Doğal Gaz Tüketimi

Fosil enerji kaynakları içinde yer alan doğal gaz, sahip olduğu karakteristik özellikleri ile diğer fosil yakıtlardan ayrılmaktadır. Dünyanın çoğu ülkesinde elektrik üretiminde ve sanayi sektöründe önemli bir paya sahiptir. Elektrik gibi depolanabilir olması, elektrik santral kurulumunun diğer fosil kaynak elektrik santrallerine nazaran daha az zamanda yapılabilmesi, daha verimli ve karbon emisyonuna katkısı diğer fosil enerji kaynaklarına göre çok daha az olması gibi nedenlerle doğal gaz ön plana çıkmaktadır. Nitekim, gelişmiş ülkelerin doğal gaz kullanımı, gelişmekte olan ülkelerin ise kömür kullanımının daha yüksek miktarda olduğu dikkat çekmektedir (Kum vd., 2012: 2362; Destek, 2016: 1007). Bu kapsamda, literatürde enerji türlerinin etkilerini ve sektörlerin analizini ayrı yapan çalışmalar giderek artmaktadır.

Işık (2010) doğal gaz tüketiminin kısa dönemde ekonomik büyümeyi olumlu etkilediğini, uzun dönemde ise olumsuz etkilediğini bulmuştur. Dolayısıyla Türkiye’nin ekonomik büyüme performansını arttırması ve sürdürebilmesi için altermatif düşük maliyetli doğal gaz sağlaması gerekliliğini vurgulamıştır (Işık. 2010: 452). Doğan (2015), emek ve sermaye değikenlerini dahil ederek kurduğu modelde, iki değikenli modelle doğal gaz tüketimi ve ekonomik büyüme ilişkisini analiz eden Işık (2010)’dan farklı olarak doğal gaz tüketimi ile ekonomik büyüme arasında karşılıklı nnedensellik ilişkisinin olduğunu tespit etmiştir. Benzer şekilde, Bildirici ve Bakırtaş (2014) BRICTS ülkeleri için yaptığı analizde Türkiye’nin doğal gaz tüketimi ve ekonomik büyümesi arasında karşılıklı nedensellik ilişkisi olduğunu bulmuştur.

Kum vd. (2012) çalışmasında, doğal gaz tüketimi ile ekonomik büyüme ilişkisini 1970-2008 döneminde G7 ülkeleri için bootstrap-corrected nedensellik testi ile incelemişlerdir. Buna göre, İtalya’da doğal gaz tüketiminden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi ile büyüme hipotezi desteklenirken, İngiltere için tam ters yönlü bir ilişkinin olduğu, saklama hipotezini destekleyen sonuçlara ulaşmışlardır. Fransa, Almanya ve ABD’de ise karşılıklı nedensellik ilişkisinin olduğunu tespit etmişlerdir. Kanada ve Japonya için yansızlık hipotezi geçerli olup, doğal gaz tüketimi ekonomik büyüme üzerinde herhangi bir etkiye sahip değildir. Farhani (2014b) Fransa için yaptığı analizde Kum vd. (2012) ile tutarlı bir sonuca ulaşmış ve karşılıklı nedensellik ilişkisi olduğunu bulmuştur. Furuoka (2016), Japonya ve Çin için yaptığı analizde Japonya için geri besleme hipotezinin geçerli olduğu bulgusuna ulaşmıştır. Destek (2016) ise, Japonya’da büyüme hipotezinin desteklendiği, doğal gaz tüketiminden ekonomik

büyümeye doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi tespit etmiştir. Bununla birlikte, İtalya ve İngiltere’de karşılıklı nedensellik ilişkisi, Kanada’da ise ekonomik büyümeden doğal gaz tüketimine doğru tek yönlü nedensellik ilişkisi bulgularına ulaşmıştır. Chang vd. (2016) çalışması G7 ülkelrini 1965-2011 dönemi için, Emirmahmutuoğlu ve Köse (2011) tarafından geliştirilen panel nedensellik testi ile incelemiş ve G7 ülkelerinde doğal gaz tüketimi ile ekonomik büyüme arasında herhangi bir ilişki olmadığı panel sonucuna ulaşmışlardır. Ülke bazında ise sadece İngiltere’de, ekonomik büyümeden doğal gaz tüketimine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiştir.

