Denetimin Tamamlanması

Denetlenen işletme ile ilgili denetim çalışmaları bitirildikten sonra, denetim sırasında yapılan yanlışların, eksikliklerin tespit edilmesi, işletmenin son bilânço

84

McKee, s.11. 85

ISA No: 100, Preface to International Standarts on Auditing and Related Services, International Standards of Auditing, 1999.

tarihinden sonraki olay ve işlemlerin gözden geçirilmesi, varsa birtakım belirsizliklerin giderilmesi, denetlenen işletme ile ilgili olan tarafların tespit edilmesi, müşteri işletmeden garanti mektubu alınması, denetim çalışmalarını tamamlayıcı kanıtların toplanması, genel analitik testlerin yapılması ve denetim sonuçlarının değerlendirilmesi denetim çalışmalarının tamamlanmasına ilişkin aşamaları oluşturmaktadır.

1.2.2.4.2. Denetim Raporunun Hazırlanması

Denetim raporu denetçinin yapmış olduğu çalışmaların içeriğini ve incelenen finansal tablolar hakkında vermiş olduğu denetim görüşünü belirttiği bir belgedir. Denetim çalışması denetçinin denetim raporunu düzenleyip yazılı olarak sunmasıyla tamamlanmaktadır. Denetim raporları yanlış anlamalara imkân vermemek için belirlenmiş standartlara göre yazılmaktadır. Genel kabul görmüş denetim standartlarında denetim raporları ile ilgili raporlama standartları şu şekildedir86;

• GKGMĐ’ne uygunluk,

• Geçmiş yıl muhasebe politikalarında devamlılık, • Yeterli açıklama kuralına uygunluk,

• Đlgili görüşün açıklanması.

Denetçinin yaptığı denetim çalışması sonucu incelenen finansal tablolar hakkında ulaştığı görüşü bildiren denetim raporunun şekli de oldukça önemlidir. Bir denetim raporunda standart olarak şu bölümlerin ve bilgilerin bulunması gerekir87;

• Denetlenen işletmenin adı, • Denetçi işletmenin adı,

• Đncelenen finansal tabloların adı, ait oldukları tarih ve dönem, • Denetçinin görüşü ve (varsa) ilgili açıklamalar,

• Đmza ve tarih.

86

Bozkurt, s.366. 87

SAS No: 508, Reports on Audited Fnancial Statements, American Institute of Certified Public Accountants\AICPA Proffessional Standarts\US Auditing Standarts, USA: 2001.

Denetim raporunun altına atılan imza denetim çalışmasının uzman kişi veya kişilerce, genel kabul görmüş denetim standartları çerçevesinde yapılmış olduğunu ifade eder. Denetim raporunda imzası bulunan kişi denetim firmasının sorumlu yöneticisi veya sahibi olan kişidir. Đmzası ile yapılan denetim çalışmasının kalitesi ve güvenilirliği konusunda denetim raporunu karar alma işleminde kullanılacak ilgili taraflara karşı doğrudan sorumlu olmaktadır. Bu yüzden müşteri kabulü aşamasından denetim raporunun hazırlanması aşamasına kadar tüm denetim çalışması son derece dikkatli ve titiz bir biçimde yapılmalıdır88.

Denetçinin yaptığı incelemeler, uyguladığı prosedürler ve testler sonucu oluşturduğu denetim görüşünün türüne göre denetim raporları; olumlu (şartsız) denetim raporu, şartlı denetim raporu, görüş bildirmekten kaçınma ve olumsuz denetim raporu olmak üzere dört değişik şekilde hazırlanabilir89.

• Olumlu (şartsız) denetim raporu: Denetçi incelenen finansal tabloların GKGMĐ’ne uygun olarak düzenlenmiş olduğunu, önceki yıl uygulanan muhasebe politikalarının incelenen yılda da uygulandığını, finansal tablolarda yer alan bilgilerin doğru ve yeterli açıklıkta olduğunu tespit eder. Ayrıca gelecekte finansal tabloları etkileyecek bir belirsizlik olmadığı ve yapılan denetim çalışmasının kapsamının sınırlandırılmadığına kanaat getirirse olumlu denetim raporu düzenler.

• Şartlı denetim raporu: Denetçi incelenen finansal tablolar hakkında genel olarak olumlu bir görüşe varmış olmasına karşın olumlu görüş oluşturmasını engelleyecek fakat finansal tabloların bir bütün olarak güvenilirliğini bozmayacak durumların varlığını tespit etmiş ise şartlı denetim raporu hazırlayacaktır. Raporun açıklama bölümünde şartlı görüş bildirmesine sebep olan durumun ilgili taraflara açıklanması gerekir.

88

Kramer, s.89. 89

• Görüş bildirmekten kaçınma: Denetçi yapmak istediği denetim çalışmasının elde olmayan nedenlerle önemli ölçüde sınırlandırıldığı veya gelecekte işletme ile ilgili önemli belirsizliklerin olduğuna kanaat getirdiği durumlarda görüş bildirmekten kaçınma yoluna gidecektir.

• Olumsuz denetim raporu: Denetçi yaptığı incelemeler ve çalışmalar sonucu GKGMĐ’nden önemli sapmalar, muhasebe politikalarının devamlılığı kuralının ihlali, tam açıklama kuralına önemli derecede uymama durumlarını fark ettiğinde veya yapmak istediği denetim çalışmasının işletme yönetimi tarafından önemli derecede sınırlandırıldığı ve denetim çalışması sırasında tespit edilen önemli hataların yönetim tarafından düzeltilmediği durumlarda olumsuz denetim raporu hazırlayacaktır.

