Dijital Medya Kullanımın Çocuk Gelişimine Faydaları

Ebeveynler arasında, dijital medyanın çocuklar üzerinde tehlikeli ve zararlı etkilerinin olduğuna dair düşünenler yanında, çocukların dijital medyanın olumlu yönlerinden yararlanabileceklerine dair düşünenler de vardır. Burada dikkat çekici husus, ebeveynlerin ‘fayda’dan kastının ne olduğudur. Bu bağlamda anlamaya çalıştığımız şey, medyanın çocukların pratik becerileri, zihinsel gelişimi ve sosyalleşmesine olumlu katkılarına dair farklı bakış açılarını görebilmek oldu. Katılımcılardan Günay Hanım, bilgisayar, tablet ile akıllı cep telefonu ve bunlarla internet bağlanabilmenin çocukların gelişimine faydalarının neler olabileceği hakkında şunları belirtmektedir:

“Şöyle bir şey olabilir. İlgi alanı değişik olan çocuklar olabilir. Mesela benim oğlum yazılım meraklısı biraz. Kodlama yapıyor, müzik yapıyor kendisi bilgisayarda. Onun dışında birkaç kanal var kişisel gelişimine katkılı olacak. Kartonlardan kesme yapma, pratik ilginç şeyler. Onları seviyor. Onlar tamam belki güzel ona katkıda bulunabilecek bir şeyler ama onun dışında kalan zamanı oyun oynayarak geçiriyor” (Günay K. 44, Üsküdar).

Günay Hanım gibi birçok ebeveyn için interneti faydalı kullanmak demek, çocuklarının ilgi ve yeteneklerinin geliştirilmesinde yararlanmaları olmaktadır. Ebeveynlerin birçoğu, çocuklarının okul ödevlerini yaparken internetten yararlanmasını ve hastane randevularını internet üzerinden alınabilmesini, faydalı kullanıma örnek olarak göstermektedir. Tabi internetin okul ödevleri için kullanımına genelde olumlu yaklaşılsa da bu konuda yine temkinli bir yaklaşımın mevcudiyetinde de bahsetmek gerekir. Okullarda okutulan “bilişim teknolojileri ve medya okuryazarlığı” ile ilgili dersi önemseyen katılımcılardan Günay Hanım, okul ödevleri konusunda internetten yararlanılmasının sınırlı bir boyutta tutulması gerektiğini ve bunun çerçevesinin iyi belirlenmesi gerektiğini söylemektedir:

“Okulda bilişim dersi var. Öğretmen onlara kod yapmayı öğretmiş. Bundan faydalanıyoruz, güzel bir şey. Diğer öğretmenler internetten araştırma dersi veriyor. Onu da işte ne yapıyorlar, bakıyorlar kopyala yapıştır yapıyorlar veya

yazıyorlar. Bilişim dersi dışında internetten araştırma yapmanın çok faydalı olduğunu düşünmüyorum. (…) Bizim öğretmenimiz mesela bize bir ders vermişti, Yarımada gezisi yapın diye. Biz tarihi yarımadayı internetten de çıkarabilirdik nerede ne var diye. Ama biz gittik çocuklarla tarihi yarımadanın hepsini gezdik. Bütün Sultanahmet, Ayasofya, hepsinin resimlerini çektik. Oranın şeylerini de internetten çıkardık yazdık, tarihini geçmişini. Şahane bir ödev oldu. Birbirini destekledi. Yani böyle olursa internet güzeldir” (Günay K., 44, Üsküdar).

Araştırmaya katılan ebeveynler, öğrencilerin dersleri ile ilgili internetten faydalanabileceğini düşünmelerine rağmen, internetten ödev hazırlama biçimleri konusunda dikkatli davranmakta ve öğrencilerin kopyala-yapıştır yoluyla hazırladıkları ödevlerin faydalı olmadığını sıkça ifade etmektedirler. , Bu anlamda internetin, sınırsız bilgiye ulaşma aracı olarak önemsense de, yeni bilgilerin öğrenilmesinde ve ödevlerin yapılmasında sağlıklı bulunmadığı anlaşılmaktadır:

“Araştırması güzel ama bir kütüphanedeki araştırmanın yerini tutmaz. (…) Bence öğretmenlerin bilgisayardan çıktı ile alınan ödevleri kabul etmemesi lazım. Çocuk böylelikle hazıra konuyor. (…) Bizim çocuk, ilkokul ve ortaokuldayken ödevlerini araştırıyordu, onun haricinde oyun oynuyordu. Şimdi ise mesajlaşıyor” (Songül D., 44, Şişli).

Ebeveynler, çocuklarının dersleri için internetten faydalanmasını kolaylığa kaçmak olarak görmektedirler. Çocuklarının internetten ödev yapmaktan çok oyun oynamaya eğilimli olduklarını ve biran önce ödevlerini yapıp, oyun oynamayı istediklerini belirtilmektedirler:

“Eğitimde işin kolayına kaçıyorlar. İşte kitapta bilgi öğrenmektense, internette işin kolayına kaçıyorlar. (…) Kitapta araştırıyor olması, daha geniş araştırması demek. İnternette farklı oluyor” (Seyit T., 51, Küçükçekmece).

