Araştırmanın beşinci alt problemi “Öğrenci velilerinin demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin görüşleri cinsiyet ve eğitim kademesine göre anlamlı farklılık göstermekte midir?” biçiminde ifade edilmiştir. Bu alt probleme cevap aranırken, öncelikle Tablo 35’de katılımcılara ilişkin betimsel bulgular ve cinsiyete göre demokratik okul kültürü ve boyutları ortalamaları arasında fark olup olmadığına ilişkin T-testi sonuçları sunulmuştur.
Tablo 35.
Velilerin Demokratik Okul Kültürüne İlişkin Betimsel Bulguları ve Cinsiyete göre t-testi Sonuçları
Boyutlar Gruplar n x̅ S T testi
t sd p
İletişim. Etkileşim. İşbirliği
Kadın 337 3.73 .97
1.759 579 .079
Erkek 235 3.57 .94
Toplam 572 3.67 .96
Okul ve Öğrenme Ortamı
Kadın 337 3.42 .92 .624 579 .533 Erkek 235 3.37 .94 Toplam 572 3.40 .93 Kimlik ve Aidiyet Kadın 337 3.64 .96 1.443 579 .150 Erkek 235 3.52 .97 Toplam 572 3.58 .96 Sorumluluk Kadın 337 3.56 .92 1.574 579 .116 Erkek 235 3.42 .91 Toplam 572 3.67 .92
Karar Alma Süreci
Kadın 337 3.54 .99 1.613 579 .107 Erkek 235 3.65 1.00 Toplam 572 3.50 .99 Demokratik Okul Kültürü Kadın 337 3.62 .89 1.528 579 .127 Erkek 235 3.50 .89 Toplam 572 3.57 .89
Tablo 35’de yer alan betimsel istatistiklere göre velilerin demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin tüm grubun ortalama değerleri İletişim, Etkileşim, işbirliği (x̅=3.67). Okul ve Öğrenme Ortamı (x̅=3.40) ve Kimlik ve Aidiyet (x̅=3.58) Sorumluluk (x̅=3.67). Karar Alma Süreci (x̅=3.50) boyutlarında yüksek düzeyde olduğu görülmektedir. Buna göre velilerin en olumlu görüşe İletişim, Etkileşim, İşbirliği (x̅ =3.67) ve sorumluluk (x̅=3.67) boyutlarında ve en olumsuz görüşe de Okul ve Öğrenme Ortamı ( x̅ =3.40) boyutunda sahip oldukları görülmektedir.
Cinsiyete göre incelendiğinde ise velilerin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri cinsiyete göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir [t(1.528)=0.127. p> .01]. Kadın velilerin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri (x̅ = 3.62) ile erkek velilerin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri (x̅ = 3.50) arasında anlamlı bir farklılık olmadığı anlaşılmaktadır. Diğer bir ifade ile katılımcıların görüşleri cinsiyete göre farklılaşmamaktadır. Boyutlara ilişkin görüşler incelendiğinde; İletişim, Etkileşim, İşbirliği boyutuna ilişkin kadın velilerin görüşleri (x̅= 3.73) ile erkek velilerin görüşlerine (x̅= 3.57) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Okul ve Öğrenme Ortamı boyutuna ilişkin kadın velilerin görüşleri (x̅= 3.42) ile erkek velilerin görüşlerine (x̅= 3.37) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Kimlik ve Aidiyet boyutuna ilişkin kadın velilerin görüşleri (x̅= 3.64) ile erkek velilerin görüşlerine (x̅= 3.52) göre daha olumlu olduğu görülmektedir.
Sorumluluk boyutuna ilişkin kadın velilerin görüşleri (x̅ = 3.56) ile erkek velilerin görüşlerine (x̅ = 3.42) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Karar Alma Süreci boyutuna ilişkin ise erkek velilerin görüşlerinin (x̅= 3.65) ile kadın velilerin görüşlerine (x̅= 3.54) göre daha olumlu olduğu görülmektedir Ancak t testi sonuçlarına göre bu fark istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermemektedir.
