Deri Ürünlerin Yapımında Kullanılan YapıĢtırıcılar

Deri ürünlerinin yapılmasında yapıĢtırma özelliği olan çeĢitli maddeler kullanılmaktadır. Bunların baĢlıcaları, piyasada tanınmıĢ isimleri ile aĢağıdaki gibi sıralanabilir (Gökçesu, 2002:41).

Deri YapıĢtırıcı: Tiner ve benzin içinde kauçuk ve ¼ oranında diasetik selülozun eritilmesiyle oluĢur. Deri ürünlerinin yapıĢtırılmasında kullanılır.

Sıvı plastik görünümünde, kirli sarı Ģeffaf bir maddedir.

Solüsyon: Deri sanayinde çeĢitli ürünlerin yapıĢtırma iĢleminde kullanılan yapıĢtırıcıdır.

ÇiriĢ: ÇiriĢotu kökü öğütülerek veya suya katılarak atölyelerde hazırlanır. Formika Tutkalı (Beyaz Tutkal) : Kalın, akıcı, hamurumsu ve beyaz renktedir. Çok sağlam bir yapıĢtırıcıdır. Kuruyunca ĢeffaflaĢır. Deri iĢlerinde sulandırılarak yapıĢtırıcı ve sertleĢtirici olarak kullanılır.

3.3.5.3 Deri Ürünlerin Yapımında Kullanılan Diğer Malzemeler Boncuk, Cam, tahta, porselen, mercan, plastik gibi maddelerden yapılan, ortası delikli taneler. Deri süslemelerinde ve takı yapımında kullanılır.

Tel, Madenlerin ince iplik haline getirilmiĢine denir. Bakır tel, gümüĢ tel vb. çeĢitleri mevcuttur. Takı yapımında kullanılır.

Metal (Maden),Genellikle ısıyı ve elektriği iyi ileten ―maden parlaklığı‖ denilen özel bir parıltısı olan ve çoğunlukla bazik oksitler verme eğilimi gösteren basit cisim ( Metal halka, metal çubuk, metal kulp, metal fermuar, toka, zımba, fermejüp, metal boncuk, levha, zincir vb. )

Tela, Deriyle astar arsına konulan, derinin düzgün durmasını sağlayan kolalı bez.

Sünger, Çanta ve döĢemecilikte ve konfeksiyon alanında kullanılan yapay olarak elde edilen dolgu gerecidir. Deri iĢlerinde çantaların sertleĢtirilmesinde ve

3.3.6 Deri Ürünlerinde Uygulanan Süsleme Teknikleri

Herhangi bir maddenin doğal karakterini ve iĢlevini değiĢtirmeden onu güzelleĢtirmek amacıyla yüzeyin üstüne renkli, renksiz çizme, boyama, kesme, kakma, kabartma, dövme, yakma, iĢleme vb. tekniklerle form verme sanatına süsleme denir ( Akar, Keskiner, 1978:10).

Deri kullanılıĢlığı ve koruyuculuğu nedeniyle, bir çok eĢya ve aksesuar yapımında kullanılmaktadır. Diğer el sanatlarına araç olan materyallerden ayıran en önemli özelliği de istenilen her forma sokulabilmesidir. Deri her türlü süsleme tekniğinin rahatça uygulandığı ve aynı zamanda kendine özgü teknikleri olan bir materyaldir (Willcox, 1971:13). Ayrıca süsleme farklı malzemelerle birlikte çeĢitli Ģekillerde karĢımıza çıkmaktadır.

Deri süsleme sanatları, eski zamanlardan beri, Türklerin kullandıkları sanatların baĢında gelmektedir. Türkler Orta Asya‘dan Anadolu‘ya geldiklerinde en çok yararlandıkları hayvan olan atları süslemeyi sanat edinmiĢlerdir.

