Denetim Faaliyetlerinin Etkisi ve Kalite Güvencesi

Kamu hesapları komitesi yerine getirdiği faaliyetlerde tarafsızlık çerçevesinde görev yapmaktadır. Komitenin icra yetkisi bulunmaz, yalnızca tavsiye ile görüş sunabilir. Bununla birlikte Sayıştay raporlarının yol gösterici olduğu ve komite tarafından hazırlanarak parlamentoda görüşülen komite raporlarının önemli bir etkiye sahip olduğu söylenebilir. Parlamentonun aldığı kararlarda komite tarafından iletilen tavsiyeler genel itibariyle yerine getirilmektedir. NAO, parlamento ile yakın bir temas

halinde çalışır. Bu nedenle Sayıştay tarafından hazırlanan raporlar parlamento üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Söz konusu etkiler şu iki örnek ile ifade edilebilir (NAO, 2012):

1- NAO tarafından tespit edilen denetim maddeleri ile kamu hesapları komitesinin hazırladığı raporlar, ilgili bakanlığın sosyal yardımlara ilişkin izlediği yöntemleri değiştirmesine neden olmuştur. Hazırlanan raporda, hibe dağıtımında beklenen talep düzeyi yerine geçmiş verilerin dikkate alınması sebebiyle orantısızlık bulunduğu belirtilmiş, bundan sonra yapılacak hibelerde beklenen talep düzeyinin dikkate alınması gerekliliği üzerinde durulmuştur. Sayıştay raporunun ardından komite, hibe fonlarının dağıtımında izlenen formülün bütçesel ilkelerde dikkate alınarak adaletli bir dağıtımı temin edecek biçimde yapılandırılması tavsiyesinde bulunmuştur. Bakanlık ise bu tavsiyeyi dikkate alarak fonların dağıtımında uygulanan formülü yapılandırmıştır.

2- NAO tarafından hazırlanan rapor, vergisel uzlaşmalarda belirli kesimlere ayrıcalık tanındığı üzerinde durmuştur. Söz konusu husus, komite tarafından yerine getirilen incelemelerde de net bir şekilde ortaya çıkmıştır. Bunun üzerine komite, güven ortamının tesis edilmesi için şeffaflık vurgusu yapmıştır. Sonraki süreçte Maliye ve Gümrük Bakanlığı tarafından vergisel uyuşmazlıklarda şeffaflığın sağlanması için gerekli faaliyetlerin yerine getirildiği kamuoyuna duyurulmuştur.

NAO tarafından yerine getirilen faaliyetler neticesinde 2018 yılında 539 milyon poundluk bir finansal etki oluşmuştur. Söz konusu etkinin konu bazında dağılımına aşağıdaki tabloda yer verilmiştir (NAO, 2019):

Tablo 7. NAO Tarafından Yürütülen 2018 Yılı Denetimleri Sonucunda Oluşan Finansal Etkiler

Tanım Finansal Etki (Milyon Pound)

Çalışma ve emeklilik alanında yapılan iyileştirmeler 285,00 Vergiden kaçınmanın azaltılarak gelirlerin artırılması 81,70

Gelir ve Gümrük İdaresi tahsil edilen borçların yeni programların kullanımı ile artırılması

63,00

Online satışlarda katma değer vergisi kapsamında yapılan usulsüzlüklerin tespiti

39,12

Kanser reformu stratejisinin başlatılmasıyla hasta sayısının azaltılması

23,60

Çalışan emeklilere yapılan fazla ödemelerin tespit edilmesi

10,80

Gerekli şartları sağlamayan öğrencilere verilen öğrenim kredilerinin kesilmesi

7,40

Kamu özel işbirliği ile yapılan konutlarda sözleşme tutarlarının azaltılması

6,98

Ulusal sağlık hizmeti ödemelerinde yapılan yenilikler 6,50 Miktarı 5 milyon poundun altında olan finansal etkilerin

toplamı

15,00

Toplam finansal etki 539,10

Kaynak: (NAO, 2019)

NAO, performans denetimi kapsamında yapılan çalışmaların etkilerini ölçmek için hazırlanan raporlar sonucunda ortaya çıkan önerilerin kurumlar tarafından ne ölçüde yerine getirildiğini takip etmektedir. 1 Nisan 2014 ile 31 Aralık 2018 tarihleri arasında yapılan 1.041 adet önerinin 791 tanesi denetlenen kurumlar tarafından değerlendirilmeye tabi tutulmuş ve bunlardan 341 öneri yerine getirilirken, 403 öneri için uygulama süreci devam etmektedir. Bununla birlikte 47 öneri ise kurumlar tarafından reddedilmiştir. Bu durum, denetim raporları sonucunda yapılan önerilerin büyük kısmının yerine getirildiğini göstermektedir (NAO, 2019: 38).