Velisi olduğu eğitim kademesine göre betimsel bulguları ortalama puanlar üzerinden incelenmiştir. Demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin farklılık olup olmadığı ise T- testi ile sınanmıştır. Sonuçlar Tablo’36 da sunulmuştur.
Tablo 36.
Velilerin Demokratik Okul Kültürüne İlişkin Eğitim Kademesine göre t-testi Sonuçları Alt
Boyutlar Gruplar n x̅ S t sd p
İletişim, Etkileşim, İşbirliği
İlköğretim 356 3.90 .87 7,080 570 .000
Ortaöğretim 216 3.35 .92
Toplam 572 3.69 .93
Okul ve Öğrenme Ortamı
İlköğretim 356 3.55 .86 4,248 570 .000 Ortaöğretim 216 3.21 .96 Toplam 572 3.42 .91 Kimlik ve Aidiyet İlköğretim 356 3.82 .85 7,248 570 .000 Ortaöğretim 216 3.26 .98 Toplam 572 3.61 .94 Sorumluluk İlköğretim 356 3.87 .82 5,815 570 .000 Ortaöğretim 216 3.44 .93 Toplam 572 3.71 .89
Karar Alma Süreci
İlköğretim 356 3.72 .92 6,075 570 .000 Ortaöğretim 216 3.22 .97 Toplam 572 3.53 .97 Demokratik Okul Kültürü İlköğretim 356 3.77 .80 6,705 570 .000 Ortaöğretim 216 3.29 .88 Toplam 572 3.59 .86
Velilerin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri eğitim kademesine göre anlamlı bir farklılık göstermektedir [t(570)= 6.705, p<.01]. İlköğretim velilerinin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri (x̅= 3.77) ile ortaöğretim velilerinin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri (x̅= 3.29) arasında anlamlı bir farklılık olduğu anlaşılmaktadır. Diğer bir ifade ile katılımcıların görüşleri eğitim kademesine göre farklılaşmaktadır. Bu farkın nedeni öğrencilerin yaş ve gelişim dönemlerinin farklı olması yada eğitim süresinin üst basamaklarında bulunuyor olması olabilir.
Boyutlara ilişkin görüşler incelendiğinde İletişim, Etkileşim, İşbirliği boyutuna ilişkin ilköğretim velilerinin görüşleri (x̅= 3.90) ile ortaöğretim velilerinin görüşlerine (x̅= 3.35) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Okul ve Öğrenme Ortamı boyutuna ilişkin
ilköğretim velilerinin görüşlerinin (x̅= 3.55) ortaöğretim velilerinin görüşlerine (x̅= 3.21) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Kimlik ve Aidiyet boyutuna ilişkin ilköğretim velilerinin görüşlerinin (x̅= 3.82) ortaöğretim velilerinin görüşlerine (x̅= 3.52) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Sorumluluk boyutuna ilişkin ilköğretim velilerin görüşlerinin (x̅= 3.87) ortaöğretim velilerinin görüşlerine (x̅= 3.44) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. Karar Alma Süreci boyutuna ilişkin ilköğretim velilerinin görüşlerinin (x̅= 3.72) ile ortaöğretim velilerin görüşlerine (x̅= 3.22) göre daha olumlu olduğu görülmektedir. İstatistiksel olarak, velilerin eğitim kademesine göre görüşleri İletişim, Etkileşim, İşbirliği boyutu [t(570)= 7.080 p<.01], Okul ve Öğrenme Ortamı boyutu [t(570)=4.248. p<.01], Kimlik ve Aidiyet boyutu [t(570)=7.248. p<.01], Sorumluluk boyutu [t(570)=5,815, p<.01], Karar Alma Süreci boyutu [t(570)=6,075. p<.01] boyutlarında anlamlı farklılık göstermektedir. Diğer bir ifade velilerin demokratik okul kültürüne ilişkin görüşleri eğitim kademesine göre anlamlı bir şekilde değişmektedir. Demokratik Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi Projesinin bileşenlerinden biri demokratik okul kültürünün oluşturulmasıdır. Bu proje kapsamında okullarda öğrenci, öğretmen, yönetici ve velileri kapsayan yapılan uygulamalar yapılmıştır. Araştırma, okullarda demokratik okul kültürünün geliştirilmesi amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı’nın yürüttüğü projeyle ilgili görüş düzeyinde bulgu sunarken, okuldaki bireylerin konu ile ilgili görüşleri gerçekleştirilecek olan diğer süreçlerin önemli belirleyicisi olabilir.
