Nā-ḫoşī der-zindegānī ey velīd Dirlikde nā-ḫoşlıḳ ey oġul Merd-rā der-ḫūy-ı bed
gerded bedīd Bed-ḫūy olan kimsede ẓāhir olsa gerek zīrā bed-ḫūyluḳ nā-ḫoşluḳdur
yaramaz ḫūylu kişi hīç ḫoşluḳ görmese gerekdir Ān-kĭ nebved merve-rā fiˊl-i nikū Ol kimse kĭ anıñ fiˊl-i nikūsı yaˊnī eyü ˊameli olmaya Murde mī-dāniş kĭ nebved
zinde ū Ölmiş bil sen anı kĭ o diri degildir Her kĭ gūyed bā-tu ˊaybet der-ḥużūr
Her kim kĭ saña ˊaybuñı ḥużūrda yaˊnī ẓāhirde ḫalḳ içinde söyleye Mīnumāyed rāhet ez-ẓulmet be-nūr Ol kimse ẓulümātdan rūşenlıġa saña yol gösterir Mer tu-rā
herkes kĭ bāşed reh-numāy Her kim kĭ saña reh-nümā yaˊnī yol gösterici oldı
Şukr-i ū mī-bāyed āverden becāyOl kimsenin şükrini yerine getürmek gerek yaˊnī
ol kimesneniñ eyiligini bilmek gerekdir Her ḫıred-mendān-ı ˊālem-rā şinās ˊĀlemiñ ˊāḳıllıları olan [44a] kimseleri añla ve bil Ḫulḳ-ı nīkū şerm-i nīkū-ter libās
Ḫulḳ ve ḥayā ġāyet zībā ve eyü libāsdır Ḥāl-i ḫod-rā ez-du kes pinhan me-dār Kendü ḥāliñi iki kimseden gizlü ṭutma yaˊnī ṣaḳlama Ez-ṭabīb-i ḥāẕıḳ u ez-yār-ı ġār Ṭabīb-i ḥāẕıḳdan ve yār-ı ġārdan Tā ṣavāb-ı kār bīnī ser-be-ser İşiñde tā kim başdan başa ṣavāb göresin ḫaṭā görmeyesin yaˊnī her işe cümle ḫaṭāsız olduġıñı isterseñ Ber-murād-ı ḫod me-kun kār ey puser Kendü murāduñ üzre iş etme ey oġul Tā tevānī bā-zenān ṣoḥbet me-cūy Tā ḳādir iseñ ˊavretler-ile ṣoḥbet ṭaleb etme yaˊnī muṣāḥib olub ülfet etme Rāz-ı ḫod-rā nīz bā-īşān me-gūy Ve kendü rāzıñı daḫı anlara söyleme Ān-kĭ ender şerˊ bāşed nā-pesend Ol nesne kĭ şerˊ-i şerīfde nā-pesend ola yaˊnī nā-maˊḳūl ola Gird-i ān hergiz me-gerd ey hūş-mend Anıñ eṭrafına hergiz ṭolanma ey ˊāḳıl Her çirā kerdest Ḥaḳ ber-tū ḥarām Her ne kĭ Ḥaḳ teˊālá saña ḥarām etmişdir Dūr bāş ez-vey kĭ bāşī nīk-nām Andan ıraḳ ol tā kim nīk-nām olasın Çūnkĭ bugşāde der-i rūzī Ḫudāy Çünki Ḥaḳ teˊālá naṣīb ḳapusını aça Dil guşāde dār u tengī kem numāy Ḳalbüñi güşāde ṭut ve ṭarlıḳ gösterme zīrā Ḥaḳ teˊālá Rezzāḳdır ḳavlühü teˊālá
ُنی ِتَمْلا ِة هوُقْلا ﻭُﺫ ُﻕا هﺯ هرلا َوُه َ هللَّا هﻥِإ İnnallâhe huveʼr-rezzāḳu ẕuʼl-ḳuvvetiʼl-metīn123
Tāze rūy u ḫoş suḫen bāş ey eḫī Tāze ve güler yüzlü ve ḫoş sözlü ol ey ḳarındaş
[44b] Tā buved nām-ı tu der-ˊālem seḫī Tā seniñ nāmıñ ˊālemde saḫī ola Pur me-
ḫvār endūh-ı merg ey bu’l-heves Ey ehl-i heves ölüm ġuṣṣasını çoḳ çekme Çūnkĭ
vaḳt āyed ne-gerded pīş u pesÇünkim vaḳit gele bir laḥẓa evvel ve bir laḥẓa ṣoñra
gelmez ḳavlühü teˊālá
َﻥوُمِﺪْقَتْسَی َلا َﻭ ةَعاَس َﻥﻭ ُر ِخْأَتْسَی َلاَف ْمُهُلَجَأ ءاَج اَﺫِإ
iẕā cāe eceluhum fe lā yeste`ḫırūne sā ˊaten ve lā yestaḳdimūn124
123 Şüphesiz Allah rızık verendir, güçlüdür, çok kuvvetlidir. [Zâriyât sȗresi 58. Āyet-i
Kerîme ]
124De ki: “Allah dilemedikçe, ben kendime bile ne zarar ne bir fayda verme gücüne sahibim.
