Denizcilikle İlgili Uluslararası Kuruluşlar

Dünyada denizcilikle ilişkisi dolaylı ya da dolaysız yoldan olmak üzere çalışmalarını sürdüren ve deniz ticaretini kalkındırmaya yönelik politikalar üreten çeşitli örgütler mevcuttur.

Denizcilikle ilgili uluslararası kuruluşlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü)

• UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı) • OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü)

• ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)

1.2.6.1. IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü)

Uluslararası Denizcilik Örgütü’nün (IMO) kuruluşuna yönelik sözleşme, 6 Mart 1948 tarihinde İsviçre’nin Cenevre kentinde toplanan Birleşmiş Milletler Denizcilik Konferansı’nda kabul edilmiştir.

IMO’nun amacı; denizde emniyeti ve güvenliği arttırmak ile gemilerden kaynaklanan deniz kirliliğinin önlenmesine yönelik gerekli kuralları belirlemek ve bu kuralların belirli standartlar altında tüm dünyada uygulanmasını sağlamaktır.

IMO, ayrı bir uluslararası hukuk kişiliğine sahip olmasına rağmen, Birleşmiş Milletler ile özel işbirliği ilişkileri bulunması nedeniyle BM’nin denizcilikle ilgili tek yetkili organıdır, bu açıdan büyük önem taşımaktadır. Organizasyon, 166 üye devletten ve 3 ortak üye ülke ile birçok uluslararası kuruluştan oluşmaktadır. IMO teknik bir örgüt olup, örgütün çalışmaları Komite ve Alt-Komite tarafından yürütülmektedir (http://www.imo.org/ Erişim:12.07.2008).

Türkiye, IMO’nun 1958 yılından beri üyesi olup, IMO tarafından hazırlanıp uluslararası çapta yürürlüğe giren 24 ana sözleşmeden 13’üne taraf olmuştur.

IMO’nun sorumlu olduğu uygulamalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Uluslararası deniz ticareti ile ilgili olarak Hükümetler arasında her türlü konuyla ilgili olmak üzere uygulanan kurallarda işbirliğini sağlamak,

• Denizlerin gemiler tarafından kirletilmesinin önlenmesine yönelik olarak ülkeler arasında işbirliğini sağlamak,

• Deniz hizmeti kaynaklarının her türlü ayrımdan arınmış bir şekilde dünya ticareti üzerine hizmet edilmesini sağlamak,

• Deniz işletmeciliğinin verimli olmasını sağlamak üzere en etkili kuralların kabulünü teşvik etmek,

• Uluslararası deniz güvenliği açısından gerekli teknik önlemlerin alınması ve buna ilişkin olarak uluslararası kuralların düzenlenmesini teşvik etmek, olarak sıralanabilir.

1.2.6.2. UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı)

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun bir organı olan UNCTAD, ekonomik kalkınmanın sağlanması için gerekli tedbirlerin görüşüldüğü, formüle edilip uygulamaya çalışıldığı bir uluslararası konferans olarak görev yapmaktadır.

Bu konferansın diğer Birleşmiş Milletler Kuruluşları ile uluslararası ekonomik örgütlerden önemli farkı, gelişmiş ülkeler ile gelişme sürecindeki ülkeler arasındaki uluslararası ticareti engelleyen güçlük ve zorlukların ortadan kaldırılmasıdır.

Bu konferansta, 77’ler olarak adlandırılan Latin Amerika, Asya ve Afrika ülkelerinden oluşan gelişme sürecindeki ülkeler A ve C Grupları içinde, Türkiye’nin de içinde bulunduğu OECD Ülkeleri B Grubu içinde, Eski Doğu Bloku Ülkeleri D Grubu içinde, Çin kendi başına E Grubu içinde temsil edilerek çalışmalara katılmaktadırlar(http://www.unctad.org/Templates/Page.asp?intItemID=1530&lang= 1 Erişim: 12.07.2008).

UNCTAD, denizcilik sektöründe BM Kuruluşları içerisinde en dinamik olan konferans olup, gelişme yolundaki ülkelerin yararına denizcilik sektörüne önem vermektedir. BM’nin Üçüncü Dünya Ülkeleri için hazırladığı kalkınma programını ve gelişmekte olan ülke denizcilerinin tecrübe elde etmesine yönelik olarak yardım programlarını yürütmektedir.

1.2.6.3. OECD (Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü)

OECD, üye ülkelerin ekonomik, mali, sosyal, politika uygulamalarının belli bir uyum içinde ortaklaşa öğrenilip ortak sorunların çözümlenmesine, bu alanlarda uyulması zorunlu kuralların ortaya konulmasına imkan hazırlayan bir örgüttür. OECD’nin kurucu üyeleri, Avrupa Ekonomik İşbirliği Örgütü’nün 18 Avrupalı üyesi ile Kanada ve A.B.D.’dir.

OECD’yi kuran anlaşma, 14 Aralık 1960 tarihinde Paris’te imzalanmış ve 30 Eylül 1961’de yürürlüğe girmiştir. Türkiye, 29 Mart 1961 tarihinde OECD üyesi olmuştur(http://www.oecd.org/pages/0,3417,en_36734052_36734103_1_1_1_1_1,00 .html Erişim: 12.07.2008).

