Echinecea pallida türünde sürgün kültürlerinin araĢtırılması

4.2.2.1. Ġndirekt sürgün kültürü

Elde edilen kalluslar, sürgün geliĢimini teĢvik etmek ve indirekt organogenesis sağlayabilmek amacıyla, elde edildiği büyüme düzenleyicisi tipine göre gruplandırılarak, farklı konsantrasyonlarda (0.1, 0.5, 1.0, 2.0 veya 4.0 mg/l) ve çeĢitte sitokinin (BAP, TDZ, KIN) içeren MS besin ortamlarında kültüre alınmıĢtır. 4 haftalık kültür süresinin sonunda sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi (%) ve kallus baĢına sürgün sayısı (adet) değerleri tespit edilmiĢtir.

Sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi ve eksplant baĢına sürgün sayısı verileri ayrı ayrı varyans analizine tabi tutulmuĢ ve ortalama değerler Çizelge 4.18‘de verilmiĢtir. Varyans analiz sonuçlarına göre, kallusların elde edildiği büyüme düzenleyici konsantrasyonları (0.2, 0.5, 1.0, 2.0 ve 4.0 mg/l NAA), kallusların sürgün uyarımı için aktarıldığı sitokinin konsantrasyonları (0.1, 0.5, 1.0, 2.0, 4.0 mg/l BAP), kallusların türetildiği eksplant tipi uygulamalarının ayrı ayrı ve interaksiyonları olmak üzere sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi (%) üzerine etkileri istatistiki olarak %1 seviyesinde önemli bulunmuĢtur (Çizelge 4.18).

Çizelge 4.18 incelendiğinde, en yüksek sürgün oluĢturan eksplant yüzde değerleri (sırasıyla %81 ve %59) 1.0 mg/l NAA içeren besin ortamında kotiledon eksplantlarından elde edilip 0.5 mg/l BAP içeren ortama aktarılan ve 0.5 mg/l NAA içeren besin ortamında kök eksplantlarından elde edilip 1.0 mg/l BAP içeren ortama aktarılan kalluslarda elde edilmiĢtir. Genel olarak değerlendirildiğinde, düĢük konsantrasyonlarda NAA içeren ortamlarda kök ve kotiledon eksplantlarından elde edilen kalluslarda, düĢük konsantrasyonlarda BAP ile sürgün uyarımı artmıĢtır.

Eksplant baĢına sürgün sayısı değerleri incelendiğinde, varyans analiz sonuçlarına göre, kallusların elde edildiği büyüme düzenleyici konsantrasyonları ve eksplant tipi interaksiyonları eksplant baĢına sürgün sayısı üzerine etkileri istatistiki olarak %5 seviyesinde önemli bulunurken, diğer uygulamalar istatistiki olarak önemsiz bulunmuĢtur. Sonuçlar değerlendirildiğinde, en yüksek eksplant baĢına sürgün sayısı değerine (2.58 adet) 0.5 mg/l NAA içeren besin ortamında kök eksplantından elde edilen kalluslarda ulaĢılmıĢtır (Çizelge 4.18).

ġekil 4.18. E.pallida türünde farklı konsantrasyonlarda BAP içeren besin ortamlarında kallustan indirekt sürgün uyarımı a)Yaprak sapı kaynaklı kalluslar b) Kök kaynaklı kalluslar c) Yaprak kaynaklı

kalluslar d) Kotiledon kaynaklı kalluslar

Çizelge 4.19 incelendiğinde ise, kallusların sürgün uyarımı için aktarıldığı sitokininin tipi (0.1, 0.5, 1.0, 2.0, 4.0 mg/l TDZ) değiĢmiĢ, varyans analiz sonuçlarına göre kallusların elde edildiği büyüme düzenleyici ve sürgün uyarımı için aktarıldığı sitokininin konsantrasyonlarının interaksiyonlarının sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi (%) ve eksplant baĢına sürgün sayısı (adet) üzerine etkileri istatistiki olarak %5 seviyesinde önemli bulunurken, diğer uygulamalar istatistiki olarak önemsiz bulunmuĢtur. En yüksek sürgün oluĢturan eksplant yüzde (%28) ve eksplant baĢına sürgün sayısı (1.28 adet) değerine 1.0 mg/l NAA içeren ortamda elde edilip, 0.1 mg/l TDZ içeren ortama aktarılan kalluslarda elde edilmiĢtir.