Her milletin bir eceli vardır. Onların eceli geldi mi, ne bir an geri kalabilirler ne de öne geçebilirler.” [Yȗnus sūresi 49.Âyet-i Kerîmeden kısmen iktibas]
Dil zi-ġill u ġış hemīşe pāk dārḲalbuñi ġill u ġışdan dāyimā pāk ṭut Tā tevānī kīne
bersīne me-dār Tā ḳādir-iseñ sīneñde kīne ṭutma Tekye kem kun ḫvāce ber-
kirdār-ı ḫvīş Ey ḫvāce kendü ˊamelüñe tekye etme yaˊnī ˊibādetiñe maġrūr olma Dil
be-neh ber-raḥmet-i Cebbār-ı ḫvīş Ḥaḳ teˊāláʼnıñ raḥmetine göñül ḳo yaˊnī Cebbār
Tañrınıñ raḥmetinden ümīdvār ol dimek olur Bihterīn-i çīzhā ḫulḳ-i nikūst Cemīˊ nesnelerin ġāyet eyüsi eyü ḫulḳdur Ḫalḳ ḫulḳ-i nīk-rā dārend dūst Ḫalḳ-ı ˊālem ḥüsn-i ḫulḳ ṣaḥibi olan kimseyi dost ṭutarlar Rev furūten şev hemīşe ey ḫalef Yüri alçaḳ göñüllü ol ey eyü oġıl Kīn buved ārāyiş-i ehl-i şeref Zīrā budur ehl-i şerefiñ ārāyişi ehl-i şeref olanlar tevāżuˊ ile şeref bulurlar Ān-kĭ bāşed der-kef-i şehvet esīr Ol kimse kĭ şehvet elinde esīr ola Gerçĭ āzādest ū-rā bende gīr Egerçĭ āzād ise de yine sen anı ḳul ṭut zīrā hevā-yı nefse tābiˊ olmaġ-ile esīr-i bend-i şehvet olub nefs-i emmāresine bende [45a] olmuşdur Ger tu bīnī nā-kesī-rā destgāh Eger sen bir nā- kesi kĭ iḳbāl u devletde göresin Ḥācet-i ḫod-rā ez-ū hergiz me-ḫvāh Ol kişiden hergiz kendü ḥācetiñi isteme Ber-der-i nā-kes ḳedem hergiz me-ber Nā-kesiñ ḳapusına hergiz ayaġıñı iletme Ver-ne bīnī hem me-purs ez-vey ḫaber Ve eger göresin andan bir ḫaber ṣorma Tā tevānī kār-ı ebleh-rā me-sāz Tā ḳādir iseñ eblehiñ işini bitürme Kār fermāyeş velī kemter ne-vāz Ebleh olan kimseye ḫidmet buyur ammā çoḳluḳ yüz virme Ez-du kes perhīz kun ey hūşyārİki kimseden perhīz eyle ey ˊāḳıl Tā ne-bīnī nekbetī ez-rūzgārTā kĭ rūzgārdan bir nekbet görmeye[sin] Evvel ez-duşmen kĭ ū istīze-rūst Evvel ol düşmandan kĭ sitīze yüzlü ola V’ān-gehī
ez-ṣoḥbet-i nādān dūst Ve andan ṣoñra aḥmaḳ dostuñ muṣāḥibliġinden Ḫvīş-rā ez-
nezd-i duşmen dūr dār Kendüñi düşmanıñ yaḳınluġından ıraḳ ṭut yaˊnī düşmana
yaḳın olma Yār-i nādān-rā zi-ḫod mehcūr dārAḥmaḳ olan yarı kendüñden ıraḳ ṭut
Ey puser kem gūy bā-merdum duruştEy oġul ḫalḳ-ı ˊāleme iri sözi az söyle yá nī
ḫalḳa güç gelecek sözi söyleme Ver be-gūyī bā-tu bunmāyend puşt Ve eger söyleyecek olursañ cümlesi senden yüz çevirüb arḳa gösterirler Bihterīn-i ḫulḳ mīdānī kirāst Ġāyetde eyü ḫulḳ kimiñdir bilür misin Ān-kĭ dād inṣāf u inṣāfī neḫvāst [45b] oldur kĭ kendüsi inṣāf üzre oldı ve ḫalḳdan inṣāf ricā etmedi yaˊnī Ḫālıḳʼa teveccüh-i tamām ile tevekkül idüb ḫalḳa ilticā ve temenná etmedi dimekdir Çūn ḥadīᶊ-i ḫūb gūyī bā-faḳīr Çünkĭ faḳīre ḫūb söz söyleyesin Bih buved zāneş kĭ
