü
Ülke Toplam 6.995 28.276 4.148
Kaynak: Ulusal İstatistik Enstitüsü (INS) 2007 Yılı Verileri
Belçika Ulusal İstatistik Enstitüsü’nün Türk vatandaşlarının yaş gruplarına ilişkin olarak vermiş olduğu rakamlar dikkat alındığında, 21-64 yaş arası çalışma çağındaki nüfus (aktif nüfus) 28276 olup, bu sayı 39.419 olan toplam sayının %72’sidir.
INS’in verileri göz önünde bulundurularak çalışma çağındaki vatandaşlarımıza ilişkin olarak elde edilen %72 oranı, Başkonsolosluklarımızda kayıtlı vatandaşlarımızın sayısına uyarlandığında Belçika’daki vatandaşlarımızın 162.989’unun çalışma çağında olduğu sonucu elde edilmektedir.
Sonuç olarak eğitime devam edenler, işsizler (ülke ortalamasının üzerindedir %30 ve +), 55 yaşında erken emekli olan veya erken yaşta çalışma hayatından çekilenler ve ev hanımları düşüldüğünde hâlihazırda çalışan vatandaşlarımızın sayısının 85.000 dolayında olabileceği tahmin edilmektedir.
Kadın Erkek Toplam
Sayı % Sayı % Sayı %
Ülke Geneli - 4.385.863
Yabancı - 458.909
Türk* 5.023 12.025 17.048
Genel Toplam 5.023 12.025 4.863.662
78 Çalışan Vatandaşlarımızın Çalışma Dairelerine/ Bölgelere/İdari Yapılanmaya Göre Dağılımı 31 Aralık 2007 tarihi itibari ile çalışan Türk vatandaşı sayısı 17.048 olup, bu rakamın 1.817’sini kendi adına bağımsız çalışan Türk vatandaşları oluşturmaktadır. Veriler ülke geneline ilişkin olup, bölgelere göre dağılım belirtilmemiştir.
Çalışan Vatandaşlarımızın İşkollarına Göre Dağılımı
Türk vatandaşlarının özellikle hizmet sektörü (yiyecek, seyahat acenteliği, temizlik sektörü, giyim, mobilya, küçük ve orta ölçekli market işletmeciliği), taşımacılık, küçük ve orta ölçekli inşaat sektörü ile bunlara bağlı meslek kategorilerilerinde çalışmaktadırlar.
Başka bir ifade ile vatandaşlarımız daha çok el emeği/ hizmet ağırlıklı sektörlerde (birincil ve ikincil sektörler) çalışmaktadır. Özellikle kamu idarelerinin, sağlık ve eğitim hizmetlerinin sunulduğu sektörlerde (üçüncül ve dördüncül sektörler) vatandaşlarımız Belçika vatandaşlığını kazanmış olsalar dahi düşük oranda yer almaktadır. Bu durum büyük ölçüde vatandaşlarımızın eğitim ve mesleki bilgilerine bağlı olarak şekillenmektedir.
Günümüzde vatandaşlarımız arasındaki işsizlik rakamlarında artış görülmesi vatandaşlarımızı kendi adına işyeri kurmaya yönlendirmektedir. Bu alanda, birçok kredi imkânının sağlanması bu eğilimi artırmaktadır.
Bununla birlikte, vatandaşlarımızın işyeri kurmak istedikleri alanda yeterince araştırma yapmamaları, idari ve muhasebe gibi konularda yetersiz kalmaları, uzun vadeli bir açılım sağlayamamaları, kurulan birçok işletmenin bir veya birkaç yıl içinde iflası veya kapanması ile sonuçlanmaktadır.
Bağımsız Çalışan Vatandaşlarımızla İlgili Bilgiler
Belçika genelinde, serbest çalışma belgesi bulunan yalnızca Türk uyruklu vatandaşımızın sayısı 31 Aralık 2012 tarihi itibari ile 2627’dir. Söz konusu vatandaşlarımızın önemli bölümünü bakkaliye, lokantacılık, seyahat acenteliği alanlarında işletmelere sahip küçük esnaf oluşturmaktadır.
