Diadokhlar Dönemi’nde Parōreia Bölgesi

İskender'in ölümünden sonra ortaya çıkan krallıkların aslında gerçek iktidarları çok fazla sürmemiştir355. Diadokhlar olarak adlandırılan generaller için, stratejik önemi olan ve zengin doğal kaynaklara sahip Anadolu’yu elde etmek önemli olmuş generallerin eline icra gücünü vermek için askeri idare, mülkü idareden ayrılmıştır. Böylece askeri ve siyasi yönetim, generaller arasında paylaştırılmıştır. Perdikkas’a Asya’nın siyasi idaresi verilmiştir356.

Böylece Perdikkas, İskender'in Yunan ve Makedonyalılar’ı Asyalılar’la kaynaştırma politikasından yavaş yavaş uzaklaşarak bütün gücü elinde toplamış, kral olma yolunu tutmuştur. Bir tek kişinin hegemonyası altına girmek istemeyen generallerden Antigonos ise, Ptolemaios ve Lysimakhos'un merkezi hükümete karşı kurdukları ilk koalisyonu oluşturmuştur. Bunun üzerine biri Anadolu'da diğeri Mısır'da iki ayrı cephede savaşmak zorunda kalan Perdikkas, Memfis'teki ordugâhında askerleri tarafından öldürülmüştür. Anadolu'da bundan böyle Perdikkas'ın adamı ve İskender ailesinin biricik dostu Eumenes Anadolu'da mücadelesini ta ki Antigonos tarafından idam edilene dek devam ettirmiştir. Eumenes'in ölümü üzerine generallerin en güçlüsü olan Antigonos, Anadolu'da bir kral gibi 352 Mansel 1971, 455-457. 353 İplikçioğlu 2007, 46. 354 Mansel 1971, 458. 355 Özsait 1982,300. 356

47 hüküm sürmüştür357.

İskenderin generallerinin birbirleriyle yaptıkları bu sürekli savaşlar sonunda Hellenizm fikrinin ortadan kalktığı, büyük Hellenistik Krallıkları’nın zamanla parçalanarak bir takım küçük devletlerin oluştuğu, birbirleriyle sürekli savaşan bu devletlerin kendilerini yıprattıkları ve bu durumdan güç kazanan Roma’nın egemenliğini Akdenizin doğu bölgelerine kadar yaymak istemesine karşı koyamadıkları görülmüştür. Lykia ve Pamfilya’nın, Büyük Phrygia Satrabı Antigonos’a verilmesi ile Anadolu’nun batı bölgesi tamamen bu satrabın idaresi altına girmiştir358.

Antigonos, Büyük İskender’in yerini almak isteğiyle diğer generalleri egemenliği altına alma sevdasına düşmüştür. Generaller ise Antigonos’a karşı hazırladıkları ordularla iki koldan saldırmışlardır. Suriye’den Konya-Ereğlisi yolu üzerinden gelen Seleukos orduları ile eski kralyolundan gelen Lysimakhos orduları, bu iki yolun kavşak yeri olan İpsos şehrinde birleşmişler ve yapılan savaşta Antigonos yenilmiştir. İpsos Savaşı359adı ile bilinen, Phrygia Parōreia Bölgesi’nde yer alan Çay ilçesi ile Bolvadin arasındaki ovada Antigonos, M.Ö. 301 yılında Ptolemaios-Lisimachos-Seleukos müttefikleriyle yaptığı bu savaşta ölmüştür360. Bu savaşın sonucunda Antigonos'tan sonra, Ptolemaios, Lysimakhos ve Kasandros kendilerini kral ilan ettirmek suretiyle İskender Devletini beş krallığa bölmüşlerdir361. Tarsus’un kuzeyine kadar olan Phrygia Parōreia’yı da içine alan Anadolu, Lysimakhos ’un idaresinde olmuştur362.

Görülüyor ki, Hellenistik Dönem boyunca savaş alanına dönüşmüş olan Anadolu’da siyasi çekişmelerin arenası durumunda olan Phrygia Parōreia Bölgesi’nde halk, yaşanan bu yoğun savaşlar yüzünden Phryg kale yerleşimlerini terk etmek zorunda kalmış, daha alçak seviyede kurdukları köylerde yaşamlarını devam ettirmişlerdir363.