pū-şānī ḥarīrYegdir andan kĭ ḥarīr giydüresin zīrā el-kelimetuʼṭ-ṭayyibetu ṣadaḳatun
buyurmuşlardır Ḫışm ḫorden pīşe-i her serverest Ḫışım yutmaḳ yaˊnī ḫışmı terk
Der ṣıfat perhīz
etmek her serveriñ ṣanˊatıdır Telḫ bāşed v’ez-şeker şīrīn-terest Acı olur lâkin şekerden daḫı ziyāde ṭatludur yaˊnī ġażabı gerçĭ acıdır ve güçdür ammā şekerden leẕīẕdir Her kĭ bā-merdum ne-sāzed der-cihān Her kim kĭ cihānda insānla bir ḫoşca dirlik etmedi Zindegānī telḫ dāred bī-gumānOl kimseniñ cihānda dirligi acı olur Ān-kĭ şūḫest u ne-dāred şerm nīz Ol kimse kĭ küstāḫdır ve daḫı utanmazdır yaˊnī ḥayāsı yoḳdur Dān kĭ ū nā-pāk zādest ey ˊazīz Bil kĭ ol kimse māderinden nā- pāk ṭoġmuşdur ey ˊazīz Ez-melāmet tā be-mānī der-emān Tā kim melāmetden emīn olmaḳ ister iseñ Bāş dāyim hem-nişīn bā-ṣāliḥān Dāyimā ṣāliḥler ile hem- nişīn ol zīrā ṣuleḥā ile muṣāḥib olan aṣlā melāmet olmaz Allâh teˊālá cümlemizi ṣāliḥler ile ḥaşr eyleye āmīn bi-ḥürmeti Seyyidiʼl mürselīn
Der-beyān-ı Çend Ḫaṣlet kĭ Ḫ
vārī Ᾱvered
[46a] Çend ḫaṣlet āvered ḫvārī be-rūy Bir nice ḫaṣlet vardır ādemiñ yüzine ḫvārlıḳ getürür Bā-tu gūyem ger hemī gūyī be-gūy Saña deyüvireyim eger söyle dirseñ
Evvel ān bāşed kĭ mānend-i mekes Evvelā oldur kĭ sinek gibi Merd-i nā-ḫvānde
şeved mihmān-ı kes Ādem bilā-daˊvetin bir kimseniñ ḳonuḳluġuna varmaḳ ḫvārlıġa
sebebdir Her kĭ mihman-i kesī nā-ḫvānde şud Her kim kĭ daˊvetsiz bir kimseye ḳonuḳ oldı Nezd-i merdum ḫvār u zār u rānde şud Ḫalḳ ḳatında ḫvār oldı ve zār oldı ve sürülmiş yaˊnī raġbetsiz oldı Dīgerān bāşed kĭ nādānī revedBir daḫı budur kĭ cāhil ve aḥmaḳ varur Ketḫudā-i ḫāne-i merdī şeved Bir merdiñ ḫānesinde ketḫudā olur yaˊnī şol merd-i nādān kĭ bir kimseniñ evine misāfirlıġa varır hem niye şunı şöyle bunı böyle idüñ deyü hükūmet ider bu daḥı ḫvārlıġa bāˊiᶊdir Kār kerden
ber-ḥadīᶊ-i ān du merd Ol iki kimseniñ söziyle iş eylemek bu daḫı ḫvārlıġa sebebdir
Ez-ser-i cehlend dāyim der-neberd Dāyimā cehl ucundan ġavġā ve cenk etmek üzredir Her kĭ binşīned ze-ber-dest-i ṣudūrHer kimse kĭ ulularıñ üst ṭarafına geçüb oturdı yā otura Ger resed ḫvārī be-rūyeş nīst dūr125 Ol kimseniñ yüzine ḫvārlıḳ gelürse baˊīd degildir Nīst cemˊī-rā çu ber ḳavl-i tu gūş Bir cemˊiyyetiñ kĭ ḳulaġı sende olmaya yaˊnī sözüñi [46b] diñlemeyeler Ṣad suḫen ger āyedet yek-rā me-gūş Eger ḫāṭuruña yüz dürlü söz daḫı gelürse birini daḫı söylemege diḳḳat eyle Ḥācet-i
125 Metinde تسین رود شیورب یراوخ دسر رگ şeklinde yazılmış biz şârihin sehven böyle yazdığını düşünüp