Uygulama yapılan pilot okullardan elde edilen bulgular araştırma kapsamında genel olarak değerlendirildiğinde, öğrenci, yönetici, öğretmen ve velilerin görüşlerine göre okullarda orta ve üzeri düzeyde bir demokratik okul kültürü bulunmaktadır. Demokratik okul kültürü boyutları açısından katılımcı gruplarının görüşlerinde farklılıklara rastlanılmıştır. Bu farklılıklar bu bölüm içinde ayrıntılı olarak sunulmuştur. Ancak dikkat çeken birkaç bulgu incelendiğinde, okullarda etkin iletişim, etkileşim ve işbirliği süreçlerinin olduğu, katılımcıların okullarında mutlu oldukları ve sahiplendikleri görülmektedir. Katılımcıların sorumluluklara ilişkin farkındalıklarının bulunduğu, karar süreçlerinde yer aldıklarını ifade ettikleri belirlenmiştir. Bu boyutlarda genel olarak orta ve üzeri düzeyde görüşler bulunmaktadır. Katılımcılar arasında ortaöğretim öğrencilerinin tüm boyutlarda görüşlerinin daha olumsuz olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bunun yanı sıra okul ve öğrenme ortamları boyutu da daha olumsuz görüşlerin en fazla olduğu boyut olarak görülmektedir. Netice olarak, uygulamalar öncesinde okullarda bu kapsamda bir araştırma yapılmamış
olması önceki durumla ilgili bilgileri sınırlandırsa da, elde edilen bulguların mevcut durumla ilgili olarak geliştirme çalışmalarına devam edilmesini işaret ettiği söylenebilir.
BÖLÜM V
SONUÇ VE TARTIŞMA
Bu bölümde araştırmada elde edilen bulgu ve sonuçlara dayalı tartışmalar yer almaktadır. Araştırma ve uygulama için öneriler sunulmaktadır.
5.1. Sonuç ve Tartışma
Araştırmada demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin katılımcıların (yönetici- öğretmen, ilköğretim öğrencileri, ortaöğretim öğrencileri, veliler) görüşleri incelenmiştir. Okullarda demokratik okul kültürünün incelenmesinde süreç içinde geliştirilen dört veri toplama aracı tüm katılımcıların görüşlerinin analizi sonucunda beş boyuttan oluşan bir çerçeve ortaya çıkmıştır. Bu boyutlar; (1) İletişim, Etkileşim ve İşbirliği, (2) Okul ve Öğrenme Ortamı, (3) Kimlik ve Aidiyet, (4) Sorumluluk ve (5) Karar Alma Süreci olarak belirlenmiştir. Bu alanlar demokratik okul kültürüne ilişkin bütüncül bir çerçeve sunmaktadır. Ölçeklerin tamamı ve boyutları açısından katılımcıların görüşleri diğer araştırmalarda ortaya çıkan sonuçlarla birlikte yorumlanmıştır. İlk olarak yönetici ve öğretmenlerin, devamında ise ilköğretim öğrencileri, ortaöğretim öğrencileri ve son olarak da öğrenci velilerinin görüşleri değerlendirilmiştir.
