SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ B EK L EN T İL ER (H ED EF L ER )
106
Şekil 16: Dünya Ekonomik Forumu Rekabet Gücü Endeksi
Kaynak: WEF, 2013: 5.
Yukarıda şekil 17’de kaynaklar temel faktörü altında yer alan iklim değişikliği, turizm sektörünün geleceği için önemli bir faktör olarak görülmekte fakat yeterli veri elde edilemediği için ve hesaplama sistemi belirlenemediğinden henüz karşılaştırmalarda kullanılmamaktadır. Aşağıdaki tablo 8’de belirlenen 14 alt faktör içerisinde değerlendirilen 75 unsur yer almaktadır.
Tablo 8: Dünya Ekonomik Forumu Karşılaştırma Unsurları
Endekste Yer Alan Faktörler Değerlendirme Unsurları
Politik Düzenleme ve Kurallar
Yabancı mülkiyet yaygınlığı Mülkiyet hakları
Doğrudan yabancı yatırımlarının iş yaşamına etkisi Vize koşulları (ziyaretçiler için)
Karşılıklı (İkili) hava yolu servis anlaşmaları (uluslararası sivil havacılık örgütü/dünya hava yolu hizmet anlaşması) Hükümet politikalarının şeffaflığı
İşe başlayabilmek için gerekli süre İşe başlayabilmek için gerekli maliyet
Genel hizmet sözleşmesi taahhütleri ve kısıtlamaları (international trade centre)
Seyahat ve Turizm Rekabet Gücü Endeksi
Düzenleyici Çerçeve İş Ortamı ve Alt Yapı Kaynaklar
Politik Düzenleme ve Kurallar Çevresel Sürdürülebilirlik Emniyet ve Güvenlik Sağlık ve Hijyen Seyahat ve Turizm Öncelik Sırası
Havayolu Ulaşım Alt Yapısı
Yerel Ulaşım Alt Yapısı
Turizm Alt Yapısı
İletişim Alt Yapısı
Seyahat ve Turizm Sektöründe Fiyat Rekabeti İnsan Kaynakları Doğal Kaynaklar Kültürel Kaynaklar Seyahat ve Turizm İlişkisi İklim Değişikliği
107
Çevresel Sürdürülebilirlik
Çevresel düzenlemelerin kapsamı (genişliği darlığı) Çevresel düzenlemelerin uygulanması
Turizm ve seyahat endüstrisinin gelişimi ve sürdürülebilirliği Karbondioksit emisyonları (dünya bankası raporuna göre) Partiküler madde yoğunluğu (nüfusa göre yoğunluk)
Toplam hayvan, bitki vb. türlerinin içinde tehdit altındaki türlerin oranı Çevre sözleşmelerinin onaylanması
Emniyet ve Güvenlik
Terörün işletmelere maliyeti Polis hizmetlerinin güvenilirliği Suç ve şiddetin işletmeler maliyeti Trafik kazaları
Sağlık ve Hijyen
Doktor yoğunluğu
Kanalizasyon, foseptik, tuvalet imkânları gibi genel sağlığı etkileyen faktörlerin gelişmişliği (sanitasyon)
İçme suyunun sağlıklı oluşu (şebeke suyu) (günlük kişi başı 20 litre) Sağlık Kuruluşları yatak sayısı
Seyahat ve Turizmin Öncelik Sırası
Endüstride hükümetin önceliği
Endüstriye yönelik kamu harcamaları (toplam bütçeden ayrılan pay %)
Talep yaratmak için reklam ve markalaşmanın etkisi
Seyahat ve turizm endüstrisine yönelik dünya turizm örgütü yıllıkları verileri (17 alt başlığa göre)
Yurt dışından gelenler ve kabullerin aylık ve 3 aylık verileri
Havayolu Ulaşım Alt Yapısı
Hava taşımacılığı alt yapısı kalitesi
Mevcut yerel uçuş koltuk kapasitesi (haftalık koltuk sayısı X uçuş kilometresi)
Mevcut uluslararası uçuş koltuk kapasitesi (haftalık koltuk sayısı X uçuş kilometresi)
Uçak kalkış sayısı (Nüfusa göre her 1000 kişi için uçak kalkış sayısı) Havaalanı yoğunluğu (Nüfusa göre her 1.000.000 kişi için havaalanı
ve uçuş sayısı)
Yerli menşeli tarifeli havayolu sayısı Uluslar arası Hava ulaşım ağı
Yerel Ulaşım Alt Yapısı
Yolların kalitesi
Demiryolu altyapısının kalitesi Liman altyapısının kalitesi Yurtiçi ulaşım ağı kalitesi
Yolların yoğunluğu (arazinin 100 km2 başına düşen yolun kilometresi)
Turizm Alt Yapısı
Otel odaları (nüfusa göre her 100 kişiye düşen oda sayısı) Büyük araç kiralama işletmelerinin varlığı (uluslararası) Nüfusa göre banka ATM sayısı (her 1.000.000 kişiye düşen ATM
sayısı ve uluslararası kartların geçerliliği)
İletişim Alt Yapısı
İş için internet kullanım kapsamı
Nüfusun internet kullanım oranı (her 100 kişi için) Telefon şebekesinin durumu (her 100 kişi için) İnternet abonesi sayısı (her 100 kişi için) Cep telefonu abonesi sayısı (her 100 kişi için) Seyahat ve Turizm Sektöründe Fiyat