NAA‘nın farklı konsantrasyonlarda KIN ile kombinasyonları sonucu elde edilen kalluslar, 0.1, 0.5, 1.0, 2.0, 4.0 mg/l konsantrasyonlarında KIN içeren MS besin ortamlarına aktarılmıĢtır. Kültür süresi sonunda kalluslarda herhangi bir geliĢmeye ve sürgün uyarımına rastlanmamıĢ, kallusların kararıp öldüğü gözlemlenmiĢtir.

2,4-D‘nin farklı sitokininler (BAP, TDZ ve KIN) ile kombinasyonları sonucu elde edilen kalluslar, NAA‘da olduğu gibi geldiği ortamdaki sitokinin tipini içeren ortamlara aktarılmıĢtır. NAA‘den farklı olarak 2,4-D içeren ortamlardan gelen

kalluslarda sağlıklı sürgün geliĢimi meydana gelmemiĢtir. Aktarılan sitokinin tiplerine göre BAP ve TDZ içeren ortamlardaki kallusların morfolojileri sağlıklı ve granuler yapıda iken KIN içeren ortamdaki kalluslarda kararmalar ve sağlıksız yapı gözlemlenmiĢtir.

ġekil 4.19. E.pallida türünde farklı konsantrasyonlarda TDZ içeren besin ortamlarında kallustan indirekt sürgün uyarımı a)Yaprak sapı kaynaklı kalluslar b) ve f) Kök kaynaklı kalluslar c) Yaprak

kaynaklı kalluslar d) Kotiledon kaynaklı kalluslar e) Sürgün uyarımı olmayan kalluslar

Hem direkt hem indirekt sürgün rejenerasyonunu en fazla etkileyen faktörlerin baĢında besin ortamına ilave edilen bitki büyüme düzenleyicileri olduğu ve uygun büyüme düzenleyicisi tipi ve konsantrasyonu belirlendiğinde yüksek oranda sürgün uyarımı elde edilebileceği değiĢik araĢtırıcılar tarafından bildirilmiĢtir (Uranbey ve ark., 2003; Mirici, 2004). Ayrıca bitki hücrelerinin farklılaĢması, sadece ekzojen bitki büyüme düzenleyicileriyle değil aynı zamanda endojen hormonların içeriğinden de etkilenmektedir. Farklı dokular farklı endojen hormon seviyelerine sahip olabilmekte ve bu nedenle eksplant kaynağının tipi, sürgün rejenerasyonunda farklılaĢma sürecinin düzenlenmesinde kilit rol oynamaktadır (Kumar ve ark., 2005; Yucesan ve ark., 2007). Benzer Ģekilde çalıĢmamızda da kallus dokularından sürgün uyarımında besin ortamında yer alan büyüme düzenleyicilerinin tipi ve konsantrasyonları arasında olduğu gibi eksplant tipleri arasında da farklılıklar belirlenmiĢtir (ġekil 4.18, ġekil 4.19). Eksplant tipleri arasında kotiledon ve kök eksplantları diğer eksplant tiplerine kıyasla daha iyi sonuç verirken, sitokinin kaynakları arasında ise istatistiki olarak

kıyaslanmamasına rağmen rakamsal olarak değerlendirildiğinde BAP, TDZ‘ye oranla daha etkili bulunmuĢtur. Koroch ve ark. (2003), E. pallida‘nın yaprak eksplantlarından adventif sürgün uyarımının araĢtırdıkları çalıĢmada, BAP ve NAA kombinasyonlarını içeren ortamlarda en yüksek sürgün rejenerasyon yüzdesi (%63) ve eksplant baĢına sürgün sayısı (2 adet) değerlerine ulaĢırken, TDZ içeren ortamlarda kalluslarda organogenik kallus oluĢum sıklığının azaldığını belirtmiĢlerdir. Bizim bulgularımız bu sonuçları doğrular niteliktedir.