1. Araştırmada yer alan yöneticiler, okul müdürleri ve müdür yardımcılarından, öğretmenler ise ilkokul, ortaokul ve lise öğretmenlerinden oluşmaktadır. Yönetici ve öğretmenlerin beş boyutun tamamına ilişkin olarak demokratik okul kültürüne ilişkin görüşlerinde tüm boyutlarda orta ve yüksek düzeyde puanlar aldığı görülmekle birlikte tüm katılımcı gruplarında en yüksek ortalamalar İletişim, Etkileşim, İşbirliği boyutunda bulunmuştur. Diğer bir ifadeyle yönetici ve öğretmenler en olumlu görüşlere İletişim, Etkileşim ve İşbirliği boyutunda sahiptir. En düşük ortalamalar ise Okul ve Öğrenme Ortamı boyutunda görülmektedir. Okullarda yapılan uygulamalar sonucunda okullarda
okul ve öğrenme ortamları boyutunda yapılan etkinliklerin demokratik okul kültürüne olan katkısının geliştirilmesi gerektiği söylenebilir. Bu sonuç, okullarda yapılan uygulamalarla ilgili olduğu gibi alan yazında yer alan araştırmaların bulgularında benzer sonuçlar da bulunmaktadır.
Öğretmenlerin okul ortamı ile ilgili görüşleri veya demokratik tutum ve davranışlarıyla yapılan araştırmaların sonuçları incelendiğinde bu çalışma sonuçlarına benzer çalışmalara rastlanmaktadır. Nitekim Korkmaz’ın (2014) araştırmasında öğretmenlerin demokratik eğitim ortamı ölçütlerini gerçekleştirdikleri algısına sahip oldukları bulunmuştur. Benzer biçimde en yüksek ortalamalar öğretmen-ilişkiler boyutunda saptanmıştır. Öğretmenler en fazla yaşanan problemleri fiziki alt yapı ve eğitim teknolojileri alanında “okul ve sınıfların fiziki yetersizlikleri”, “eğitim teknolojileri ve donanım yetersizliği” ve “sınıf mevcutlarının fazla olması” olarak belirtmişlerdir. Bu araştırmada da paralel olarak okul ve öğrenme ortamı boyutu öğretmenlerin en düşük ortalamaya sahip olduğu alandır. Demokratik okul kültürünü inceleyen çalışmaların çoğunluğunda bu araştırmaya benzer olarak okuldaki öğrenme ortamlarına dikkat çekilmektedir. Okul süreçleri (Davies, 1999), fiziksel boyut (Yeşil, 2001), öğretim süreci yeterlikleri (Şişman, Güleş ve Dönmez, 2010), güvenli ve destekleyici bir çevre (Duerr, Spajic-Vrkaš ve Martins, 2000), fiziksel yapı (Dündar, 2013) gibi farklı şekillerde adlandırılan boyutlar altında okuldaki öğrenme ortam ve süreçleri demokratik bir ortamın önemli unsuru olarak yer almaktadır.
