Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası SözleĢme

Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası SözleĢme 16 Aralık 1966'da BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulu tarafından kabul edilen ve 3 Ocak 1976 itibariyle yürürlüğe giren çok taraflı bir antlaĢmadır. SözleĢme, taraf devletlerin bireylere iĢçi hakları, sağlık hakkı, eğitim hakkı ve yeterli bir yaĢam standardı hakkı dahil olmak üzere çeĢitli ekonomik, sosyal ve kültürel haklar verilmesine yönelik çalıĢmalarını taahhüt eder. Türkiye Cumhuriyeti 2003 yılında 5923 sayılı bakanlar kurulu kararıyla sözleĢmeyi onaylamıĢ ve taraf olmuĢtur.

SözleĢmenin 13. maddesinde taraf devletlerin, herkesin eğitim görme hakkına sahip olduğunu kabul edeceği, eğitimin, insanın kiĢiliğinin ve onur duygusunun tam olarak geliĢmesine yönelik olacağı ve insan hakları ile temel özgürlüklere saygıyı güçlendireceği, ayrıca, eğitimin, herkesin özgür bir topluma etkin bir Ģekilde

katılmasını sağlayacağı, tüm uluslar ve tüm ırksal, etnik ve dinsel gruplar arasında anlayıĢ, hoĢgörü ve dostluğu geliĢtireceği ve BirleĢmiĢ Milletler'in barıĢın korunmasına yönelik faaliyetlerini güçlendireceği hususlarında mutabıktırlar denilmektedir. Ayrıca ilköğretimin herkes için zorunlu ve parasız olacağı, ilköğretim görmemiĢ ya da ilköğretimi tamamlamamıĢ olanlar için temel eğitim elden geldiğince teĢvik edilecek veya yoğunlaĢtırılacağı, her düzeyde okullar sisteminin geliĢtirilmesi aktif bir Ģekilde yürütülecek, yeterli bir burs sistemi yerleĢtirileceği ve öğretim personelinin maddi koĢullarının sürekli olarak iyileĢtirileceği sözleĢmede ele alınan konulardandır. Bunun yanında taraf devletler sözleĢmeyle ana-babaların veya bazı durumlarda yasal yoldan tayin edilmiĢ velilerin çocukları için, kamu makamlarınca kurulmuĢ okulların dıĢında, devletin koyduğu ya da onayladığı asgari eğitim standartlarına uygun diğer okulları seçme özgürlüğüne ve çocuklarına kendi inançlarına uygun dinsel ve ahlaki eğitim verme serbestliklerine saygı göstermekle yükümlü tutulmuĢlardır.

2.4.1.10. Her ÇeĢit Irk Ayrımcılığının Kaldırılmasına ĠliĢkin Uluslararası SözleĢme

Her ÇeĢit Irk Ayrımcılığının Kaldırılmasına ĠliĢkin Uluslararası SözleĢme 13 Ekim 1972 tarihinde New York‟ta BM Genel Kurulunda imzalanmıĢtır. Devletimiz 03.04.2002 tarihinde 4750 sayılı kanun ile sözleĢmeyi onaylayarak taraf olmuĢtur. SözleĢmede taraf devletlerin insan hakları ve temel özgürlüklerden tam ve eĢit olarak yararlanabilmelerini güvenceye almak amacıyla belli gruplarının ya da ırk gruplarının üyesi olan bireylerin yeterince geliĢmesi ve korunmasını sağlamak üzere toplumsal, ekonomik, kültürel ve baĢka alanlarda özel ve somut önlemler almaları gerektiği vurgulanmaktadır. Bu ifade taraf devletleri insan haklarından tam ve eĢit olarak yararlanamayan grupların haklarının korunması ve geliĢtirilmesi konusunda sorumlu tutmaktadır.