OECD bünyesinde deniz taşımacılığı alanında 1961 yılında Deniz Taşımacılık Komitesi (MCT, Maritime Transport Committee) kurulmuştur. OECD Deniz Taşımacılık Komitesi 1996 yılında armatörler, yük sahipleri ve nakliyecileri bir araya getirerek, özellikle A.B.D., Avrupa Birliği, Japonya, Avusturya ve Kanada düzenli hat taşımacılığında rekabet politikasını koordine etmeye çalışmalarını yürütmüştür. OECD Deniz Taşımacılık Komitesi’nin çalışmaları sadece üye devletleri kapsamamaktadır.

OECD Deniz Taşımacılık Komitesi dünyanın çeşitli yerlerindeki rekabet politikalarının uyumunu sağlamak ve deniz taşımacılığının öneminin arttırılmasına yönelik olarak çalışmalarını sürdürmektedir. Üye ülkelerin filolarının rekabet gücünün kuvvetlendirilmesi, gemi seyir güvenliğinin sağlanması ve deniz kirliliğinin önlenmesi OECD’nin gündemini teşkil etmektedir.

1.2.6.4. WTO (Dünya Ticaret Örgütü)

WTO (Dünya Ticaret Örgütü) çok taraflı ticaret sisteminin yasal ve kurumsal organıdır. 1995 yılında kurulan WTO, 1947 yılında ticaretin önündeki engellerin çok taraflı müzakereler yoluyla kaldırılması amacıyla kurulan Tarifeler ve Ticaret Genel Anlaşması’nın (GATT) yerini almıştır. WTO’nun bugünkü yapısı ve işlevi 1986–

1994 yılları arasında gerçekleştirilen ve son GATT Müzakere Turu olan Uruguay Müzakere Turu’nda belirlenmiştir.

WTO'nun esas fonksiyonları; WTO'yu oluşturan çok taraflı ticaret görüşmelerini yönetmek ve uygulamak, çok taraflı ticaret görüşmelerinde bir forum olarak görev yapmak, ticari anlaşmazlıklarına çözüm aramak, milli ticaret politikalarını denetlemek ve bu amaçlarla dünya çapında ekonomik politika yapımında görevli uluslararası kuruluşlarla işbirliğine gitmektir (http://www.wto.org/ Erişim: 12.07.2008).

WTO anlaşması, tarımdan, tekstile ve konfeksiyona, hizmetlerden fikri mülkiyet hakları kurallarına kadar, değişik alanlarda 29 ayrı metinden oluşmaktadır. Bunlara ilave olarak WTO üyelerine ilave sorumluluklar ve taahhütler yükleyen, ilave 25 deklarasyon, karar ve anlaşma da bulunmaktadır. 2001 yılında başlayan ve halen devam eden Doha Kalkınma Gündemi Müzakereleri ise WTO şemsiyesi altında devam etmektedir.

Aralık 2005 tarihinde Hong Kong’ta düzenlenen WTO Bakanlar Konferansı’nda, WTO Üyeleri özellikle tarımla ilgili konularda bir ilerleme kaydedememişlerdir. Böylelikle, denizcilik sektörünün Hizmet Ticareti Genel Anlaşması’na (GATS) dahil edilmesi konusundaki görüşmeler devam ettirilememiştir. Dünya denizcilik otoriteleri piyasalardaki serbestliği sağlamak ve hızlandırmak için karşılıklı ve bölgesel anlaşmalar yapmak üzere Doha turunun yeniden gündeme alınmasını desteklemektedir.

1.2.6.5. ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)

ILO, Birinci Dünya Savaşı sonrasında toplanılan Paris Barış Konferansı’nda (1919) Milletler Cemiyeti’ne bağlı olarak kurulan bir ajansın devamı niteliğindedir. İkinci Dünya Savaşı’nda Milletler Cemiyeti’nin kalkmasından sonra da varlığını devam ettirmiş ve Birleşmiş Milletler’in kurulması üzerine 1946 yılında Birleşmiş Milletler’in bünyesine girmiştir.

ILO, bütün dünya işçilerinin çalışma şartlarını ve hayat seviyelerini geliştirmek, işgücü eğitimi ve kullanımı konularında teknik yardımlar yapmak, kooperatifçilik ve kırsal bölgelerde sanayi yatırımlarını teşvik etmek gibi konularla uğraşmaktadır. Uluslararası göçmenlerin korunması, sendikal hakların savunulması, işçi ve işveren ilişkileri, ekonomik kalkınma ve teknolojik değişimlerin meydana getirdiği sosyal problemlerle de ilgilenmektedir (http://www.ilo.org/global/lang-- en/index.htm Erişim: 14.07.2008).

ILO ayrıca, gemi adamlarına sağlanacak yaşam şartları, minimum ücretleri, ücretli izinleri, iş güvenceleri, yurda geri iadeleri, sağlık sorunları, iktisadi refahlarının arttırılması gibi çok geniş bir yelpaze içinde çeşitli konuları ele alarak gemi adamları için düzenli, adil bir çalışma ortamı yaratmaya çalışmaktadır. ILO’nun bu konular hakkında çıkarttığı ve uyguladığı çeşitli yasa ve anlaşmalar mevcuttur.

Türkiye, 9 Temmuz 1932 senesinde Milletler Cemiyeti’ne girmekle ILO’nun da üyesi olmuştur. Türkiye, ILO üyesi olarak çalışmalarını Ankara’da sürdürmekte ve ILO’nun çıkarttığı politika ve programların uygulanmasını sağlamaktadır.