Rafindadi ve Ozturk (2015) çalışması doğal gaz tüketimi ile ekonomik büyüme ilişkisini, Malezya’da 1971-2012 dönemi için ARDL ve Bayer-Hanck eşbütünleşme testleri ve Granger nedensellik testi ile incelemişler, doğal gaz tüketimi ve ekonomik büyüme arasında karşılıklı bir nedensellik ilişkisi olduğu sonucuna ulaşmışlardır. Aynı zaman aralığı için, Solarin ve Shahbaz (2015) tarafından Bayer-Hanck eşbütünleşme testi ve vektör hata düzeltme modeli ile incelenen Malezya’da geri besleme hipotezini destekleyen aynı sonuca ulaşılmıştır.

Solarin ve Ozturk (2016) çalışmasında 12 OPEC ülkesi için 1980-2012 döneminde doğal gaz tüketimi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiyi Dumitrescu ve Hurlin (2012) tarafından geliştirilen panel Granger nedensellik testi ile incelemişlerdir. Buna göre, OPEC üyesi 12 ülkede, nedensellik testinin panel sonucu karşılıkşı bir nedensellik ilişkisinin bulunduğunu göstermektedir. Ülke sonuçları ise farklılık göstermektedir. Buna göre, Irak, Kuveyt, Libya ve Suudi Arabistan’da doğal gaz tüketiminden ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi bulunmakla birlikte, Cezayir, İran, BAE ve Venezüella’da ekonomik büyümeden enerji tüketimine doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi sunucuna ulaşılarak saklama hipotezi desteklenmiştir. Ekvator için karşılıklı nedensellik ilişkisi bulunmuş ve son olarak Angola ve Katar’da değişkenler arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi olduğuna dair bulguya ulaşılamamıştır. Büyüme hipotezinin desteklendiği ülkelerin genel ortak özelliklerinin doğal gazın optimal kullanımının gerçekleşmemesi olduğunu ve doğal gazın diğer fosil yakıtlarla ikame edilmesinin makul bir politika olacağını belirtmişlerdir. Saklama hipotezinin desteklendiği ülkelerin ise doğal gaz ithal eden veya tüketimi sübvanse eden ülkeler olduğu tespiti yapılmış ve bu ülkelerin doğal gaz kullanımını sınırlandırıp (sübvansiyonlar nedeniyle), ülke kaynaklarını daha verimli alanlarda kullanmaları gerektiği belirtilmiştir.

Tablo 3.3. Doğal Gaz Tüketimi ve Ekonomik Büyüme İlişkisini İnceleyen Çalışmalar

Çalışma Ülke Dönem Değişkenler Yöntem Bulgular

Aqeel ve Butt (2001) Pakistan 1955-1996 -Doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH

-Engle-Granger eşbütünleşme testi -Hsiao granger nedensellik testi

DT−EB Ghosh ve Basu

(2006)

Hindistan 1970-2002 -Doğal gaz tüketimi -GSYH

-Johansen ve Johansen-Juselius eşbütünleşme testi

-Granger nedensellik testi

EB→DT

Işık (2010) Türkiye 1977-2008 -Doğal gaz tüketimi

-Reel GSYH

-ARDL eşbütünleşme testi -ECM

DT→EB+ _{(Kısa dönem)} DT→EB- _{(Uzun dönem)} Apergis ve Payne

(2010b)

67 ülke 1992-2005 -Doğal gaz tüketimi -Reel GSYH

-Reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-İstihdam

-Pedroni eşbütünleşme testi -Panel FMOLS

-Panel Granger nedensellik testi

DT↔EB

Payne (2011a) ABD 1949-2006 -Doğal gaz tüketimi

-Reel GSYH

-Reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-İstihdam

-Toda-Yamamoto nedensellik testi EB→DT

Kum vd. (2012) G7 ülkeleri 1970-2008 -Doğal gaz tüketimi -Reel GSYH

-Toda-Yamamoto nedensellik testi DT→EB (İtalya) DT←EB (İngiltere)

DT↔EB (Fransa, Almanya, ABD) DT−EB (Kanada, Japonya) Lim ve Yoo (2012) Güney Kore 1991:1-2008:2 -Doğal Gaz Tüketimi