2.4.1.11. Genel Tavsiye No. 28: Irkçılık, Irk Ayrımcılığı, Yabancı DüĢmanlığı ve Ġlgili HoĢgörüsüzlüğe KarĢı Dünya Konferansı Sonrası Takip Notu

BirleĢmiĢ Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 19/03/2002 tarihli Genel Tavsiye No. 28: Irkçılık, Irk Ayrımcılığı, Yabancı DüĢmanlığı ve Ġlgili HoĢgörüsüzlüğe KarĢı Dünya Konferansı Sonrası Takip Notunun genel nitelikteki tedbirler baĢlığı altında devletleri soy temelli grup ve toplulukların üyelerinin özellikle kamu görevlerine,

istihdama ve eğitime eriĢimiyle ilgili insan haklarından ve temel özgürlüklerden yararlanmalarını sağlamak üzere, bu kiĢilerin lehine olacak özel tedbirleri kabul etmeye; bu toplulukların kadın üyelerine karĢı kiĢi güvenliği, istihdam ve eğitim alanlarında kadınlara karĢı soy temelli ayrımcılık dahil, çoklu ayrımcılığı ortadan kaldırmak üzere gereken tüm tedbirleri almaya davet etmiĢtir. Ayrıca Yüksek Komiserlik eğitim hakkı baĢlıklı 8. bölümde kamu ve özel eğitim sistemlerinin tüm toplulukların çocuklarını kapsamasını ve hiçbir çocuğu soy nedeniyle dıĢlamamasını sağlamak; tüm toplulukların, özellikle de etkilenen toplulukların çocuklarının okulu bırakma oranlarını düĢürmek ve bu bağlamda kız çocukların durumunu özellikle göz önünde bulundurmak; kamu da özel kurum ve kuruluĢların soy temelli toplulukların mensubu öğrencilere karĢı ayrımcılık yapmasına ve herhangi bir biçimde baskı uygulamasına karĢı mücadele etmek; sivil toplum ile iĢbirliği içerisinde, soy temelli ayrımcılığa maruz kalan topluluklara karĢı ayrımcılık yapılmayan ve saygı gösterilen bir ortamı desteklemek üzere genel kamuoyunu eğitmek için gerekli tedbirler almak; soy temelli topluluklara karĢı önyargılı ya da aĢağılayıcı resim, gönderme, isim ya da fikirleri belirlemek üzere ders kitaplarında kullanılan dili bütünüyle gözden geçirmek ve bunları tüm insanların doğuĢtan gelen onuruna ve insan hakları bakımından eĢitliğine dair mesaj veren resim, gönderme, isim ya da fikirlerle değiĢtirmek konularında BM üyesi devletlere çağrıda bulunmuĢtur.

2.4.1.12. Kadınlara KarĢı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası SözleĢmesi

Kadınlara KarĢı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası SözleĢmesi (CEDAW), BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulunca 1979 yılında kabul edilmiĢtir. Türkiye 1985 yılından bu yana sözleĢmeye taraftır. BirleĢmiĢ Milletler bünyesinde yer alan sekiz temel insan hakları sözleĢmesinden biridir. SözleĢmenin üçüncü bölümünde yer alan 10. maddesi eğitimle ilgili hakları düzenlemektedir. Bu madde genel anlamda taraf devletlerin, kadınların, kadın erkek eĢitliği esasına dayanarak eğitimde erkeklerle eĢit hakka sahip olmalarını sağlamak için kadınlara karĢı ayırımı önleyen bütün uygun tedbirleri almaları hususunu düzenlemektedir. SözleĢmenin 10 maddesinde özellikle aĢağıdaki konularda ayrımcılığın önlenmesi istenmektedir:

a- Meslek ve sanat yönlendirilmesinde kırsal ve kentsel alanlarda bütün dallardaki eğitim kurumlarına giriĢte ve diploma almada okul öncesi, genel, teknik, mesleki ve yüksek teknik eğitimde ve her çeĢit mesleki eğitimde eĢit Ģartların sağlanması,

