Diğer Teftiş ve Denetim Birimlerinin Performans Denetimi Uygulamaları

KMYKK’nın yürürlüğe girmesi öncesindeki dönemde Sayıştay ve YDK dışında kalan teftiş ve denetim birimleri tarafından yapılan denetimler hukuka uygunluk denetimleriyle sınırlı kalmıştır. Bunun yanında bakanlıkların ve diğer kurum ve kuruluşların teftiş ve denetim birimleri gibi tüm kamuya yönelik denetim yapma görev ve yetkisi bulunan Devlet Denetleme Kurulu ve Başbakanlık Teftiş Kurulu’nun, denetime tabi kurum ve kuruluşlara yönelik olarak yaptıkları denetimler de uygunluk denetimi, soruşturma ve teftiş biçiminde gerçekleştirilmiş, performans denetimi yapılmamıştır. Devlet Denetleme Kurulu tarafından sınırlı bir şekilde yapılan bazı denetimlerde kaynakların etkin kullanımına ilişkin değerlendirmelere yer verilmekle beraber, bu husus söz konusu denetimleri performans denetimi olarak nitelendirmeye yetmemektedir254.

Bunun yanında şunu da söylemek gerekir ki; DDK’nın performans denetimini gerçekleştirecek yeterli kadrosu bulunmamaktadır. Gerektiğinde ilgili kurumların iç

253 _{http://www.ydk.gov.tr/yuksek_denetim.htm} 254 _{Candan, a. g. e. , s. 210.}

denetim elemanlarından yararlanması mümkünse de bunun denetimin tarafsızlığı açısından sağlıklı olmadığı açıktır. Ayrıca bir programa bağlı olmadan, Cumhurbaşkanı’nın yönlendirmesiyle çalışan DDK’nın yaptığı denetimlerin sonuçlarının TBMM’de görüşülmemesi ile yürütmenin iç ve dış denetim kurulları ile olan ilişkileri açısından etkili olmadığı ileri sürülmektedir255. Ayrıca, DDK, kuruluş amacı ve yapısı gereği tüm kamu idarelerinde sistematik ve düzenli olarak denetim yapmamakta, ancak seçilen bazı kurum ve faaliyetlere yönelik denetimler gerçekleştirilmektedir.

Bakanlıkların ve diğer kamu idarelerinin teftiş kurulları ve denetim birimlerinin görev ve yetkilerini düzenleyen yasal ve idari düzenlemeler bu kuruluş ve birimlere performans denetimi yapma konusunda açık bir yetki vermemiştir. Bununla birlikte, denetimlerin kapsam ve sınırını belirleyen açık bir düzenleme de bulunmadığından performans denetimi yapılmasının yasalarla sınırlandırıldığından da söz edilemez. Buna karşın, denetim uygulamaları geleneksel teftiş, denetim ve soruşturmalar şeklinde yürütülmüş, iş ve işlemlerin mevzuata uygunluğu incelenmiş ve kaynakların elde edilmesi ve kullanılmasında, faaliyetlerin yürütülmesinde etkinlik, verimlilik ve tutumluluk ilkelerine uyulup uyulmadığı yönünden inceleme ve değerlendirmeler yapılmamıştır.

Genel görünüm bu olmakla beraber sınırlı olarak performans denetimi benzeri bazı denetim uygulamalarının da yapıldığı da söylemek gerekir. Ancak belirtilmelidir ki bu denetimlerin, uluslararası standartlar ve uygulamalar çerçevesinde tanımlanan ve tatbik edilen performans denetimi niteliğini taşıdığını söylemek zordur. Muhteva ve metodoloji bakımından geleneksel düzenlilik denetiminin izlerini taşıyan, fakat kaynakların elde edilmesi ve kullanımı, faaliyetlerin yürütülmesi konularında belli yönlerden kurumsal performansın değerlendirilmesine yönelen bu denetimleri gerçek manada performans denetimi olarak nitelendirmek güç olsa da, bazı teftiş ve denetim birimlerinin bu denetimleri performans denetimi olarak nitelendirdiği bilinmektedir.