İpsos Savaşı’nın sonucunda Ege Denizi’nden Toros Dağları’na kadar olan Anadolu topraklarında364İpsos Savaşı’nın ardından Lysimakhos’un hatalı tutumu devleti temellerinden sarsmış 365 yaklaşık yirmi yıl sonra366, bir zamanların müttefiki olan Lysimakhos ile Seleukos 357 Sevin 2001,193-195. 358 Diodoros, 18, 61, 4. 359 İplikçioğlu 2007, 46-48. 360 Mansel 1971, 466; Sevin 2001;193-195. 361 Mansel 1971, 459-464. 362 Haspels 1971, C.I.153;Sivas 1999, 193-195. 363 Haspels 1971, C.I.153-155. 364 Özsait 2005, 704. 365 Özsait 2005, 704. 366 Magie 2001, 4.

48

M.Ö. 281 yılında367Seleukos’un Lysimakhos’un topraklarına saldırması üzerine Kaikos'un ötesindeki dağların ardındaki, Hermos (Gediz) Irmağının kuzey kıyısında 368 bu kez Kurupedion Savaşı’nı yapmıştır. Lysimakhos, yaklaşık M.Ö. 302 yıllarında hazinesini Karadeniz kıyısında küçük bir Paphlagonia şehri olan Tieion’da (Amasra yakınlarında) Philetairos'a emanet etmiştir. Daha bebek iken, hadım olan Philetairos ise, Bergama'da 9000 talentlik bir hazinenin kontrolünü elinde tutmaktadır369, Philetairos, Lysimakhos'un I. Seleukos’la yaptığı Kurupedion Savaşı’nda taraf değiştirmiş ve Anadolu'da Seleukos hegemonyası altında yarı bağımlı bir yönetici olarak önemli bir şahsiyet haline gelmiştir370. Kurupedion Savaşı Lysimakhos’un yenilgisi ve ölümüyle sonuçlanmıştır. Savaşın sonunda tüm bu bölgeler ve Trakya, Seleukos’un krallığı sınırları içine girmiştir371. Böylece Seleukos’un oğlu I. Antiokhos, Seleukos'un Anadolu'daki topraklarının varisi ve böylece Bergama'da bulunan yöneticinin de (Philetairos) efendisi olmuştur372. Üstelik bu Hellenistik krallıkların hiç birisi, aralarında kalan Anadolu'yu, çok da istemelerine rağmen tam olarak kontrol altına alamamışlar ve kısmi kontrolleri de çok kısa süreli olmuştur373.

Savaş sonrasında gücünü koruyamayan Seleukoslar’ın geniş toprakları üzerinde Pergamon, Bitinya, Pontos gibi ulusal krallıklar kurulmuştur. Bu dönem yine Anadolu tarihi için en karışık dönemlerden biri olmuştur. Bir taraftan Galat boyları, diğer taraftan Bergama krallığı ve taht kavgaları içinde olmasına rağmen mevcudu korumak kaygısında olan Seleukos kralları arasında mücadele sürmüştür374. Philetairos Anadolu'da Seleukos hegemonyası altında yarı-bağımlı bir yönetici olarak önemli bir şahsiyet iken kendi çocuğu olmadığı için küçük kardeşlerinin Eumenes ve Attalos adlı çocuklarını evlat edinmiştir. Eumenes M.Ö. 263'de Bergama kralı olmuştur. Kısa bir süre sonra patronu Seleukos kralı I. Antiokhos'u yenerek Bergama'nın bağımsız bir krallık olduğunu ilan etmiştir375.

367 Mansel 1971, 468; Sivas 1999, 193-195. 368 Strabon, XIII. 4. 5. 369 Mitchell 2004, 143. 370 Magie 2001, 5;Strabon, 13.4.1. 371 Sevin 2001,193-195. 372 Magie 2001, 4. 373 Özsait 1982,300. 374 Özsait 2005, 705. 375 Mitchell 2004, 144.

49