Demokratik okul kültürü, okul ve öğrenme ortamı boyutu ve iletişim, etkileşim, işbirliği boyutu ile birlikte düşünülecek olursa araştırma bulgularını tam anlamıyla desteklemeyen çalışmalar da bulunmaktadır. Yalçın-Durmuş ve Demirtaş’ın (2009) genel lise öğretmen ve öğrencileri ile yaptığı çalışmasında öğretmenler demokratik tutum ve davranışlarını demokratik olarak değerlendirmekte ancak farklı olarak, öğrenciler öğretmenlerin davranışlarını demokratik bulmadıklarını belirtmektedirler. Kıroğlu’nun da (2013) sosyal bilgiler öğretmenlerinin sınıf içi demokratik davranışlarının belirlenmesi amacıyla yaptığı araştırmasında benzer sonuçlara ulaşılmıştır. Sosyal Bilgiler öğretmenleri demokrasinin özünü oluşturan özgürlük, eşitlik, adalet ve katılım boyutlarını sınıf içinde hayata geçirdiklerini ifade ederken, aynı öğretmenlerin öğrencileri, öğretmenlerinin bu şekilde davranmadıklarını belirtmişlerdir. Öğretmen ve öğretmen adaylarının demokratik tutumlarını karşılaştırdıkları araştırmalarında Saracaoğlu, İlke ve Evin (2004) 317 öğretmen ve 768 öğretmen adayına ulaşmışlardır. Bulgulara göre hali hazırda okullarda çalışan öğretmenlerin demokratik tutumlarının olumlu olduğunu belirtmekle birlikte
öğretmen adaylarına göre daha düşük olduğu bulgusuna ulaşmıştır. Yine bu bulgu da öğretmenlerin bulunduğu okul ve öğrenme ortamları ve süreçleriyle ilişkilendirilebilir. Öğretmen adayları ile ilgili olarak bu durum gelecekteki okul ortam ve süreçlerinin demokratik havası için umut verici olarak görülmektedir. Öğretmenler için ise hem okullardaki uygulamaların hem de öğretmenlerin bu yönde geliştirilmesi önerilmektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde en olumlu görüşlerin iletişim, etkileşim ve işbirliği boyutlarında olması, yönetici ve öğretmenlerin okul kültürünü değerlendirirken kendileri ile ilişkilendirdiği, temel becerilere sahip olduklarını düşündükleri sonucuna varılabilir. Bu noktada demokrasi bilgisi ve becerileri ile ilgili olarak, bu konuda bilgi sahibi olmanın yeterli olmadığı günlük yaşamda içselleştirilmesi ve davranışa dönüştürülebilmesine verilen öneme tekrar vurgu yapılabilir. Nitekim Şeker ve Topsakal (2011), çalışmalarında ilköğretim okullarında yönetici ve öğretmenlerin ilköğretim okullarında örgütsel demokrasiyi benimsediği fakat uygulanabilirliği konusunda orta derecede bir görüşe sahip oldukları belirtilmektedir. Demokrasinin yaşantılar yoluyla kültür haline geleceği ve uygulanabilir olacağı söylenebilir. İlköğretim okul yöneticilerinin demokrasiye ilişkin tutumları üzerinde güven, işbirliği ve sorumluluğun etkisini tespit etmeyi amaçlayan Çankaya’nın (2010) çalışmasında yöneticilerin demokrasiye ilişkin tutumları üzerinde işbirliği ve sorumluluğun doğrudan bir etkisi olduğu, güvenin ise işbirliği ve sorumluluk aracılığı ile demokrasiye ilişkin tutumu etkilediği sonucuna ulaşılmıştır.
Araştırma sonuçları, yönetici ve öğretmenlerin demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin görüşlerinin cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığını göstermektedir. Ortalamalara bakıldığında tüm boyutlarda erkek katılımcıların daha olumlu görüşlere sahip olduğu belirlenmiştir ancak bu anlamlı bir fark ifade etmemektedir. Bu bulgu diğer araştırma sonuçlarıyla paraleldir.