“(…) Bu şekilde eğitici olmadığını düşünüyorum. Biz ailece buna karşıyız. Ben çocuğuma okulda verilen ödevleri yazdırtıyorum” (Ercan Ç., 43, Şişli).

Ebeveynlerin eğitim düzeyleri ve ilgi alanlarının yanı sıra, medya araçları hakkındaki bilgi düzeyleri de bilgisayar ve internet kullanımından umdukları yararları farklılaştırmaktadır. Çocuklara İnternet ve bilgisayarın nasıl faydalı kullanılabileceğine dair sorumuza bilişim uzmanı Faruk Bey şöyle cevap vermektedir:

“Yani teknolojinin ben tamamen faydalı olduğunu düşünüyorum. Tüm Dezavantajlarına bile baktığımda faydasını görüyorum. Bir defa iletişimin çok hızlı ve çok çabuk ulaşılabilir olması çocukların zihninde her ne kadar tembellik gibi düşünülse de aslında bu çağın gereksinimi. Yani artık biz bilmediğimiz bir şeyi büyüklerimize sorarken ya da onla ilgili kitaplara falan bakarken şu ana sadece Google da bir sörf yaparak bir arama yaparak ulaşılabiliyor olması, çocukların daha hızlı eğitimi, bir şeye daha çabuk ulaşmasını sağlıyor, bu açıdan çok faydalı. Şöyle bir kanaat var diyorlar ki; bir bilgiye ulaşmanın zahmeti olmayınca o bilgiyi muhafaza etmenin de aslında çok kıymeti olmuyor. Yani insanlar o an her an istediği bilgiye ulaşabiliyorum diye zihninde de tutmamış oluyor. Bendeki inanç o bilgi size lazımsa ve istediğiniz an o bilgiye ulaşıyorsanız işinizi görüyordur. Zihninizde olması ya da telefonun hafızanızda olması bir şeyin kıymetini belirlemez.” (Faruk Y., 37, Üsküdar)

İnternetin günlük yaşamda birçok kolaylık sağlamasının yanında kişinin kendi din ve inançlarını farklı coğrafyalarda yaşayan insanlarınkiyle kıyaslaması, büyüklerden aldığı bilgilerin yanlış ya da doğru olup olmadığını da internetten öğrenebileceğini belirten Mete Bey, internetten daha farklı şekillerde faydalanılabileceğini belirtmektedir:

İnternetin sadece okul dersleri için değil, daha genel bir çerçevede bilgi edinmek için de kullanılabileceğini belirten ebeveynler olsa da, çocuklar için kabul edilen kullanım, daha çok okul dersleri ile ilgili olmaktadır.

“Şimdi şu var, internetin aracılığı ile doğru bilgilere erişilmesi, efendim, klasik görüşlerin yıkılması, daha farklı anlayışların gelişmesi mümkün. Bu bazen iyi de olabilir. Mesela insanların anadan babadan dededen görme bir din anlayışı vardır, ahlak anlayışı vardır. Fakat internet ortamında aslında dünyadaki İslam anlayışının bu olmadığı, farklı farklı görüşlerin de olduğu bir ortam ortaya çıkıyor” (Mete G., 45, Üsküdar).

İnternetin olumsuz etkileri gibi yararlı kullanımları konusunda da ailelerin eleştiri ve beklentileri, ailelerin ekonomik, sosyal ve kültürel yapılarının, eğitim düzeylerinin, yaşanılan ilçe ve ebeveynlerin yaşlarının önemli ayırıcı bir etken olmadığı görülmektedir. Aile yapıları ve yaş faktörleri kullanıcılar için bir avantaj ya da dezavantaj olmaktan çıkmış, zengin ya da fakir, çocuk ya da yetişkin, neredeyse her birey bilgisayar ve internet teknolojisinden yararlanma fırsatı bulmaktadır. Ancak bu

medya araçlarının kullanma biçimlerinden kaynaklanan olumsuz etkilerine karşı doğru ve etkili önlem almak, ailelerin medya teknolojileri ile ilgili bilgi ve tutumlarına göre değişmektedir. Ebeveynlerin bilgisayar ve internetle ilgili teknik bilgi sahibi olmalarının ise her zaman çocuklarının bu teknolojileri sorunsuz bir şekilde kullandığı anlamına gelmemektedir. Bir ailedeki çocukların medya araçlarını kullanma alışkanlıklarının birçok faktöre bağlı olduğu görülmektedir.

Dijital medya araçlarının olumsuz etkileri daha çok kullanıcı üzerinden tanımlanırken, faydalarının ise sadece kullanıcı değil, kullanıcının tüm yakınları ve genel olarak geniş bir toplumsal ilişkiler bağlamında açıklanmaktadır. Bu bağlamda çocukların dijital medyayı çok ve yanlış kullanmalarının olumsuz sonuçları, kullanıcı ile sınırlı tutulmaktadır.