ÇalıĢmamızda ayrıca kallusların elde edildiği ortamlardaki büyüme düzenleyicileri de dikkate alınmıĢ ve kallus uyarım ortamındaki büyüme düzenleyicisi tipinin kalluslardan sürgün uyarımında etkili olduğu gözlemlenmiĢtir. NAA‘nın farklı sitokinin kaynakları ile (BAP, TDZ, KIN) kombinasyonları sonucu elde edilen kalluslarda sürgün uyarımı gerçekleĢirken, 2,4-D‘nin farklı sitokinin kaynakları ile (BAP, TDZ, KIN) kombinasyonları ile elde edilen kalluslarda sürgün uyarımında ciddi bir baĢarı sağlanamamıĢtır. Benzer amaçla yürütülen farklı bitki türlerinde de, indirekt sürgün uyarımında 2,4-D‘nin NAA‘ya göre etkinliğinin az olduğu belirlenmiĢtir (Türker ve ark., 2010).

Kallus dokularından indirekt sürgün uyarımı ile elde sürgünler büyüme düzenleyicisi içermeyen MS besin ortamına aktarılmıĢ, 4 haftalık kültür süresi sonunda 5-6 cm büyüklüğe gelmesi sağlanmıĢtır. Uygun büyüklüğe gelen sürgünler köklenmeye alınmıĢtır.

ġekil 4.20. MS besin ortamına aktarılmıĢ, 4 haftalık kültür süresi sonunda indirekt organogenesis ile geliĢen sürgünlerin görüntüsü

Çizelge 4.18. E. pallida türünde farklı BAP konsantrasyonlarında indirekt sürgün uyarımı Geldiği ortam NAA (mg/l) BAP (mg/l)

Sürgün OluĢturan Eksplant Yüzdesi (%)

Ort. Genel Ort.

Eksplant BaĢına Sürgün Sayısı (Adet)

Ort. Genel Ort.

Kotiledon Yaprak Yaprak Sapı Kök Kotiledon Yaprak Yaprak Sapı Kök

0.2 0.1 0k 0k 0k 38bg 10fh 5b 0.00 0.00 0.00 1.33 0.33 0.19b 0.5 0k 0k 0k 0k 0h 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 1.0 0k 0k 0k 30ej 8fh 0.00 0.00 0.00 1.08 0.27 2.0 0k 13ık 9jk 0k 5fh 0.00 1.17 0.17 0.00 0.33 4.0 0k 0k 0k 0k 0h 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

Ort. 0h 3gh 2h 14ce 0.00f 0.23ef 0.03f 0.48df

0.5 0.1 0 0k 0k 43be 11fg 15a 0.00 0.00 0.00 1.75 0.44 1.20a 0.5 9jk 0k 0k 55bc 16df 1.33 0.00 0.00 4.83 1.54 1.0 18gk 13ık 9jk 59b 25bd 2.67 0.67 1.00 1.72 1.51 2.0 18gk 0k 9jk 33dı 15df 1.33 0.00 2.67 2.78 1.69 4.0 13ık 0k 0k 26ej 10fh 1.33 0.00 0.00 1.83 0.79

Ort. 11dg 3gh 4fh 43a 1.33bd 0.13f 0.73cf 2.58a

1.0 0.1 0k 9jk 0k 0k 2gh 17a 0.00 1.33 0.00 0.00 0.33 1.00a 0.5 81a 18gk 9jk 34cı 35a 2.68 3.33 3.00 0.83 2.46 1.0 55bc 18gk 17hk 0k 23ce 2.42 2.33 0.56 0.00 1.33 2.0 60ab 13ık 0k 26ej 25bd 1.83 1.00 0.00 0.67 0.88 4.0 0k 0k 0k 0k 0h 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

Ort. 39a 11dg 5eh 12dg 1.39bd 1.60bc 0.71cf 0.30ef

2.0 0.1 0k 0k 18gk 0k 4gh 8b 0.00 0.00 0.67 0.00 0.17 0.52b 0.5 35ch 0k 26ej 0k 15df 3.00 0.00 0.78 0.00 0.94 1.0 35ch 0k 0k 0k 9fh 3.00 0.00 0.00 0.00 0.75 2.0 27ej 0k 21fk 0k 12eg 2.00 0.00 1.00 0.00 0.75 4.0 0k 0k 0k 0k 0h 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 Ort. 19bd 0h 13df 0h 1.60bc 0.00f 0.49df 0.00f 4.0