Şekil 3.2014-2018 Yılları Arasında Performans Denetimi Kapsamında Sunulan Önerilerin Kurumlar Tarafından Yerine Getirilme Durumu

Kaynak: (NAO, 2019)

NAO bünyesinde yer alan basın ofisi yapılan denetim faaliyetlerinin etkisini medya üzerinden takip etmektedir. Hazırlanan raporların yayımlanmasının ardından basın ofisi tarafından bu kapsamdabir özet hazırlanır. Söz konusu özet, medyanın ilgisini hangi unsurların çektiğini vurgular ve ilerleyen zamanlarda hazırlanacak raporların medyada daha fazla etki oluşturması için tavsiyelere yer verir (NAO, 2006).

NAO tarafından yapılan çalışmalarda kalite güvencesinin sağlanması önemli bir husustur. Bu amaçla faaliyetler gözden geçirilmektedir.Söz konusu gözden geçirmeler, denetçilerin ve akademisyenlerin katkısı ile gerçekleştirilmektedir. Ayrıca denetime konu edilen kurumlardan sağlanan geri bildirimlerde kalite ölçümünde yararlanılan unsurlar arasındadır (Köse, 2007: 150). NAO, kalitenin gözden geçirilmesinde aynı seviyede önem arz eden 5 farklı unsurdan yararlanır. Performans denetimlerini değerlendiren bilgiler, denetim ekibinin, denetlenmiş olan kurumun, medyanın, kamu hesapları komitesinin ve Londra Ekonomi ve Politika Bilim Okulu’nun (LSE, London School Of EconomicsandPoliticalScience) katkılarıyla oluşturulur. LSE tüm performans çalışmalarını gözden geçiren dış unsurdur.Kalite güvencesine yönelik yapılan

0

incelemelerin hedefi, Ulusal Denetim Ofisi’nin ilerleyen zamanlarda yerine getireceği faaliyetlerde, önceki hatalardan gerekli dersleri çıkararak rapor kalitesinin geliştirilmesine katkı sağlamaktır. Yapılan incelemelerin sonuçları gelecekte yapılacak çalışmalarda kalite güvencesinde sürekliliğe ilişkin bilgileri içerir.Kalite güvencesini değerlendiren her unsur farklı yöntemler izleyebilir. Örneğin Londra Ekonomi ve Politika Bilim Okulu belirlemiş olduğu kriterleri 0-5 aralığında puanlamaya tabi tutarak bu değerlendirmeyi gerçekleştirmektedir. Söz konusu kriterlere aşağıda yer verilmiştir (NAO, 2017).

Raporun anlaşılabilir şekilde hazırlanarak sunulması, yönetici özetinde temel mesajların net bir şekilde açıklanması.

Grafikler ve istatistikler Grafik, şekil ve tabloların uygun bir şekilde kullanımı ve raporun içeriğine katkı sağlaması.

Denetime İlişkin Konular ve kapsam

Çalışmada atıfta bulunulan terimlerin tanımlanmış olması ve incelemeye tabi tutulan hususlar ile parlamento ve kamuoyunun ilgilenme seviyesi.

Metodoloji Çalışmanın içeriğinde analitik teknik ve metotların kullanılması.

Sonuçlar ve tavsiyeler Sonuçların fayda sağlayıcı nitelikte bulunması ve performansın geliştirilmesine yönelik tavsiyelere yer verilmesi.