Rekabeti
Bilet vergileri ve havaalanı ücretleri
Resmi döviz kuruna göre alım gücü oranı (dünya bankası verileri) Vergilendirmenin ölçüsü ve etkisi
Yakıt fiyatları düzeyi
Birinci sınıf otellerin ortalama fiyat endeksi
İnsan Kaynakları
Eğitim ve öğretim
İlkokul ve lise eğitimine kayıt oranı Mesleki eğitime kayıt oranı Eğitim sisteminin kalitesi
Özel araştırma ve öğretim hizmetlerinin yerel olarak uygunluğu Personel eğitiminin durumu
Nitelikli işgücü uygunluğu
İşte alım ve işten çıkarma uygulamaları Yabancı işgören istihdam kolaylığı HIV virüsü yaygınlığı
HIV/AIDS’in işe etkisi Yaşam beklentisi
108
Seyahat ve Turizm İlişkisi
Turizm harcamaları ve gelirleri (bir önceki yıl)(WTO verileri) Yerel halkın yabancı turistlere karşı tutumu
İş gezilerini uzatmak için öneriler
Doğal Kaynaklar
Dünya mirası olarak tanımlanan alanların sayısı (UNESCO, Dünya Mirası Örgütü, Manevi Kültürel Miras)
Toplam alan içerisinde koruma alanlarının %’si (özellikle biyolojik çeşitliliğin korunması ve bakımı için ayrılmış ve doğal ve ilgili kültürel kaynakların, yasa ya da diğer uygulamalarla yönetilen kara ve deniz alanları)
Doğal çevrenin kalitesi Toplam bilinen hayvan türleri
Kültürel Kaynaklar
Dünya mirası olarak tanımlanan kültürel alanların sayısı (UNESCO, Dünya Mirası Örgütü, Manevi Kültürel Miras)
Spor stadyumlarının yerel nüfusa göre kapasitesi (1.000.000 kişiye düşen koltuk sayısı)
Uluslararası fuar ve sergi sayısı (en az 50 kişinin katıldığı, en az 3 ülkede düzenlenen, birkaç defa düzenlenen, Uluslararası kongre ve Toplantı Derneği tarafından kayıtlı fuar ve sergiler)
Yaratıcılık endüstrisi ihracı (toplam ihracat içinde el sanatları ürünleri ihracının oranı) (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Programı Yaratıcı Ekonomiler Raporu)
Kaynak: WEF, 2013.
Dünya ekonomik forumu rekabet gücü endeksine göre Türkiye, önceki yılların raporları ile karşılaştırıldığında Türkiye genel olarak ilerleme ve gelişme göstermiştir. Örneğin 2009 yılında genel sıralamada 56., 2011 yılında ise 50. Sırada yer almakta iken 2013 yılında 140 ülke arasından 46. sırada yer almaktadır. Avrupa ülkeleri içerisinde değerlendirilen 42 ülke arasında ise 28. sırada yer almaktadır. 3 temel faktöre göre kaynaklar sıralamasında 27., iş ortamı ve alt yapı faktöründe 52., düzenleyici çerçevede 64. sıradadır. 14 alt faktör sıralamasında ise en iyi kültürel kaynaklar olarak 19. en düşük ise 112. sıra ile fiyat rekabeti faktörüdür. Bu faktörler için tablo 8’de görülen 75 unsur’a göre; petrol fiyatları ile 139. sırada, kamu bütçesinden turizm sektörüne ayrılan pay unsurunda ise 136. sırada yer almaktadır. Turizm alt yapısı faktörü altında yer alan uluslararası araç kiralama işletmesi sıralamasında da ilk sırada yer almaktadır. Türkiye’nin bir diğer ilk sırada yer aldığı unsur sağlıklı içme suyudur. Dünya Turizm Örgütü tarafından istenilen 17 alt başlığa göre verilere ulaşılabilme unsurunda ise 7. sıradadır (WEF, 2013, 364-365).
Yukarıda açıklanan modeller arasında farklılıklar ve benzerlikler bulunmaktadır. Porter’ın elmas modeli, tüm sektörlere yönelik genel bir modeldir. Ritchie ve Crouch’un modeli ise, turizm sektörüne yönelik kapsamlı bir model olmasına karşın alan araştırması yapılması oldukça güçtür. Kim’in modeli de rekabet gücünü etkileyen unsurları belirlemeye yöneliktir. Dwyer ve Kim’in modeli ise destinasyonun güçlü ve zayıf yönlerini ortaya çıkarmakta ve temel faktörleri belirlemektedir. Bahar ve Kozak modelinde ise turizm rakipler ile karşılaştırmaya yönelik rekabet gücünü etkileyen faktörleri belirlemektedir. Dünya Ekonomik
109 Forumu’nun Seyahat ve Turizm Rekabet Gücü Endeksi ise ülkeler arası karşılaştırma yapmaya yöneliktir.
110