0.1 0k 43be 22ej 22ej 22ce

17a

0.00 1.61 0.83 1.50 0.99

1.00a

0.5 0k 43be 52bd 3bf 34ab 0.00 2.58 1.93 3.33 1.96

1.0 9jk 38bg 26ej 43be 29ac 1.33 1.50 1.33 2.17 1.58

2.0 0k 0k 0k 9jk 2gh 0.00 0.00 0.00 1.67 0.42

4.0 0k 0k 0k 0k 0h 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00

Ort. 2h 25b 20bd 23bc 0.27ef 1.14be 0.82bf 1.73ab

Genel Ort. 14a 8b 9b 18a 0.92 0.62 0.56 1.02

LSD 0.05 (oksin): 4.72 LSD 0.05 (eksplant tipi):4.23 LSD 0.05 (oksin x eksplant tipi): 9.45

LSD 0.05 (oksin x sitokinin):10.57 LSD 0.05 (oksin x sitokininx eksplant tipi):21.17

LSD 0.05 (oksin): 0.45 LSD 0.05 (eksplant tipi):ö.d. LSD 0.05 (oksin x eksplant tipi):

0.90

Çizelge 4.19. E. pallida türünde farklı TDZ konsantrasyonlarında indirekt sürgün uyarımı Geldiği ortam NAA (mg/l) TDZ (mg/l)

Sürgün OluĢturan Eksplant Yüzdesi (%)

Ort. Genel Ort.

Eksplant BaĢına Sürgün Sayısı (Adet)

Ort. Genel Ort.

Kotiledon Yaprak Yaprak _Sapı Kök Kotiledon Yaprak Yaprak _Sapı Kök

0.2 0.1 0 0 0 0 0c 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 0.00b 0.5 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 1.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 2.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 4.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c Ort. 0 0 0 0 0.00 0.00 0.00 0 0.5 0.1 0 0 0 17 4c 4ab 0.00 0.00 0.00 0.56 0.14c 0.09b 0.5 0 0 0 21 5bc 0.00 0.00 0.00 0.33 0.08c 1.0 0 0 0 0 0 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 2.0 0 21 0 0 5bc 0.00 0.42 0.00 0.00 0.10c 4.0 0 21 0 0 5bc 0.00 0.42 0.00 0.00 0.10c Ort. 0 8 0 8 0.00 0.17 0.00 0.18 1.0 0.1 42 21 30 18 28a 7a 1.00 0.92 1.89 1.33 1.28a 0.38a 0.5 0 0 9 13 5bc 0.00 0.00 0.67 1.83 0.63b 1.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 2.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 4.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c Ort. 8 4 8 6 0.20 0.18 0.51 0.63 2.0 0.1 0 0 26 26 13b 3ac 0.00 0.00 1.00 1.50 0.63b 0.14b 0.5 0 0 0 13 3c 0.00 0.00 0.00 0.33 0.08c 1.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 2.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 4.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c Ort. 0 0 5 8 0.00 0.00 0.20 0.37 4.0 0.1 9 9 0 0 4c 1bc 0.67 0.33 0.00 0.00 0.25bc 0.05b 0.5 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 1.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 2.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c 4.0 0 0 0 0 0c 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00c Ort. 2 2 0 0 0.13 0.07 0.00 0.00 Genel Ort. 2 3 3 4

LSD 0.05 (oksin): 3.80 LSD 0.05 (eksplant tipi):ö.d. LSD 0.05 (oksin x eksplant tipi): ö.d. LSD 0.05 (oksin x sitokinin):8.53

LSD 0.05 (oksin x sitokininx eksplant tipi):ö.d.

LSD 0.05 (oksin): 0.17 LSD 0.05 (eksplant tipi):ö.d. LSD 0.05 (oksin x eksplant tipi): ö.d.