Kaynak: (NAO, 2017)

Denetim ekipleri, raporların yayımlanmasının ardından kalite güvencesinde faydalanılan unsurların da katkısıyla bir “çıkarılan dersler” çalışması gerçekleştirir. Bu çalışmada (NAO, 2006);

 Başarıya ulaşılan noktalarda başarının sebebi,

 Başarısız olan noktalarda başarısızlığın sebebi,

 Gelecekte faydalanılmak üzere alınan dersler ve bunların tüm inceleme süreçlerinde uygulanabilirlik dereceleri

Tespit edilmektedir.

NAO tarafından, performans denetiminin yerine getirilmesinde elde edilen geribildirimler ve edinilen tecrübeler ışığında kalite eşikleri belirlenmiştir. Söz konusu kalite eşikleri denetim sürecinin istenilen kalitede yürütülerek güvenilir çıktıların elde edilmesi bakımından önem arz etmektedir. Belirlenmiş olan kalite eşikleri ve her bir adımda hazırlanan sorulara aşağıda yer verilmiştir (NAO, 2006):

Kalite Eşiği 1: Başlamaya hazır mısınız?

 Bu konu ele alınmalı mıdır?

 İnceleme sonucunda oluşacak etki inceleme maliyetini karşılıyor mu?

 Sağlam ve uygulanabilirliği yüksek olan bir metodoloji var mı?

 Denetim ekibi gerekli becerilere sahip mi?

Bu aşamanın geçilebilmesi için denetim direktörü, belirlenen maliyet ve takvim kapsamında denetim faaliyetini gerçekleştirmek üzere üst yönetim ile anlaşmaya hazır olmalıdır.

Kalite Eşiği 2: Kanıtlar ile desteklenmiş olan anlaşılabilir mesajlar var mı?

 Tüm sorunlar için yeterli ve güvenilebilir kanıt mevcut mudur?

 Kanıtlara ilişkin gerekli analizler yapılmış mıdır?

 Kilit mesajlar belirlenerek kanıtlar ile desteklenmiş midir?

 Denetim bulguları hazırlanırken paydaş ve uzmanların bilgisinden faydalanılmış mıdır?

 Gerekli mutabakat çalışmaları yapılmış mıdır?

 Taslak rapora ilişkin fikir birliği sağlanmış mıdır?

Bu aşamanın geçilebilmesi için denetim direktörünün denetim bulgularının anlaşılabilir kanıtlar ile desteklendiği kanaatine varması gerekmektedir.

Kalite Eşiği 3: Taslak raporda yer alan eksiklikler giderilmiş midir?

 Önemli mesajların iletildiği anlaşılabilir bir rapor var mıdır?

 Rapor özeti, raporda yer alan üslup ve bulguları yansıtmakta mıdır?

 Raporda kanıta dayandırılarak değer sağlayacak nitelikte önerilere yer

verilmiş midir?

 Rapor, okuyucular için anlaşılabilir mi?

 Taslak raporun uzunluğu ve üslubu denetim standartları ile uyarlı mı?

 Taslak raporda, grafik ve ekler etkili bir biçimde kullanılmış mıdır?

Bu aşamanın geçilebilmesi için denetim direktörünün taslak raporlarda yer alan mesajların net olduğu kanaatine varması gerekmektedir.

Kalite Eşiği 4: Raporda yer alan mesajların yayılması için gerekli hazırlıklar yapıldı mı?

 Denetlenen kurum ile mutabakat sağlandı mı?

 Üçüncü tarafta yer alan unsurlara taslak rapora ilişkin görüşlerini sunma imkanı tanındı mı?

 Taslak raporun profesyonel ve ilgi çekici bir biçimde sunumu yapıldı mı?

 Raporun fizikî üretimi gereken biçimde organize edildi mi?

 Sayıştay Başkanı tarafından raporların yayımlanması için onay verilir.

Denetim direktörü, basın ofisiyle bağlantı sağlayarak raporda yer alan mesajların yayımlanarak medya ile ilişkilerin yönetilmesini sağlar.

 Kalite Eşiği 5: Denetim sürecinden gereken dersler çıkarılarak bunların yayılması sağlandı mı?

 İç ve dış kalite güvencesi tüm unsurlarıyla gerçekleştirildi mi?

 Çıkarılan dersler belirlenerek yayıldı mı?

 Denetim sonucu oluşan etkiler belirlenerek bunları takip edecek mekanizmalar kuruldu mu?