Kaynak: Serbest Çalışanlar Milli Sosyal Güvenlik Enstitüsü (INASTI), 2012 Rapport, www.inasti.fgov.be
79 Asgari ve Ortalama Aylık Ücretler
Belçika’da asgari ücret, birçok ülkedeki uygulamanın tersine kanunla değil, sosyal tarafların müzakereleri neticesinde toplu sözleşmelerle belirlenmektedir. Toplu sözleşmeler, asgari ücreti tespit etmekte, bunun yanında işletme toplu sözleşmesi veya iş sözleşmesi ile daha yüksek bir ücret öngörülebilmektedir.
13 Temmuz 1993 tarihinde imzalanan ve üzerinde birçok değişiklik yapılan 43 sayılı Ulusal Çalışma Konseyi Sözleşmesi halen yürürlüktedir. Ülkedeki tüketici fiyatlarında gerçekleşen değişikliklere bağlı olarak asgari ücret miktarında düzenleme yapılmaktadır. Sözleşme uyarınca, 02/02/2012 tarihinden itibaren geçerli olan brüt asgari ücret (tam gün çalışma halinde)aşağıdaki gibidir:
21 yaş ve üstü olanlar (tam gün çalışma halinde) 1.472,40 Avro 21,5 yaşında ve en az 6 ay hizmeti olanlar 1.511,48 Avro 22 yaşında ve en az 12 ay hizmeti olanlar 1.528,84 Avro
Bu ücretler esas alınarak ayrıca sektörler düzeyinde asgari ücretler tespit edilmektedir. Diğer yandan, bu ücretlerden evli veya bekar olunmasına göre %20 ile %40 arasında (sosyal sigorta ve vergi) kesintisi yapılarak net asgari ücretler hesaplanmaktadır. Net ücretlere ayrıca, brüt ücretler içinde görülmeyen sosyal yardımlar/ödenekler eklenmektedir.
İşsiz Sayısı ve İşsizlik Oranları Ekim 2012 tarihi itibarıyla
Kadın Erkek Toplam
Sayı % Sayı % Sayı %
Ülke Geneli 274.560 11,9 296.917 11,0 571.477 11,4
Yabancı** 22.573 34.171 56.744
Türk* 1.609 3.068 4.677
AB vatandaşları 23.671 26.350 50.021
* Belçika vatandaşlığını almış olanlar dahil, ** AB dışı yabancılar
Kaynak: Tablo ’da yer alan işsizlik rakamları, İşsizlik Sigortası Kurumundan (ONEM) tam oranlı işsizlik ödeneği (Demandeurs d'emploi inoccupés, DEI) alanlara ilişkindir.
80 1.3.3. SOSYAL GÜVENLİK VE SOSYAL YARDIMLAR
1.3.3.1. Önemli Olaylar ve Gelişmeler
a) Ek Zorunlu Sağlık Sigortası Uygulaması: Hastalık Kasalarının (Mutuelle) çalışma usul ve yöntemlerinde düzenleme yapan 26 Nisan 2010 tarihli Kanun 28 Mayıs 2010 tarih ve 2010024147 sayılı Resmi Gazetede (Moniteur Belge) yayımlanmış ve 1 Ocak 2012 tarihi itibari ile bütün
“sigortalılar” açısından yürürlüğe girmiştir.
Anılan kanun, Hastalık Kasalarının çalışma usullerinde bir çok değişiklik yapmış olup, sigortalılar açısından en önemli değişiklik ise günümüze kadar isteğe bağlı olan “Ek Sigorta uygulamasının”
yürürlük tarihinden itibaren bütün sigortalılar açısından zorunlu hale dönüştürülmmesidir.
Bir önceki uygulamada sigortalıların hastalık sigortası kurumu tarafından verilen bazı ek hizmetlerden yararlanabilmeleri ancak ayrıca talepte bulunmaları ve ilave katkı payı ödemeleri durumunda mümkündü. Sözkonusu değişiklik ile tercih seçeneği kaldırılmış ve bütün sigortalılar zorunlu ek sigorta uygulaması kapsamına alınmıştır. Daha önce ek sağlık hizmetlerinin talep edilmesi durumunda ödenmesi gereken ilave katkı payı artık bütün sigortalılar açısından zorunlu hale dönüştürülmüştür.