Eğer, baĢlık, at takımları ve araba koĢumlarını deri, kösele ve meĢinden yapmıĢlar, bunları diğerlerine oranla daha üstün ve güzel sanat anlayıĢıyla iĢlemiĢlerdir. GeliĢtirdikleri üstün teknikleri, kapı perdeleri, sandık, hurçlar, sofra altları, kılıflar, nalın, terlik, eldiven, çanta, kemer, çizme, baĢlık, elbise, kitap kapları ve mobilyaların süslemelerinde kullanmıĢlardır. Deri süslemede kullanılan baĢlıca teknikler Ģunlardır ;

Deri Ürünlerinde Uygulanan Süsleme Teknikleri Geleneksel Deri Teknikleri Modern Deri Teknikleri

Geleneksel Deri Teknikleri Geleneksel Süsleme Tekniklerinin Deriye Uygulanması Islatarak ġekil Verme Oyma (linol) Boyama Diğer Teknikler Batik Tezhip Minyatür Sepet Örücülüğü Ebru Aplike Mozaik Kabartma Kaplama Yakma Elvan ĠĢleme

3.3.6.1 Geleneksel Teknikler Aplike Tekniği

Temel bir zemin materyalin üzerine aynı bir malzeme uygulama iĢlemidir. Aplikasyon malzemelerinden birinin yada ikisinin kesilerek, oyularak, yapıĢtırılarak, dikilerek ilave edilmesidir (Korkusuz, 1992:185).

Aplike süslemeye her elveriĢli maddeye uygulanabilir. Örneğin metal, deri, kumaĢ, keçe vs.

Aplike iki teknikle uygulanır; — Gömme

— Fon üzerine çeĢitli tekniklerle monte etmek

Bu teknikler düz ya da kabartılarak uygulanabilir ve genellikle malzemeleri tutturmada;

— YapıĢtırma — Makinede dikme

— ÇeĢitli nakıĢ iğneleri kullanılabilir.

Aplike tekniği, teknik özelliklerden dolayı kesme, yapıĢtırma, gömme, iĢleme, oyma, kabartma, yakma, kalıplama teknikleriyle birliktede kullanılabilir.

Mozaik Tekniği

Mimaride kullanılan mozaik sanatları tekniğine dayanır. Fon üzerine malzemelerin gömülerek, kazılarak ya da düz fonun üzerine konarak mozaik Ģekilleri getirilecek Ģekilde yapıĢtırılması iĢlenmesi yada dizilmesi iĢlemidir (Artam, 1998:285).

Kabartma Tekniği

Kabartma tekniği birkaç yöntemle uygulanabilir.Bunlar :

- Ucu sivri madeni bir aletle ıslatılmıĢ derinin sıkıĢtırılarak Ģekillendirilmesiyle yapılan kabartma tekniği

- Kabartılacak motif yada fonun altına veya üstüne yardımcı malzeme dikilerek tutturulan içine pamuk dolgu maddeleri konularak yapılan kabartma

- Kösele gibi kalın derilerde oyma, kabartma ve kakma teknikleri kullanılarak yapılan kabartma

- Kabartma tekniğinde ayrıca aplikasyon ve iĢleme teknikleri yardımcı olarak kullanılmaktadır

Fotoğraf no 28: Kabartma Tekniği Tablo

Kabartma tekniği daha çok armalar, portreler, hayvan figürleri, çiçek formları gibi belirgin desenlerde kullanılmaktadır.

Kaplama Tekniği

Her hangi bir malzemenin üzerine yumuĢatılmıĢ deriyle kaplama iĢine denir. Kutu, sandık, maĢrapa gibi malzemelerde uygulanır.

Fotoğraf no30: Kaplama Tekniği Kitap Kılıfı

Basit deri kaplama; Karton yada benzeri malzeme üzerine uygulanan ―yekĢane tekniğine‖ de denilen yöntemdir.

Üzerine deri yüzey süslemeleriyle süslenmiĢ, iĢlenmiĢ derilerle yapılmıĢ kaplama tekniğine ―yazma kap‖ adı da verilir.