Türkiye’de bazı teftiş kurulları ve denetim birimlerince performans denetimine geçiş yönünde başlangıç niteliği taşıyan bir kısım çalışmalar yapılmıştır. Bunlar aşağıdaki şekilde örneklendirilebilir:

Maliye Bakanlığınca yürütülen performans esaslı bütçeleme çalışmaları kapsamında pilot proje olarak seçilen Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı bütçesinde ‘‘Süne ve Kımıl Mücadele Proje’’sinin performans denetiminin yapılması ve proje uygulamalarının performans bütçe uygulamaları yönünden incelenmesi öngörülmüştür. Maliye Bakanlığı bütçe kontrolörlerince söz konusu projeye yönelik olarak yapılan denetim sonucunda düzenlenen raporda; proje kapsamında belirlenen performans kriterlerinin gerçekleşme durumları incelenmiş ve elde edilen sonuçların performans kriterlerine uygunluğu mukayese edilmiştir. Hatta belirlenen performans kriterlerinin uygunluğu da değerlendirilmiş ve yapılması gerekenler belirtilmiştir.

Maliye Bakanlığı dışındaki denetim birimleri tarafından da performans denetimine geçiş yönünde çeşitli çalışmalar yapılmıştır. Örneğin İçişleri Bakanlığı Teftiş Kurulu Başkanlığı’nca 1998 yılında ‘‘daha etkin bir denetim sistemi geliştirilebilmesi amacıyla, mevzuata uygunluk denetiminin yanı sıra, performans ölçümüne yönelik denetimin yapılabilmesi’’ konulu bir araştırma yapılmış ve bunun üzerine ‘‘performans denetimi’’ başlıklı bir inceleme ve araştırma raporu tanzim edilmiştir. Yine 2002 yılında, ‘‘İçişleri Bakanlığı taşra teşkilatının performans kriterleri ön tespit çalışması kapsamında Valilik Genel İş ve Yürütümü teftişinin bu yönde düzenlenmesi’’ konulu bir inceleme ve araştırma raporu düzenlenmiştir. Bu raporda valiliklerin, genel iş ve yürütümü teftişlerinde incelenen konular çerçevesinde performans denetimlerinde kullanılabilecek performans kriterlerine yer verilmiş ve değerlendirmelerin nasıl yapılacağı konuları incelenmiştir256.

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından da eğitimde mevzuata uygunluk denetimi yerine, performans denetimine geçilmesi, eğitime tahsis edilen kaynakların maksimum düzeyde etkin, verimli ve yerinde kullanımı ile eğitim faaliyetlerinde en üst düzeyde çıktıyı sağlamak, bunu gerçekleşmesi için de performans denetimleriyle rehberlik ve

öncülük etmek amaç ve hedefini taşıyan proje geliştirilmiş ve bu yönde çalışmalar sürdürülmüştür257.

Şu açıkça söylenebilir ki, Sayıştay ve YDK hariç, Türkiye’de teftiş ve denetim birimlerinin yaptığı performans denetimleri çok sınırlıdır. Yapılan uygulamalardan bir çoğunu tam anlamıyla performans denetimi olarak nitelendirmek de güçtür. Çünkü yapılan uygulamaların mahiyeti, kullanılan yöntemler ve raporlama konusunda bazı yetersizlikler bulunduğu görülmektedir. Buna rağmen, teftiş ve denetim birimlerince geleneksel denetim uygulamalarıyla yetinmeyip, yeni tekniklerin kullanılması yönünde irade gösterilmesi, denetimin kapsam ve niteliğini geliştirici çalışmaların yürütülmesi çok önemli bir ilerleme ve yeniliktir. Emredici açık bir yasal düzenleme olmamasına karşın geleneksel teftiş uygulamaları ve düzenlilik denetimleri yanında performans denetimine geçiş yönünde arayış içine girilmiş olması teftiş ve denetimlerdeki yetersizliklerin denetim birimlerince de kabul edildiğini göstermektedir.