Doğalgaz

Son yayımlanan enerji verilerine göre, dünyada 1996-2016 yılları arasında yeni keşfedilen doğalgaz yatakları sayesinde, rezervlerde artış gözlemlenmiştir. Nitekim, aynı dönem içinde 123,5 trilyon m³ (tcm) 186,6 tcm’ye yükselmiştir. AB’de ise durum farklı olmuş ve tüketim sayesinde rezervlerde azalış yaşanmıştır. Toplam rezervlerin yıllık üretim miktarına bölünmesi ise elde edilen R/P oranına göre, gezegenimizde 52,5 yıllık bir doğalgaz rezervi kaldığı tahmin edilmektedir.

Tablo-5 Dünyada Doğalgaz Rezervleri (1996-2016, tcm)

Bölgeler 1996 2006 2015 2016 Pay, % R/P

AB 3,6 2,8 1,3 1,3 0,7 10,7

OECD 14,7 14,9 17,9 17,8 9,5 13,9

Orta Doğu 49,2 72,6 79,4 79,4 42,5 124,5

Dünya 123,5 158,2 185,4 186,6 100 52,5

Kaynak: BP-British Petroleum, BP Statistical Review of World Energy 2017, (Erişim), https://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy.html 20 Mayıs 2018 raporundaki veriler derlenerek yazar tarafından oluşturulmuştur.

Tablo-5’ten de görüldüğü üzere Avrupa Birliği’nde doğalgaz rezervleri %68 civarında, diğer bir ifadeyle 3,6 tcm’den-1,3 tcm seviyesine kadar azalmıştır. AB en büyük doğalgaz enerji tüketicilerinden biri olsa da rezervler bakımından çok az bir

33

miktara sahiptir ki, bu da dünya rezervlerinin %0,7’ne eşittir. Mukayese etmek gerekirse Azerbaycan’ın doğalgaz rezervleri, 1,1 tcm’dir ve dünya kaynaklarının

%0,6’lık bir kısmı burada bulunmaktadır. En büyük doğalgaz rezervlerine sahip olan ülkeler ise sırasıyla, İran (%18), Rusya Federasyonu (%17,3), Katar (%13) ve Türkmenistan’dır (%9,4). Bu dört ülke toplam dünya rezervlerinin %50’den fazlasına sahiptirler. Bölge olarak değerlendirmek istersek petrol rezervlerinde olduğu gibi, doğalgazda da en büyük pay %42,5 ile Orta Doğu ülkelerinin payına düşmektedir.

Grafik-5 AB’de Doğalgaz Verileri (2006-2016, bcm)

Kaynak: BP-British Petroleum, BP Statistical Review of World Energy 2017, (Erişim), https://www.bp.com/en/global/corporate/energy-economics/statistical-review-of-world-energy.html 20 Mayıs 2018

Grafik-5’ten görüldüğü üzere, Avrupa Birliği’nin doğalgaz üretimi 2006’da 201,9 bcm’den, 118,2 bcm’ye kadar, %44 civarında gerilemiştir. 2016’da doğalgaz üretimi bir önceki yıla göre %1,6 azalmıştır. En son verilere göre, 2016 yılında dünyada 3551,6 bcm doğalgaz üretilmiş buna karşılık 118,2 bcm ile AB’nin toplam üretimdeki payı %3,3 olmuştur (BP, 2017: 28). 2006-2016 arasında en büyük düşüş, 2010-2011 yılları arasında yaşanmış, bu yıllar arasında üretim 20,5 bcm azalmıştır. AB’de doğalgazın tüketim boyutunda (Grafik-5) da azalma gözlemlenmesine rağmen biraz daha dalgalı durum görülmektedir. Nitekim, 2006’da 490,1 bcm olan tüketim, 2008 ve 2010’da dönem başındakı seviyenin de üstüne çıkarak, 494,9 ve 497,9 bcm olarak kaydedilmiştir. Diğer taraftan, 2016’da bir önceki yıla nazaran, %7,1 civarında artış yaşanmış ve dünya tüketiminin %12,1’lik kısmı AB tarafından gerçekleştirilmiştir.

2005-2015 yılları arasında ise %2,2 civarında azalma yaşanmıştır (BP, 2017: 29). AB-28 ülkeleri arasında 2016’da en çok doğlagaz üreten ülkeler sırasıyla, Hollanda,

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Üretim 201,9 188,1 189,8 172,2 175,8 155,3 146,6 144,8 132,5 119,8 118,2 Tüketim 490,1 483 494,9 462,8 497,9 449,7 438,6 431,2 383 399,1 428,8

0 100 200 300 400 500 600

34

Birleşik Krallık ve Almanya olmasına karşılık aynı dönemde, Almanya, Birleşik Krallık ve İtalya ise en çok doğalgaz tüketen ülkeler olarak gözlemlenmiştir (Eurostat Database, 2018).