Kalite güvence çalışmaları denetim direktörünün liderliğinde yürütülür. Buradan çıkarılmış olan dersler ve bunların etkileri belirlenerek denetlenen kurum ile görüşülür.

NAO tarafından yürütülen performans denetiminin Türk Sayıştayı tarafından yürütülen performans denetimi arasında genel bir karşılaştırma yapmak gerekirse;

denetimin yapısı, konularının ayrıntılı işlenmesi ve önemli etkiler doğurabilecek konuların denetime konu edilmesi bakımından NAO tarafından yerine getirilen performans denetimlerinin sonuçları itibariyle daha etkili olduğu söylenebilir. Bununla birlikte denetimin yapısı gereği performans denetimlerinin İngiliz parlamentosu ve ilgili komisyonlarda dikkate alınma oranının daha yüksek olduğu görülmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamaların daha iyi anlaşılabilmesi bakımındanNAO tarafından hazırlanan “Su Arz ve Talep Yönetimi”başlıklı performans denetimi raporuna özet olarak aşağıda yer verilmiştir (NAO, 2020c):

“Raporda Değinilen Konular

- İngiltere’de su endüstrisinin karşılaştığı zorluklar ve Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı’nın (DEFRA) bu zorluklar ile nasıl mücadele ettiği,

- Hükümetin şimdi ve gelecekte belirlediği hedeflere ulaşmasındaki verimlilik derecesi,

- Hükümetin iklim değişikliği ve nüfus artışı sebebiyle gelecekte karşılaşabileceği zorluklara karşı nasıl hazırlandığı.

Ulaşılan Kilit Bulgular

-Su Kaynaklarının Genel Yönetim Sistemine İlişkin Bulgular

- Hükümet, toplam su talebine ilişkin güvenilir bir tahminde bulunamamaktadır. Yapılan tahminler yalnızca kamu sektörünün su arzını karşılayacak ölçüde gerçekleştirilmektedir.

- Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı (DEFRA) su arzının daha sağlam bir yapıya kavuşturulmasına yönelik su şirketlerine rehberlik etmemektedir.

- Dönemsel planlamada sabit bir döngünün kullanılması sebebiyle su şirketlerinin performanslarında yapılabilecek potansiyel iyileştirmelerin gecikme riski bulunmaktadır.

- Hükümet yönlendirmesi olmadığı için su şirketleri yapacakları altyapı yatırımlarında hükümetin uygun bulacağı miktarı belirlemekte güçlük yaşamaktadırlar.

-Su Arzının Artırılmasına İlişkin Bulgular

- İklim değişikliği nedeniyle toplam su arzında 2045 yılına kadar %7 oranında bir düşüş beklenmektedir. Su arzında sürekliliği sağlamak için bu oranın azaltılması gerekmektedir.

- Büyük miktarda su transferleri su firmalarının iş gücünde en önemli bölümü teşkil etmektedir. Ancak hükümet tarafından yapılan düzenlemeler ile bürokratik engeller oluşmuştur. Hükümet henüz yapılan düzenlemelerden kaynaklanan söz konusu engelleri tespit etme aşamasındadır.

- Daha fazla su kaynağı elde etme amacıyla kaynaktan su çıkarma dışında suyun tuzdan arıtılarak içme suyuna dönüştürülmesi gibi diğer yöntemler önemli miktarda yatırım gerektirmektedir. Thames nehri İngiltere’de bu şekilde arıtma işleminin yapıldığı tek su kaynağıdır. Ancak söz konusu kaynaktaki su miktarı azalmaktadır. Suyun bol olduğu dönemlerde depolanarak su fazlası olan bölgelerden su eksiği olan bölgelere aktarılması su arzında sürekliliğin sağlanması için şu anda en uygun yöntem olarak görülmektedir.

-Su Talebinin Azaltılmasına İlişkin Bulgular

- Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı (DEFRA) 2018 yılının sonuna kadar açıklayacağını taahhüt etmesine rağmen henüz kişisel su tüketimi hedefini açıklamamıştır.