ĐKĐNCĐ BÖLÜM

BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐLERĐ VE MUHASEBE BĐLGĐ SĐSTEMĐNDE UYGULANIŞI

Bilişim teknolojileri ve muhasebe bilgi sisteminde uygulanışı başlıklı ikinci bölümde; bilişim teknolojileri kavramı, bilişim sistemleri kavramı ve uygulamaları, bilişim teknolojileri ekseninde muhasebe bilimi ve muhasebe biliminin geleceği konularına yer verilmiştir.

2.1. BĐLĐŞĐM TEKNOLOJĐLERĐ KAVRAMI

Ticaret hayatının içinde bulunduğu dönemin en önemli özelliklerinden bir tanesi işletmelerde ve işletme çevresinde yaşanan sürekli değişimdir. Bu değişim ortamında göze çarpan en önemli olgulardan bir tanesi işletmenin başarısı için sermaye, işgücü gibi faktörlerden çok bilginin elde edilmesi ve bu bilginin işletme amaçları doğrultusunda kullanmasına her zamankinden daha çok ihtiyaç duyulmasıdır. Drucker’ın ifade ettiği gibi90, bugün ekonomik kaynaklar artık ne sermaye, ne doğal kaynaklar, ne de işgücüdür, en önemlisi bilgidir. Günümüzde değer, verim ve yenilik ile yaratılmaktadır.

Barnatt’a göre91 günümüzde birçok işletme bilgisayar sistemleri olmaksızın hiçbir iş yapamamaktadır. Đşletmelerin ve diğer örgütlerin büyük bir kısmı etkinliğini ve verimliliğini geliştirmek için bilişim teknolojisine güvenirken, birçok kritik görevin başarılmasında da bilişim teknolojileri önemli bir görev üstlenmektedir. Böylelikle, sanayileşmiş toplumlarda bilişim teknolojilerinin etkisi hemen hemen tüm işletme süreçlerinde ve fonksiyonlarında görülmektedir92.

90

Peter F. Drucker, Kapitalist Ötesi Toplum, (Çev: Belkıs Çorakçı), Đnkılap Kitabevi, Đstanbul: 1993, s.27.

91

Christopher Barnatt, Management Strategy and Information Technology: Text and Reading, First Edition, International Thomson Business Press, London: 1996, s.1.

92

Angappa Gunasekaran and Ronald McGaughey, “Information Technology/Information Systems in 21st Century Manufacturing”, International Journal of Production Economics, Vol: 75, 2002, s.1.

Bilişim teknolojilerinin muhasebe alanındaki uygulamalarını incelemeye geçmeden önce bilişim teknolojilerinin kavram olarak ne anlama geldiği, gelişimi ve unsurları hakkında açıklamalarda bulunulacaktır.

Bilişim teknolojisinin literatürde var olan tanımlarına geçmeden önce veri, bilişim ve bilgi arasında kısaca bir ayrım yapmak gerekirse, veri; ham olgular, rakamlar ve detayları, bilişim; verilerin yararlı, anlamlı ve organize edilmiş hali, bilgi ise; bir bilişim grubu ve bu bilişimin en uygun şekilde nasıl kullanılabileceğini ifade eder93. Günümüz işletmelerini ve örgütlerini önemli derecede etkileyen bilişim teknolojilerini farklı şekilde tanımlamak mümkündür;

• Bilişim teknolojileri en basit anlamıyla, veri toplamak ve değerli bilgiler oluşturmak için işletme süreçlerine teknolojinin uygulanmasıdır94.

• Bilişim teknolojisi, bilginin bilgisayar aracılığıyla elde edilmesi, işlenmesi, saklanması ve gerekli yerlere aktarılması şeklinde tanımlanabilir95.

• Bilişim teknolojisi, veri ve bilginin işlenmesini, dağıtılmasını, manüpüle edilmesini ve analiz edilerek kullanımını mümkün kılan her türlü araçtır96. • Geniş açıdan bakılırsa bilişim teknolojisi, verilerin kayıt edilmesi, saklanması,

belirli bir işlem sürecinden geçirmek suretiyle bilgiler üretilmesi, üretilen bu bilgilere erişilmesi, saklanması ve aktarılması gibi işlemlerin etkili ve verimli yapılmasına imkân sağlayan teknolojileri tanımlamada kullanılan bir terimdir. Bilişim teknolojileri; sesli, resimli, metin ve sayısal verilerin elde edilmesi, işlenmesi, saklanması ve dağıtımını yürüten mikro-elektroniğe dayanan hesaplama ve iletişim teknolojilerini içerir. Bu çerçevede, başta bilgisayarlar ve bunlara destek sunan girdi ve çıktı donanımları olmak üzere faks, mikrografik, telekomünikasyon, doküman doldurma ve hazırlama makineleri,

93

James A. Senn, Information Technology in Business, Prentice Hall Int., New Jersey: 1995, s.12. 94

Amrik S. Sohal, Simon Moss and Lional Ng, “Comparing IT Success in Manufacturing and Service Industries”, International Journal of Operations & Management, Vol: 21, No: 1-2, 2001, s.31. 95

Robert Bennet, Management, The M&E Handbook Series, London: 1994, s.263. 96

basım makineleri vb. bilişim teknolojileri terimi içinde yer alan donanımlardır97.

Tanımlardan da anlaşıldığı gibi bilişim teknolojilerini bilgisayar ve iletişim teknolojileri oluşturmaktadır. Bu noktada sırasıyla bilgisayar teknolojilerinde ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler incelenecektir.