Araştırmada yönetici ve öğretmenlerin demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin görüşleri görev türüne göre incelenmiştir. Yönetici ve öğretmenlere ait bu bulgu, okul müdürlerinin demokratik okul kültürüne müdür yardımcıları ve öğretmenlere göre daha olumlu görüşlere sahip olduğunu göstermektedir. Katılımcıların demokratik okul kültürü ve İletişim, Etkileşim, İşbirliği, Okul ve Öğrenme Ortamı, Kimlik ve Aidiyet, Karar Alma Süreci boyutlarına ilişkin görüşlerinde görev türüne göre anlamlı farklılığın bulunduğu belirlenmiştir. Yine tüm gruplarda orta düzey görüş belirtilen tek boyut Okul ve Öğrenme Ortamı olarak bulunmuştur. Demokratik okul kültürü ve tüm boyutlarına ilişkin okul müdürleri diğer iki gruptan daha yüksek ortalamalara sahipken, müdür yardımcılarının da
öğretmenlerden daha olumlu görüşlere sahip olduğu belirlenmiştir. Okul yöneticilerinin (okul müdürü ve müdür yardımcıları) görüşleri öğretmenlerden anlamlı şekilde farklılık göstermektedir. Benzer bir bulguya Polat’ın (1999) çalışmasında rastlanmaktadır. Lise yöneticilerinin yönetim süreçlerine ilişkin yönetici davranışlarını yönetici ve öğretmen görüşlerine göre belirlenmektedir. Yöneticiler kendilerinin yönetim süreçlerinin tümüne ilişkin davranışlarını demokratik olarak değerlendirirken, öğretmenler yöneticilerin davranışlarını otokratik olarak değerlendirmektedir. İlköğretim öğretmenlerinin gözünden demokrasi ve insan haklarına ilişkin görüşlerini değerlendiren Kaymakçı, Öztürk, Palancı ve Kırpık’ın (2015) araştırma bulgularına göre öğretmenler, okul idarecilerinin büyük bir kısmının demokratik okul kültürünü desteklediğini belirtmektedir. Katılımcıların görev yaptıkları okulların kültürünün demokratik olma durumuna ilişkin görüşleri katılımcıların çoğunluğu (%65,6) okul kültürlerinin demokratik olduğunu savunurken %34,4’ü demokratik olmadığını ileri sürmüştür. Yine katılımcıların çoğunluğu görev yaptıkları okulların kültürünün demokratik olduğunu ifade ettiği bulunmuştur. Araştırma sonuçlarının farklılık göstermesinin nedeni olarak kişilerin tutumları ve algıları ile ilgili olduğu söylenebilir. Farklı okullarda yer alan uygulamalar farklı düşünce ve duygulara sebep olabilir. Nitekim Karadağ, Baloğlu ve Yalçınkayalar’ın (2006) çalışmasında okul yöneticilerinin algılanan demokratik tutum düzeyleri ile öğretmenlerin demokratik değerleri arasında anlamlı bir ilişkinin bulunduğu sonucuna ulaşılmıştır. Okullarda öğretmenlerin yöneticilerinde algıladıkları demokratik tutumlar arttıkça, öğretmenlerin demokratik değerlere olan inançları da artmaktadır.
Karar alma süreci boyutu ile ilgili olarak, konu ile ilgili Aksay ve Ural’ın (2008) çalışmasında karara katılım iki açıdan değerlendirilmektedir. Araştırma bulgularına göre ortaöğretim okullarında çalışan öğretmenlerin, okullarında alınan kararlara katılma düzeylerine ilişkin öğretmenlerin, öğretimsel kararlara katılma düzeylerinin, yönetimsel kararlara katılma düzeylerinden daha yüksek olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu durum, karar alma sürecinde bulunan farkla örtüşmektedir. Kaymakçı, Öztürk, Palancı ve Kırpık’ın (2015) araştırma bulgularında karar alma ve katılım açısından öğretmenler okulda alınan kararların öğrenci ihtiyaçları gözetilerek alındığını (%86,4), okulda karar alma süreçlerine öğretmenlerin katıldığını (%81,3), okul kararlarında veli görüşlerinin dikkate alındığını (%75,7) ifade etmektedir. Oranlara bakıldığında bu araştırmaya benzer sonuçlara ulaşıldığı görülmektedir.