b- Kadınların erkeklerle aynı ders programlarından yararlanmaları, aynı sınavlara katılmaları, aynı seviyedeki niteliklere sahip eğitim görevlilerine, okul bina ve malzemesine sahip olmaları,

c- Kadın ve erkeğin rolleriyle ile ilgili kalıplaĢmıĢ kavramların eğitimin her Ģeklinde ve kademesinden kaldırılması ve bu amaca ulaĢılması için eğitim birliğinin ve diğer eğitim Ģekillerinin teĢvik edilmesi, özellikle ders kitaplarının ve okul programlarının yeniden gözden geçirilmesi ve eğitim ve metotlarının bu amaca göre düzenlenmesi,

d- Burs ve diğer eğitimin yardımlarından faydalanmaları için kadınlara erkeklerle eĢit fırsatların tanınması,

e- Özellikle kadın ve erkekler arasında mevcut eğitim açığını en kısa zamanda kapatmaya yönelik yetiĢkin ve görevsel okuma-yazma öğretim programları dahil, sürekli eğitim programlarına katılabilmeleri için erkeklerle eĢit fırsatların verilmesi,

f- Kız öğrencilerin okuldan ayrılma oranlarının düĢürülmesi ve okuldan erken ayrılan kız ve kadınlar için eğitim programları düzenlenmesi,

g- Spor ve beden eğitimi faaliyetlerine faal olarak katılmaları için erkeklerle eĢit fırsatlar tanınması,

h- Kadınların ailelerin sağlık ve refahını sağlamaya yardım edecek, aile planlaması bilgisi dahil özel eğitici bilgiyi temin etmeleri.

2.4.1.13. KiĢisel ve Siyasal Haklar Uluslararası SözleĢmesi

KiĢisel ve Siyasal Haklar Uluslararası SözleĢmesi, BirleĢmiĢ Milletler Genel Kurulunda 16 Aralık 1966 tarihinde kabul edilmiĢtir. SözleĢme 23 Mart 1976 tarihinde yürürlüğe girmiĢtir. Türkiye sözleĢmeyi 15 Ağustos 2000 tarihinde imzalamıĢtır. SözleĢmenin 18. maddesinde düĢünce, vicdan ve din özgürlüğü konusu ele alınmıĢtır. Bu maddede taraf devletler, anne-babalar ile mümkünse vasilerin kendi inançlarına uygun biçimde çocuklarına din ve ahlak eğitimi verilmesini isteme özgürlüğüne saygı göstermeyi taahhüt ederler denilmektedir. Böylece çocukların din

eğitimi alıp almayacağı ve ne tür bir din eğitimi alacağı konusunda tüm karar hakkı ana-babaya bırakılmıĢtır.

2.4.1.14. Kültürel Ġfadelerin ÇeĢitliliğinin Korunması ve GeliĢtirilmesi SözleĢmesi

Kültürel Ġfadelerin ÇeĢitliliğinin Korunması ve GeliĢtirilmesi SözleĢmesi 20 Ekim 2005‟de Paris‟te BirleĢmiĢ Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Genel Konferansı 33. oturumunda kabul edilmiĢtir. Türkiye SözleĢmeyi 2011 yılında onaylayarak taraf devlet olmuĢtur. SözleĢmede dil çeĢitliliğinin kültürel çeĢitliliğin temel bir unsuru olduğunu vurgulanmıĢ ve eğitimin kültürel ifadelerin korunması ve geliĢtirilmesinde temel rol oynadığı belirtilmiĢtir. SözleĢmenin 10 maddesinde taraf devletlerin diğer araçların yanı sıra eğitim ve geniĢ kapsamlı kamuyu bilinçlendirme programları yoluyla, kültürel ifadelerin çeĢitliliğinin korunmasının ve geliĢtirilmesinin taĢıdığı önemin anlaĢılmasını teĢvik edecekleri ve destekleyecekleri belirtilmektedir.

2.4.1.15. Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu Dördüncü Dünya Kadın