- Hükümet su tüketiminin azaltılmasının önemine ilişkin mesajın ülke çapına ulaştırılması için su şirketlerine güvenmektedir. Şirketler tarafından yapılan uygulamalar sonucunda ise söz konusu mesajın önemli ölçüde bir etki meydana getirmediği görülmüştür.

- Hükümet, mesken dışında kullanılan su tüketim miktarının rekabet artışı yoluyla düşürülmesi yönündeki girişiminde başarısız olmuştur. Mesken dışında su tüketicisi olanların yalnızca %3 ü bu kapsamda şirketlerini değiştirmiş ya da anlaşma şartlarını değiştirmiştir. Anlaşmalarının içeriğinde

su verimliliğine ilişkin öneri ya da sızıntıları önleyecek hizmetlerin yer aldığını belirten organizasyonlar ise yok denecek kadar azdır.

- Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı’nın (DEFRA) politika belirleyici bir kurum olarak sahip olduğu rol göz önüne alındığında diğer kamu kurumları üzerinde su tüketiminde verimliliğin sağlanması için yeteri kadar etkili olmadığı görülmektedir.

- Su şirketleri, su sızıntıları ile mücadele kapsamında plan yapma konusunda isteklidir. Ancak Çevre, Gıda ve Köy İşleri Bakanlığı (DEFRA) tarafından sızıntıların %15 oranında azaltılmasına ilişkin bu kapsamda belirlediği hedef bazı şirketlerin belirledikleri kendi hedeflerinin iki katından daha fazladır. Bu durum şirketlerin yerine getiremeyeceği hedefler ile karşı karşıya bırakılmasına sebep olmaktadır.

Performans Denetimi Kapsamında Ulaşılan Sonuç

- Su kaynakları konusu İklim Değişikliği Komitesinin belirlediği öncelikli risk unsurlarından bir tanesidir. Şu anda daha uyumlu bir şekilde harekete geçilmediği takdirde İngiltere’nin güney ve güney doğu bölgeleri önümüzdeki 20 yıl içerisinde susuz kalacaktır. Su kıtlığının yaşanmaması için en önemli husus su talebinin azaltılması ve su şirketlerinin su arzını artırmak için düşük maliyetli seçenekler uygulamalarına son vermesidir. Su tüketiminin azaltılmasının teşvik edilmesi konusu DEFRA tarafından su şirketlerine bırakılmasına rağmen tüketim artmaya devam etmektedir. DEFRA kişisel su tüketimi hedefini 2018 yılı sonuna kadar açıklayacağını taahhüt etmesine rağmen henüz bu kapsamda bir açıklama yapmamıştır.

- Su şirketlerinin su sızıntıları ile mücadele kapsamındaki uzun vadeli ilerleyişi son beş yılda durmuştur. Şirketler hali hazırda yalnızca büyük su transferleri

konusunda çözümler geliştirmeye başlamıştır. Hükümet bu konular üzerinde on yıldan fazla bir süredir durmaktadır. Ancak su arzının sağlamlaştırılması için hızlı bir şekilde ilerleme sağlamak şu anda DEFRA için çok önemlidir.

DEFRA su kaynakları planına daha fazla odaklanacak şekilde pozitif adımlar atmaktadır. Ancak Su Hizmetleri Düzenleme Kurumu (OFWAT) tarafından şirketlere aktarılan yeni fonlar ile birlikte su şirketlerinin iş birliği içerisinde hareket ederek hızlı ve stratejik çözümler üretmesi gerekmektedir. DEFRA kamu sektörü içerisinde güçlü bir liderlik yapmadıkça, şirketlere, düzenleyici kurumlara ve müşterilere daha net yönlendirmelerde bulunmadıkça harcadığı paranın karşılığını alamayacaktır.

Performans Denetimi Kapsamında Öneriler

- Uzun vadeli sürdürülebilirliğin geliştirilmesi amacıyla şirketlere rehberlik ve bilgi paylaşma olanağı sağlanması.

- Ortalama kişisel su tüketiminin belirlenerek şirketlere bağlayıcı bir hedef gösterilmesi.

- Verimli su kullanımının daha tutarlı bir şekilde yaygınlaştırılması için koordineli ve inandırıcı mesajlar vermek, bu kapsamdaki mevcut ve yeni uygulamaları izleyerek değerlendirmek için planlar geliştirmek.”