ĠĢleme Tekniği

ÇeĢitli dokuma, deri ve diğer kumaĢlar üzerine iğne veya özel araçlarla, çeĢitli iplikler kullanılarak ( ipek, yün, sim, sırım, rafya vb. ) oluĢturulan süsleme olarak tanımlayabiliriz. (Korkusuz, 1992:90)

Derinin kumaĢ gibi kullanılabilme özelliği, çeĢitli iĢleme tekniklerinin kolaylıkla uygulanabilmesini sağlar. Özellikle Osmanlı dönemine ait deri ürünlerin süslemesinde zengin iĢleme örneklerine rastlanmaktadır. Genellikle ince deri üzerine altın veya gümüĢ simler kullanılarak iĢlemeler yapılmıĢtır.

Günümüzde özellikle giyim aksesuarlarının üzerine makinede ve elde nakıĢ iĢleri yapılmakta olup bu amaç için kullanılan bazı iğneler Ģunlardır.

 Çöp iğnesi  Pekin iğnesi  Zincir iğnesi  Basamak iğnesi  MaraĢ iĢi  Fantezi iğnesi Yakma Tekniği

IsıtılmıĢ çeĢitli uçların, yüzeyde yakarak meydana getirdiği izlerden oluĢur. Yakma makinesi ile yakmak; Hazırlanan desen, deri yüzeyine geçirilir, desen özelliğine göre yakma makinesinin kızgın ucu ile noktalar halinde çizgi oluĢturarak veya daireler çizerek yakma iĢlemi yapılır.

KızdırılmıĢ sivri uçlarla yakmak; Bıçak, biz, burun ütüsü gibi sivri keskin vb. uçların ocakta ısıtılarak derinin yüzeyinde yakma ile desenin oluĢturulmasıdır.(Gökçesu, 2002:84)

Elvan ( Renklendirme ) Tekniği

Sulu boya, yaldız ile yapılan boyamaların üzerine vernik sürülmesiyle oluĢturulmuĢtur. Geleneksel tekniklerin dıĢında ayrıca kalıplama çakma ve çarpma gibi yöntemlerde vardır.

3.3.6.2 Modern Deri Teknikleri Islatarak ġekil Verme

Özellikle köselenin ve davul derisinin su içinde yumuĢayıp, esnemesinden faydalanarak uygulana bir tekniktir. Mask yapımında yoğun olarak kullanılmaktadır. Islatıldıktan sonra el veya basit aletler yardımıyla Ģekillendirilen deri daha sonra kurumaya bırakılır. Basit ve uygulaması kolay bir yöntemdir.

Oyma Tekniği

Ġnce deride oyma tekniği belirlenen desen özelliğine göre desenin belirli kısımlarına farklı renkte bir derinin yapıĢtırılması veya dikiĢ teknikleriyle tutturulmasıyla yapılır.

Fotoğraf no 32: Oyma Tekniği Tablo

Kalın deride oyma tekniği, kösele, vaketa gibi derilere uygulanır ve buda iki Ģekilde yapılır.

_ Keserek oyma: Hazırlanan desen köseleye çizilir ve çizilen desenin üzerinde kesim bıçağı ile hafifçe kesilir. Köselenin yüzeyi nemlendirir sivri araç ile kesilen desenin üzerinde bastırılarak oyulur.

_ Kazıyarak oyma: Hazırlanan desen köseleye çizilir. Desenin özelliğine göre linol oyma uçlarını kullanılarak desen belirgin hale getirilir. Desen oyma uçlarıyla deriyi kazıyarak oluĢturulur(Mesara, 1991:31).

Boyama Tekniği

Deri yüzey süslemelerinde anilin, kumaĢ, deri, kuru kalem vb. boyaları kullanılmaktadır. Bunlardan en çok anilin boya kullanılmaktadır ve genellikle açık renk derilerde uygulanır.

Fotoğraf no 33: Boyama tekniği Masa Kullanılan Diğer Teknikler

GeliĢen teknolojiye paralel olarak hazır gereçlerle ve çarklı zımba ile yapılan süslemeler gün geçtikçe artmaktadır. Deride kullanılan hazır gereçler Ģunlardır;

Fotoğraf no 34: Hazır Gereçlerle Süsleme Tekniği Kolye