Ders dışı etkinliklerin amacı ve önemi

Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği’ne (2005) göre sosyal etkinliklerin amacı, Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkelerine uygun olarak; öğrencilerin Atatürk İlke ve İnkılâplarına, Anayasanın başlangıcında ifadesini bulan Atatürk milliyetçiliğine bağlı yurttaşlar olarak yetişmelerine, yeteneklerini geliştirerek gerekli donanımı kazanmalarına

katkıda bulunmaktır (s. 2). Yönetmelikte yer alan açıklamada dikkat edildiğinde, öğrencilerin bütün olarak her yönden gelişmelerinin hedeflendiği görülmektedir.

Ders dışı etkinlikler, eğitimin birçok amacını karşılar. Ders dışı etkinliklerin önemi ve değeri konusunda yapılan bütün araştırmalarda tüm bunlar söz konusu edilmiştir. Ders dışı etkinlikler, öğrencinin toplumsallaşmasına, ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda çalışma alışkanlığı kazanmasına ve kişiliğinin gelişmesine yardım eder. Derslerle ders dışı etkinlikler arasındaki ayrılık, amaçlar bakımından değil, kullanılan araçlar ve yöntemler bakımındandır (Binbaşıoğlu, 2000, s. 10-11).

İlköğretim ve Ortaöğretim Sosyal Etkinlikler Yönetmeliği’nde (2005) ise sosyal etkinliklerin amaçları şu şekilde sıralanmaktadır:

Öğrencilere;

 İnsan haklarına ve demokrasi ilkelerine saygı duyabilme,

 Kendini tanıyabilme, bireysel hedeflerini belirleyebilme, yeteneklerini geliştirebilme, bunları kendisinin ve toplumun yararına kullanabilme,  Çevreyi koruma bilinciyle hareket edebilme,

 Kendine ve çevresindekilere güven duyabilme,

 Planlı çalışma alışkanlığı edinebilme, serbest zamanlarını etkin ve verimli değerlendirebilme,

 Girişimci olabilme ve bunu başarı ile sürdürebilme, yeni durum ve ortamlara uyabilme,

 Savurganlığı önleme ve tutumlu olabilme,

 Bireysel farklılıklara saygılı olabilme; farklı görüş, düşünce, inanç, anlayış ve kültürel değerleri hoşgörü ile karşılayabilme,

 Aldığı görevi istekle yapabilme, sorumluluk alabilme,

 Bireysel olarak veya başkalarıyla iş birliği içinde çevresindeki toplumsal sorunlarla ilgilenebilme ve bunların çözümüne katkı sağlayacak nitelikte projeler geliştirebilme ve uygulayabilme,

 Grupça yapılan görevleri tamamlamak için istekle çalışabilme ve gruba karşı sorumluluk duyabilme gibi tutum, davranış becerilerin

kazandırılmasına çalışılır (s. 2-3).

Bunların yanında okul programlarını zenginleştirmek, çevreyi tanımak, diğer insanlara ve fikirlere değer vermek, okulun rutinleşmiş havasını değiştirmek gibi ilave birçok amaçtan da söz edilebilir (Köse, 2003, s. 40). Eğitsel etkinlikler, eğitim programının önemli parçasıdır; öğrencilerin eğitimine büyük yarar sağlayabilirler; birçok ruhsal

gereksinmelerini karşılayabilirler. Öğrenciler, eğitsel etkinlikler yoluyla kendilerini yönetme alışkanlıkları kazanarak demokratik yaşama hazırlanabilirler; kültürel değerleri benimsemenin yanında, yeni değerler geliştirebilirler. Yeni değerlere karşı hoşgörüyü öğrenebilirler. Kültürel etkinlikler, öğrencilerin ilgisini ve merakını doyurabilir; etkin katılmalarını sağlayabilir; onları geleneksel kalıplardan kurtarabilir (Başaran, 2006, s. 339).

Öğretim sürecinde öğretmen ve öğrencilerin plan ve hazırlıkları yeterli düzeyde olsa bile öğrencilere kazandırılması gereken hedef ve davranışların ders süresince gerçekleşmesi istenilen düzeyde olmayabilir. Ayrıca öğrencilerin dersler işlenirken