Tablo-6 AB-28 Toplam Doğalgaz İthalatı, (2010-2016, mcm)

Kaynak: Eurostat Database-2018, “Data Navigation Tree/Enviroment and Energy”

(Erişim), http://ec.europa.eu/eurostat/data/database 12 Mayıs 2018

Eurostat’ın verilerine göre ve Tablo-6’de görüldüğü gibi, AB’nin doğalgaz ithalatı 2010-2016 yılları arasında dönem başına oranla yaklaşık 10 bcm azalmıştır. Ancak bu azalmaya karşılık, 2016’da bir önceki yıla nazaran yaklaşık %3,91 oranında artış göstermiştir. En büyük düşüş ise, 2013-2014 yılları arasında yaşanmış, 2014’ten itibaren ise toparlanma sürecine girmiştir. Diğer taraftan altı yıllık zaman dilimi içinde dönem başına nazaran sadece Almanya’nın ithalatında yaklaşık 3 bcm artış gözlemlenmiştir. En çok ithalat gerçekleştiren ülkeler içinde, Almanya dışında diğer dört ülkede artış gözlemlenmiş Almanya’da ise azalma kaydedilmiştir.

Eurostat’ın verilerine göre doğalgazda ithalata bağımlılık oranları ise petrole göre biraz daha düşüktür. Hatırlanacağı üzere %85’in üzerinde olan petrol ürünlerinde ithalata bağımlılık, doğalgazda biraz daha düşük seviyelerdedir. Nitekim, 1990’da

%45,5 olan bağımlılık, 2000’de %48,8’e, 2005’de %57,1’e, 2010’da %62,5’e ve 2016 yılında ise %70,4 e ulaşmıştır. 1990’dan 2016’ya kadar geçen 26 yıllık süre zarfında doğalgazda ithalata bağımlılık oranı, yılda ortalama 2 birim olmak üzere yaklaşık,

%54,7 oranında artış göstermiştir. 2016’da ise ithalata bağımlılık oranında bir önceki yıla göre, yaklaşık 1,4 puanlık bir artış gözlemlenmiştir. AB’de doğalgazda dış

35

bahsedildiği gibi ithal edilen doğalgazın stoklanması ile ilgili bir süreçtir. Avrupa Birliği sınırlarında doğalgazda ithalata bağımlılığın en az olduğu ülkeler ise, Romanya (%13,0), Hırvatistan (%33,5) ve %46,5 oranla Birleşik Krallık’tır. Diğer taraftan AB’de net ihracatçı pozisyonunda olan ülkeler de mevcuttur. Hollanda ve Danimarka buna örnek olarak gösterilebilir (Eurostat Database, 2018).

Tablo-7 AB’nin Doğalgaz İthalatında En Önemli Ortakları (2005-2015, %)

Ülkeler / Zaman 2005 2007 2009 2011 2013 2014 2015

Rusya 40,7 38,7 33,1 34,9 41,2 37,5 29,4

Norveç 23,8 28,1 29,4 27,3 30,0 31,6 25,9

Cezayir 17,6 15,3 14,3 13,2 12,8 12,3 8,8

Katar 1,5 2,2 5,5 11,8 6,6 6,9 6,1

Libya 1,6 3,0 2,9 0,7 1,7 2,1 1,7

Nijer 3,4 4,6 2,4 4,4 1,8 1,5 1,6

Trinidad ve Tobago 0,2 0,8 2,3 1,1 0,7 0,9 0,5

Peru 0,0 0,0 0,0 0,0 0,5 0,4 0,2

Türkiye 0,0 0,0 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2

Diğerleri 11,0 7,3 9,9 6,3 4,5 6,5 25,5

Kaynak: EC-European Commission-B, Energy, Transport and Environment Indicators-2017, EU Publications, Luxembourg, 2017, s.42

Tablo-7`ye dikkat ettiğimizde petrol ve petrol ürünlerinde olduğu gibi doğalgazda da Rusya AB’nin en önemli ortağıdır. 2005-2015 zaman dönemi arasında Rusya’dan ithal edilen doğalgazın miktaı %10 civarında azalsa da günümüzde bile bu ülke liderliğini korumaktadır. İkinci sırada Norveç olmakla birlikte doğalgazın yarısından fazlası, Norveç ve Rusya’dan gelmektedir. Fosil enerji ürünlerinde Rusya’ya olan bağımlılık AB’nin enerji politikalarını etkileyen en önemli unsurlardan biridir.

Nitekim, 2016 yılında 430 bcm olan toplam ithalatın 153 bmc’lik kısmı Rusya’dan karşılanmıştır. Sonraki bölümlerde AB enerji politikalarını Rusya’nın nasıl ve hangi araçlarla etkilediği detaylıca incelenecektir.