4.2.2.2. Direkt sürgün kültürü

Direkt sürgün kültürlerinde, E. pallida türünün steril fidelerine ait nodal segmentler çoklu sürgün uyarımını teĢvik etmek amacıyla farklı tipte sitokininlerin (BAP, TDZ, KIN), çeĢitli konsantrasyonları (0.25, 0.50, 1.0, 2.0 ve 4.0 mg/l) ile onların 0.1 mg/l veya 0.5 mg/l NAA ile kombinasyonlarını içeren besin ortamlarında kültüre alınmıĢtır. 4 haftalık kültür süresinin sonunda, sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi (%) ve eksplant baĢına sürgün sayısı (adet) değerleri tespit edilmiĢtir.

Sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi ve eksplant baĢına sürgün sayısı verileri ayrı ayrı varyans analizine tabi tutulmuĢ ve ortalama değerler Çizelge 4.20‘de verilmiĢtir. Varyans analiz sonuçlarına göre (EK-3.25, 3.26), farklı tip ve konsantrasyonlarda büyüme düzenleyicilerinin, sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi (%) ve eksplant baĢına sürgün sayısı (adet) üzerine etkileri istatistiki olarak %1 seviyesinde önemli bulunmuĢtur.

Çizelge 4.20 incelendiğinde, en yüksek sürgün oluĢturan eksplant yüzde değerleri (%90 ve %84) sırasıyla 0.25 mg/l, 0.50 mg/l BAP, 0.25/0.50/1.0/2.0 mg/l BAP + 0.1 mg/l NAA, 0.50 mg/l BAP + 0.50 mg/l NAA ve 1.0/4.0 mg/l BAP +0.5 mg/l NAA, 0.50/1.0 mg/l TDZ uygulamalarında, en düĢük sürgün oluĢturan eksplant yüzde değeri ise (%26) 0.50 mg/l TDZ + 0.50 mg/l NAA uygulamasında elde edilmiĢtir. Eksplant baĢına sürgün sayısı değerleri incelendiğinde, en yüksek sürgün sayısı (2.45 adet) 0.50 mg/l BAP + 0.50 mg/l NAA uygulamasında, en düĢük sürgün sayısı değeri ise (0.78 adet) 0.50 mg/l TDZ + 0.50 mg/l NAA uygulamasında elde edilmiĢtir (Çizelge 4.20).

Echinacea pallida türünde farklı sitokinin kaynaklarının ayrı ayrı ve düĢük

konsantrasyonlarda NAA ile kombinasyonlarının çoklu sürgün çoğaltımına etkileri incelendiğinde; en yüksek sürgün oluĢturan eksplant yüzde değerleri, BAP ve BAP‘ın NAA ile kombinasyonlarında ayrıca TDZ içeren ortamlarda, eksplant baĢına sürgün sayısı bakımından ise BAP‘ın NAA ile kombinasyonunda en iyi sonuçlara ulaĢılmıĢtır. Birçok bitki türünde sürgün uyarımında yaygın olarak kullanılan BAP‘ın, E. pallida‘da da sürgün uyarımında oldukça etkili olduğu Lakshmanan ve ark. (2002) tarafından yapılan çalıĢmada belirlenmiĢtir. Eksplant baĢına sürgün sayısı bakımından ise Lakshmanan ve ark. (2002) yüksek konsantrasyonda BAP içeren ortamlarda maksimum sürgün sayısına ulaĢırken, Butiuc-Keul ve ark. (2012) tarafından E. pallida‘da yapılan baĢka bir çalıĢmada, sitokinin ve oksin kombinasyonunda daha fazla sayıda sürgün

sayısına ulaĢılmıĢtır. Bu bakımdan, bizim sonuçlarımızla benzerlik göstermektedir. TDZ‘nin sürgün uyarımında hiperhidrisite ve düĢük sürgün kalitesi gibi negatif etkilere neden olabileceği bilinmekle birlikte, birçok bitki türünde in vitro morfogenesisi uyardığı, özellikle çeĢitli tıbbı bitkilerde, çoklu sürgün uyarımında önemli bir potansiyele sahip olduğu tespit edilmiĢtir (Murthy ve ark., 1998; Parveen ve Shahzad, 2010; Ahmed ve Anis, 2012). Nitekim bizim çalıĢmamızda da, E. pallida‘da TDZ‘nin nodal segmentlerden çoklu sürgün uyarımını arttırdığı ancak sürgün kalitesinin BAP ve KIN‘den elde edilen sürgünlere kıyasla daha düĢük olduğu belirlenmiĢtir.