-Reel GSYH -CPI

-Johansen eşbütünleşme testi -VECM Granger nedensellik testi

DT↔EB Das vd. (2013) Bangladeş 1980-2010 -Doğal gaz tüketimi

-Reel GSYH

-Johansen eşbütünleşme testi -Granger nedensellik testi

DT←EB Heidari vd. (2013) İran 1972-2007 -Doğal gaz tüketimi

-Reel GSYH

-Reel gayri safi sabit sermaye -İstihdam

-ARDL -ECM

Shahbaz vd. (2013) Pakistan 1972-2010 -Reel GSYH -Doğal gaz tüketimi -Reel sermaye -İstihdam -Reel ihracat

-ARDL ve Johansen eşbütünleşme testi -Varyans ayrıştırması

DT→EB

Shahbaz vd. (2014) Pakistan 1972:1-2011:4 -Kişi başına reel GSYH -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel sermaye birikimi -Kişi başına istihdam

-ARDL eşbütünleşme -Granger nedensellik testi

DT↔EB Bildirici ve Bakırtaş (2014) BRICS ülkeleri ve Türkiye

1980-2011 -Doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH

-ARDL ve Johansen eşbütünleşme testi -Granger nedensellik testi

DT↔EB (Brazilya, Rusya, Türkiye) Farhani vd. (2014a) Tunus 1980-2010 -Doğal gaz tüketimi

-Reel GSYH

-Reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-Toplam ticaret

-ARDL eşbütünleşme testi -Toda-Yamamoto nedensellik testi

DT↔EB

Farhani vd. (2014b) Fransa 1970-2010 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH -Kişi başına reel ihracat -Reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-Kişi başına istihdam

-ARDL eşbütünleşme testi -VECM Granger nedensellik testi

DT↔EB

Lach (2015) Polonya 2000:1-2009:4 -Reel GSYH

-Petrol tüketimi -Doğal gaz tüketimi -İstihdam

-Toda-Yamamoto nedensellik testi -VECM

-Doğrusal olmayan Granger nedensellik testi

DT→EB (Kısa dönem) EB→DT (Uzun dönem) Rafindadi ve Ozturk

(2015)

Malezya 1971-2012 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH -Kişi başına reel ihracat -Reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-Kişi başına istihdam

-ARDL ve Bayer-Hanck eşbütünleşme testi

-Granger nedensellik testi -Varyans ayrıştırması

Doğan (2015) Türkiye 1995-2012 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH

-Kişi başına reel gayri safi sermaye oluşumu

-Kişi başına işgücü

-ARDL eşbütünleşme testi -VECM

DT↔EB

Solarin ve Shahbaz (2015)

Malezya 1971-2012 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH -Kişi başına reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-Kişi başına reel doğrudan yabancı yatırım

-Kişi başına reel dışa açıklık

-Bayer-Hanck eşbütünleşme testi -VECM

DT↔EB

Chang vd. (2016) G7 ülkeleri 1965-2011 -Reel GSYH -Doğal gaz tüketimi

-Bootstrap panel nedensellik testi

(Emirmahmutoğlu ve Köse) DT−EB (G6) DT←EB (İngiltere)

Destek (2016) 26 OECD

ülkesi

1991-2013 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH -Kişi başına reel gayri safi sabit sermaye

-Kişi başına ticarete açıklık

-Panel eşbütünleşme testi (Pedroni) -Panel FMOLS ve DOLS

-Panel VECM

DT→EB (Panel kısa dönem) DT↔EB (Panel uzun dönem) DT→EB (Fransa, Japonya, Türkiye, ABD)

DT←EB (Kanada) DT↔EB (İtalya, İngiltere) DT−EB (Almanya) Furuoka (2016) Çin ve

Japonya

1980-2012 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH -Kişi başına reel ihracat -Reel gayri safi sabit sermaye oluşumu

-Kişi başına istihdam

-ARDL eşbütünleşme testi -Granger nedensellik testi

-Toda-Yamamoto nedensellik testi

DT→EB (Çin) DT↔EB (Japonya) Solarin ve Ozturk (2016) 12 OPEC ülkesi

1980-2012 -Kişi başına doğal gaz tüketimi -Kişi başına reel GSYH

-Panel nedensellik testi (Dumitrescu ve Hurlin)

DT↔EB

Not: Tabloda yer alan DT; doğal gaz tüketimini, EB; ekonomik büyümeyi ifade etmektedir. →, ←, ↔ işaretleri değişkenler arasında var olan nedensellik ilişkisinin yönünü gösterirken, − işareti değişkenler arasında herhangi bir nedensellik ilişkisi olmadığını göstermektedir.