aldıkları veri ve malumatları kendi zihinlerinde yeniden yapılandırarak ve bunlara öznellik kazandırarak kendi bilgileri üretme ayrıca bu bilgileri yerinde ve zamanında kullanabilme kabiliyetlerini geliştirebilme açısından ders dışı etkinlikler oldukça önemlidir(Albayrak, Yıldız, Berber ve Büyükkasap, 2004, s. 13). Planlı ve düzenli bir şekilde görevli uzmanlar eşliğinde yapılan ders dışı etkinlikler, eğitimin amaçlarına ulaşılmasını kolaylaştırmaktadır. Ders dışı etkinliklerin liderlik, öğrenci yöneticiliği, meslek seçimine teşvik etme, bir üst öğrenime devam etmeyi özendirme, akademik başarıyı yükseltme gibi işlevleri de

bulunmaktadır. Özellikle liderlik konusunda; sadece öğrencilerin etkinliklerde yöneticilik görevlerini üstlenmelerini sağlama değil, aynı zamanda geleceğin yöneticilerini yetiştirme söz konusudur. Ayrıca, ilgi duydukları ve yetenekli olduklarına inandıkları ders dışı etkinliği yaparken, onu ileride meslek olarak düşünebilirler (Köse, 2003, s. 42).

Görülmektedir ki bahsi geçen etkinlikler, öğrencilerin eğitim yaşamlarına çok yönlü etkide bulunmaktadır. Sosyal etkinliklere katılan öğrenciler kendileri ve sınıf arkadaşlarıyla daha olumlu ve anlamlı bağlar kuracaklardır. Bu tür etkinlikler, akademik konularda birlikte çalışma alışkanlığını kazandırır ve çocuklar arasında günbegün gelişen sosyal etkileşimleri artırır. Görülen istendik davranışlar üzerinde durulduğunda daha da olumlu alışkanlıklar gözlenir (Yıldırım, 2010, s. 1083). Ders dışındaki etkinliklerde yer alan öğrencilerin çevreleriyle kurdukları iletişimin grup çalışmalarıyla gelişen etkileşim sayesinde artacağı vurgulanmaktadır.

Okullardan, bilginin iletilmesindeki geleneksel rolünün yanında, öğrencilerin duyuşsal ve sosyal olarak gelişmeleri, doğruyu yanlıştan ayırt edebilmeleri ve olumlu tutum ve davranışlar geliştirebilmeleri için sosyal olanaklar yaratmaları beklenmektedir (Gültekin, 2007, s. 73). Okullarımız bireyi sadece yaşamı kazanması için eğitmez, aynı zamanda kişileri hayatta yaşamaya da hazırlar. Hatta hayata hazırlamaktan öte gerçek hayatı birebir tecrübe etme imkânı vermelidir. Özellikle ders dışı zamanlarda boş zamanı

kullanmakta gereksinim duyulan tüm becerileri vermek ve geliştirmek için en ideal yer okullardır. Öğrencilerin sorumluluk alma, birlik ve beraberlik içinde çalışabilme, dostluk ilişkilerini geliştirme, dinlenme, eğlenme, sosyal ilişkilerini genişletme, her şeyden

önemlisi kendilerini ve çevreyi tanıma imkânlarını boş zaman faaliyeti olarak uğraşacakları okullarında sporla elde edeceklerdir (Akgül, Göral, Demirel ve Üstün, 2012, s. 19).

Yapılan faaliyetlerde, öğrenciler sorumluluk alarak girişimde bulunmayı ve bir şeyler yaratmayı, birlikte çalışarak iletişim yönlerini geliştirmeyi, eleştirmeyi ve eleştiriye açık olmayı öğrenebilirler.

Çağdaş eğitimde önemli olan, kişinin, kendi eğitiminde kendisinin rol almasıdır. Ders dışı etkinlikler, çocuğun düşünmesine, karar vermesine, bir işi yapmasına ve sonuçlandırmasına imkân vermektedir. Okul ve ders dışına kayan etkinlikler, tıpkı ders içindeki etkinlikler gibi öğrencinin karşısına çıkan problemleri çözerken gerekli kararları almasına yardımcı olabilir (Binbaşıoğlu, 1994, s. 241-242).

Resmi program dışı etkinlikler, çocuğa yaşamı olduğu gibi yaşatan ve bir öğretmene birçok faydalı bilgiler verebilen sahici bir durumdur. Ders dışı etkinlikler öğrencilere neleri yapmalarını ve neleri yapmamalarını gösterebileceğimiz bir imkânı bize sunar. Öğrencilerin kendi etkinliklerini ve özgürlüklerini kullandıkları ve bu yolla yaratıcı enerjilerinin ifade olanağı bulduğu bir program grubudur. Öğrenciler grupla beraber çalışmayı öğrendikleri gibi tek başlarına bir ürün ortaya koymayı da öğrenebilirler.