En düĢük sürgün oluĢturan eksplant yüzdesi ve eksplant baĢına sürgün sayısı değerleri ise TDZ‘nin NAA ile kombinasyonunda elde edilmiĢtir. TDZ‘nin NAA ile kombinasyonlarını içeren ortamlarda, NAA miktarının artmasıyla eksplantlarda kallus oluĢumunun arttığı ve daha az sayıda sürgün elde edildiği belirlenmiĢtir. Haroon (2010), besin ortamına TDZ ilavesiyle, konsantrasyona ve oksin sitokinin dengesine de bağlı olarak kuvvetli bir rejenerasyon sağlanabileceği gibi kallus oluĢumunun da meydana gelebileceğini ifade etmiĢtir. Elde edilen sonuçlar bu yönüyle literatür bilgisiyle uyumlu bulunmuĢtur.

Ayrıca, E. pallida‘da KIN‘in çoklu sürgün uyarımına olumlu etkide bulunduğu, özellikle artan KIN konsantrasyonu ile sürgün sayısının arttığı belirlenmiĢtir. Benzer Ģekilde, Lakshmanan ve ark. (2002), E. pallida‘da farklı KIN konsantrasyonlarının çoklu sürgün çoğaltımına etkilerini araĢtırdıkları çalıĢmada, kontrole kıyasla yüksek KIN konsantrasyonunda sürgün sayısının iki kat arttığını belirtmiĢlerdir.

Çizelge 4.20. E. pallida türünde farklı büyüme düzenleyicilerin çoklu sürgün çoğaltımına etkileri Büyüme Düzenleyicileri (mg/l) _{Eksplant Yüzdesi (%)*} Sürgün OluĢturan _{Sürgün Sayısı (adet)*} Eksplant BaĢına

BAP TDZ KIN NAA

0.25 - - - 90a 1.83ag 0.50 - - - 90a 1.73ah 1.00 - - - 35kl 1.08fı 2.00 - - - 53dı 1.37dı 4.00 - - - 59cf 1.63ch 0.25 - - 0.1 90a 1.91ae 0.50 - - 0.1 90a 1.90ae 1.00 - - 0.1 90a 1.70bh 2.00 - - 0.1 90a 1.40dı 4.00 - - 0.1 45gk 1.17eı 0.25 - - 0.5 66bd 1.54cı 0.50 - - 0.5 90a 2.45a 1.00 - - 0.5 84a 1.86af 2.00 - - 0.5 63ce 1.70bh 4.00 - - 0.5 84a 1.85af 0.25 - - 69bc 2.29ac - 0.50 - - 84a 2.08ad - 1.00 - - 84a 1.46dı - 2.00 - - 78ab 1.55cı - 4.00 - - 64ce 1.00hı - 0.25 - 0.1 78ab 1.62ch - 0.50 - 0.1 78ab 1.63ch - 1.00 - 0.1 58cg 1.39dı - 2.00 - 0.1 53dı 1.30dı - 4.00 - 0.1 47fk 1.52dı - 0.25 - 0.5 35kl 1.00hı - 0.50 - 0.5 26l 0.78ı - 1.00 - 0.5 43hk 1.00hı - 2.00 - 0.5 49fj 1.07gı - 4.00 - 0.5 51eı 1.00hı - - 0.25 - 51eı 1.27eı - - 0.50 - 55dh 1.13eı - - 1.00 - 57cg 1.56cı - - 2.00 - 45gk 1.55cı - - 4.00 - 41ık 2.43ab - - 0.25 0.1 64ce 1.27eı - - 0.50 0.1 57cg 1.05hı - - 1.00 0.1 45gk 1.13eı - - 2.00 0.1 47fk 1.47dı - - 4.00 0.1 37jl 1.33dı - - 0.25 0.5 45gk 1.18eı - - 0.50 0.5 53dı 1.00hı - - 1.00 0.5 55dh 1.00hı - - 2.00 0.5 45gk 1.33dı - - 4.00 0.5 53dı 1.50dı

* Aynı sütunda farklı harflerle ifade edilen ortalamalar arasında Duncan çoklu karĢılaĢtırma testine göre %5 düzeyinde farklılık vardır.