Hastalık Kasaları tarafından verilen ek sağlık hizmetleri masaj, kineterapi, sağlık amaçlı turizme katkı, doğum primi, homeopathi bakımı, alternatif terapi, yaz tatiline katkı, v.b. hizmetlerden oluşmaktadır. Sözkonusu hizmetler, hastalık sigortasının kapsama aldığı hizmetlerin yapısı ve çeşidi açısından farklılık göstermektedir.
Uygulama uyarınca, Hastalık Kasalarınca bütün sigortalılara (Türkiye’de ikamet edenler de dahil olmak üzere) bilgilendirme yazısı gönderilmiş ve her ay için 6 ile 15 avro tutarında değişen, yıllık toplamda ise 78 Avro’dan başlayan ek ödeme yapmaları talep edilmiştir.
Hastalık Kasalarınca sözkonusu ödemenin yapılmaması durumunda, genel sağlık sigortası kaydının durdurulacağı yönünde görüş savunulmaktadır. Hastalık Kasaları Denetim Kurulunun (l’Office de contrôle des mutualités) konuya ilişkin raporlarında ise ek katkı payının ödenmemesinin sigortalının sadece ek sağlık hizmetlerinin kapsamından çıkarılmasına yol açabileceği, ancak temel zorunlu sağlık hizmetinin kapsamından çıkarılamayacağı yönünde görüşler yer almaktadır. Hastalık Kasaları Denetim Kurulunun anılan görüşü henüz tüm taraflarca kabul edilmemiştir.
81 Uygulama özellikle Türkiye’de ikamet eden ve Belçika hesabına SGK Başkanlığı sağlık hizmetlerinden yararlanan vatandaşlarımız açısından soruna yol açmaktadır. Sözkonusu ek sağlık hizmetlerinin genelde ülkemizde karşılığının bulunmaması veya SGK Başkanlığımızca verilen genel sağlık uygulaması çerçevesinde kabul edilmesi Türkiye’de ikamet eden sigortalıların alamayacakları veya temel sağlık hizmetleri içinde aldıkları hizmetler için ilave katkı payı ödemelerini zorunlu hale getirmektedir.
Türkiye’de ikamet eden ve Belçika hesabına SGK sağlık hizmetlerinden yararlanan sigortalıların zorunlu ek katkı ödemesinden muaf tutulabilmek için üyesi bulundukları hastalık sigortası kuruluşundan ayrılarak Hastalık-Malul Sigortası Yardımcı Kasasına (Caisse auxiliaire d’assurance maladie-invalidité, CAAMI) üye olmaları gerekmektedir. Sigortalıların hastalık kasaları arasında geçiş işlemleri, başvurunun alındığı tarihi takip eden bir sonraki üçer aylık dönemin ilk gününden itibaren yapılmaktadır.
b) İşsizlik Sigortasının Hayat Boyu Ödenmesi: Belçika’daki sistemin diğer Avrupa Birliği ülkeleri sistemlerinden ayrılan en önemli özelliklerinden birisi ise işsizlik sigortası ödeneğinin günümüze kadar sigortalıya hayat boyu ödenmesidir.
Geçmiş dönemlerde işsizlik sigortasının bir tür hayat boyu gelir güvencesi olarak görülmesi, işsizleri çalışmaktansa işsizlik sigortasına bağlı kalmaya teşvik etmiştir. Son yıllarda uygulamaya konulan sosyal politika uygulamaları ile uzun süreli işsizlerin tekrar istihdam piyasasına dahil edilmesi hedeflenmektedir. Bu çerçevede uzun süredir işsiz olanların gelirlerinin azaltılması veya kesilmesi yöntemiyle meslek kurslarına veya çalışma hayatına yönlendirilmeleri hedeflenmektedir.
Sözkonusu gelişmelerden uzun süredir işsiz olan vatandaşlarımızın doğrudan etkilenmeleri muhtemeldir.
Bu çerçevede, vatandaşlarımızın önümüzdeki dönemde işsizlik sigortasının artık eskisi gibi ödenmeyebileceği ve bu nedenle iş piyasasına herhangi bir şekilde dahil olmalarının sürekli olarak hatırlatılması önem arzetmektedir.