Çocuğun potansiyel yeteneklerinin ortaya çıkması için fırsatlar yaratırken; eğitimciler için de çocuğa yönelik rehberlik çalışması niteliğindedir. Öğrencinin mesleki yaşamına doğru onun hazırlanmasına yardımcı olur; öğretmen ve öğrencinin kaynaşması anlamına gelir (Hesapçıoğlu, 1994, s. 345).

Okulda düzenlenen sosyal etkinliklerin, eğitsel açıdan birçok önemli sonucu bulunmaktadır. “Örneğin sosyal etkinliklere katılmak öğrencinin okula ve derse karşı ilgisini arttırmakta, akran etkileşimini ve işbirliğini güçlendirmekte ve okulu bırakma oranlarını azaltmaktadır” (Holloway, 2002’den akt. Sarı ve Cenkseven, 2008, s. 5). Bu durum, sosyal etkinliklerin, Milli Eğitim Temel konusunda yer alan, “…birlikte iş görme alışkanlığı kazandırmak suretiyle hayata hazırlamak…” temel amacına hizmet ettiğini kanıtlamaktadır. Sosyal etkinlikler aracılığıyla okula karşı olumlu tutum geliştiren öğrencinin, derslerine de daha çok çalışacağı söylenebilir. Üstelik etkinlikler aracılığıyla enerjisini dışa vuran, rahatlayan ve böylece daha az disiplin problemi yaratan öğrenci, ders çalışırken dikkatini de daha rahat toparlayabilecektir. Öğrencinin okulu sevmesinde, isteyerek öğrenmesinde ve başarılı bir kişilik oluşturmasında güdülenmesinin önemli bir yeri vardır (Eroğlu, 2008, s. 14). Dolayısıyla sosyal etkinliklerin hem ders içindeki öğrenmelere katkı da bulunacağını hem de öğrenciyi ders çalışması için motive edeceğini söylemek mümkündür. Ders dışı etkinlikler ile ders programı etkinliklerinin arasında uygun bir denge sağlama konusunda öğrencilere yardım edilmesi gerekir (Foster, 1925, s. 24).

Sosyo-kültürel uğraşlar, program geliştirme sürecini doğrudan veya dolaylı olarak besleyen destek etkinliklerdir. Bu etkinlikler, öğrencilerin kendi aralarındaki etkileşim ve iletişimi geliştirmede katkı sağlarlar. Kuşkusuz, eğitim amaçlarının gerçekleşmesinde, etkin rol oynayabilirler (Varış, 1998, s. 14). Sarı ve Cenkseven (2008) de insan faktörünün büyük önem taşıdığı kurumlar olan okullarda çocuklara sunulan öğretimin kalitesi kadar, okulun genel ortamının özelliklerini yansıtan yaşam kalitesinin de oldukça önemli olduğunu belirterek okulların çocukların akademik gelişimleri kadar sosyal ve kişisel gelişimlerinden, diğer bir deyişle “bir bütün” olarak gelişimlerinden sorumlu olduklarını vurgulamışlardır (s. 6).

Ders dışı etkinlikler, öğrencilere demokratik yaşamın gerektirdiği tutum ve davranışları kazandırır. Çocuk ve gençlerin eğitimlerine yönelik ders dışı eğitsel

çalışmaların yurttaşlık ve demokrasi eğitimindeki rolü büyüktür. Öğrencilerin demokrasi kavramını anlamalarını, demokratik davranış kazanmalarını sağlayacak en önemli çalışma bu faaliyetlerdir (Karslı, 2006, s. 32). Okul demokratik uğraşlara bir ortam olmalıdır.

Demokrasilerde eğitim, sağlıklı bir yarışma kadar, verimli bir işbirliği alışkanlığı geliştirmelidir. Okulda çocuk, öğrenci birlikleri yoluyla başkaları ile birlikte çalışma alışkanlığı edinir (Tezcan, 1985, s. 101-102). Demokratik yaşamın öğrencilere yaşayarak kavratılabilmesi için ders dışında yapılan birçok etkinlik zengin ortamlar sunmaktadır.

Ders dışı etkinlikler, akademik, pratik ve yaşamsal bir değere sahiptir. Derslere bağlı olma zorunluluğu yoktur. İş, çalışma, yaparak ve yaşayarak öğrenme, ders dışı etkinliklerin özünü teşkil etmesi bakımından, ayrıca, eğitimin istediği yönde, doğal bir çalışmaya fırsat verir. Bu da ayrıca eğitsel bir değer taşır (Binbaşıoğlu, 2000, s. 13). Ders dışı etkinlikler okul içi ve dışındaki yaşantıların geniş bir kısmını kapsadığı için,

öğrencilere yönelik yararları çok yönlü olmaktadır.