82 1.3.3.2. Sayısal Veriler
Sosyal Güvenlik Prim Oranları
Sosyal Güvenlik Ulusal Enstitüsü (ONSS) iş kazası sigortası hariç olmak üzere, sosyal güvenlik katkı paylarının toplanması, sosyal güvenliğin değişik branşlarının idaresi ile mali kaynakların görevli kurumlara dağıtımından sorumlu bir kamu kuruluşudur.
2012 yılı itibari ile ONSS’e ödenmesi gereken sosyal güvenlik katkı paylarının oranları ise aşağıdaki gibidir:
Ücretli Çalışan İşveren
Genel Katkı Payları (1) 13,07 24,77
Yaşlılık sigortası 7,50 8,86
Hastalık sigortası 3,55 3,80
Analık ve maluliyet sigortası 1,15 2,35
İşsizlik 0,87 1,46
Aile yardımları - 7,00
İş kazası sigortası (FAT) (2) - 0,30
Sosyal güvenliğin finansmanı
Ücret ayarlaması - 7,48
İşsizlik (3) - 1,69
Belirli süreli işsizler, yaşlı işsizler (4) - 0,10
Sosyal güvenliğe haricen yapılan katkılar
Ücretliler için yıllık izin ücreti (5) - 16,27
Ücretli eğitim ödeneği primi - 0,04
İşsizler için dayanışma - 0,05
Çocukların bakımı primi - 0,05
İşletme kapatma fonu katkı primi - 0,24; 0,25 veya 0,01 (6)
İşletme kapatma fonu için özel katkı primi - 0,22
Amyant maddesi fonu primi - 0,01
1) Ücretli çalışanlar açısından sosyal güvenlik katkı payları
2) İş Kazası Sigortası kolu için yapılan kesintiyi ifade eder. Kanunla öngörülen özel katkı payını kapsamaz.
83 3) Veya 1,60 + ücret ayarlaması: 10 kişiden daha az kişinin çalıştığı işletmeler.
4) Belirli süreli işsizler, yaşlı işsizler için yapılan ilave ödeneklerin karşılanmasına yönelik prim kesintileri:
Risk grubuna giren gruplarına yönelik programa dahil olan veya destek programı kapsamındaki işverenler için geçerli değildir.
5) Üç aylık dönemler halinde ödenen primler ile birlikte %6 oranında ödenmektedir; yılda bir defa yapılan prim katkısı ise %10,27’dir.
6) Aşamalı olarak: Sanayi veya ticari işletmeler için; 20 kişiden az kişinin çalıştığı işletmeler, 20 kişiden fazla kişinin çalıştığı işletmeler.
İşsizlik Ödeneği
a) Belirli bir çalışma süresi sonunda işsiz kalanlara ödenen işsizlik ödeneği
01.02.2012 tarihi itibarıyla
Günlük (€) Aylık(€)
en az en çok en az en çok
Bakımında kişi bulunan işsiz aile reisi 43,97 52,23 1.143,22 1.357,98 Tek başına yaşayanlar
50 ile 54 yaşları arası 36,79 44,31 956,54 1.152,06
55 ile 64 yaşları arası 40,43 47,65 1.051,18 1.238,90
Birlikte yaşayanlar
50 ile 54 yaşları arası 29,88 35,74 776,88 929,24
55 ile 57 yaşları arası 33,30 39,71 865,80 1.032,46
58 ile 64 yaşları arası 36,60 43,68 951,60 1.135,68
84 b) Çalışma süresi göz önünde bulundurulmadan ilgililere ödenen işsizlik ödeneği miktarı 01.02.2012 tarihi itibarıyla
Günlük (€) Aylık(€)
en az en çok en az en çok
Bakımında kişi bulunan işsiz aile reisi ilk 6
ay 41,95 54,71 1090,70 1422,46
7.aydan 12 aya kadar 41,95 50,99 1090,70 1299,74
13.aydan itibaren 41,95 47,65 1.051,18 1238,90
Tek başına yaşayanlar ilk 6 ay 35,24 54,71 916,24 1422,46
7.aydan 12 aya kadar 35,24 50,99 916,24 1325,74
13.aydan itibaren 35,24 42,73 916,24 1110,98
Birlikte yaşayanlar ilk 6 ay 26,42 54,71 686,92 1422,46
7.aydan 12 aya kadar 26,42 50,99 686,92 1325,74
13.aydan itibaren 26,42 31,77 686,92 826,02
Çocuk Parası Miktarları