Araştırmada yönetici ve öğretmenlerin demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin görüşleri görev yaptıkları eğitim kademesine göre de incelenmiştir. Yönetici ve öğretmenlerin görüşleri görev yaptıkları eğitim kademesi açısından incelendiğinde demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin ilköğretimde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin görüşlerinin ortaöğretimde görev yapan yönetici ve öğretmenlere göre daha olumlu olduğu belirlenmiştir. İlköğretimde görev yapan okul yöneticisi ve öğretmenlerin Okul ve Öğrenme Ortamı boyutunda puanları orta düzeyde, diğer boyutlarda ise yüksek düzeydedir. Ortaöğretimde görev yapanlar için Okul ve Öğrenme Ortamı boyutu ile Sorumluluk boyutunda orta, diğer boyutlar için yüksek düzeyde puan aldıkları görülmektedir. Katılımcıların demokratik okul kültürüne ve İletişim, Etkileşim, İşbirliği, Okul ve Öğrenme Ortamı, Kimlik ve Aidiyet boyutu, Karar Alma Süreci boyutlarına ilişkin görüşlerinin iki eğitim kademesine göre anlamlı bir farklılığın olmadığı belirlenmiştir. Sorumluluk boyutunda ise ilköğretim ve ortaöğretim arasında anlamlı bir fark bulunmaktadır. İlköğretim kademesindeki yönetici ve öğretmenlerin, ortaöğretim kademesinde görev yapan yönetici ve öğretmenlere göre anlamlı bir şekilde daha olumlu görüş belirttikleri bulunmuştur. Diğer boyutlarda ilköğretimde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin görüşleri ortaöğretimde görev yapan yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine göre daha olumlu ancak bu fark anlamlı değildir.
2. Araştırmada ikinci olarak ilköğretim öğrencilerinin görüşleri belirlenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre ilköğretim öğrencileri demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin öğrenciler için en yüksek ortalama kimlik ve aidiyet boyutunda bulunmaktadır. En düşük ortalama ise Okul ve Öğrenme ortamı boyutunda görülmektedir. Okullarda yapılan uygulamaların öğrencilerin kimlik ve aidiyet duyguları açısından olumlu sonuçları olduğu söylenebilir. Okul ve Öğrenme ortamları açısından ise yönetici ve öğretmenlerin görüşlerine benzer olarak demokratik okul kültürüne olan katkısının daha sınırlı olduğu belirtilebilir. Bu bağlamda, bu boyutta var olan durumun ve yapılan etkinliklerin geliştirilmesi gerektiği ifade edilebilir. Alan yazın incelendiğinde Baran (2010) tarafından yapılan araştırmanın bulgularından birine göre, öğrenciler okul yönetiminin ilgi, istek ve ihtiyaçlarını önemsemediğini okulda kararları okul yönetiminin aldığını belirtmektedirler. Bu bulgu Okul ve Öğrenme boyutunda öğrencilerin düşük ortalama puanlara sahip olması ile örtüştüğü söylenebilir. Diğer taraftan araştırmacı tarafından elde edilen diğer bir bulguya göre öğrencilerin büyük çoğunluğu öğretmenlerinin tutumlarını demokratik bulmaktadırlar. Bu durum
ilişkilendirilebilir. Bulguyu destekler nitelikte olarak Ma (2003) öğrencilerin aidiyet duygusunun bireysel ve ailevi özelliklerden daha çok içinde bulundukları zihinsel ve fiziksel durumlardan etkilendiğin, öğrenciye değer verilen, güvenli ve adil okul ikliminin aidiyet duygusunu geliştirdiğini ifade etmektedir.
Bu araştırmada öğrencilerde en olumlu görüşün kimlik ve aidiyet boyutunda olması okul ve sınıf ortamlarındaki demokratik yönetici/öğretmen davranışlarından kaynaklanıyor olabilir. Biçer’in (2007) araştırmasında öğretmenler ders ve ders dışında, öğrencilere demokratik beceri, tutum ve kazanımların kazandırılması ve öğrencilerde demokrasi kültürünün oluşturulabilmesi için sınıf içinde alınan kararlarda demokratik yöntemleri kullandıklarını ve çoğunluğun her türlü kararına uyduklarını, sınıf ortamında eğitim- öğretim faaliyetlerinde öğrencilerin isteklerini göz önünde bulundurduklarını ifade etmektedirler. Dündar’ın (2013) çalışmasında ilköğretim öğrencilerinin demokratik okulla ilgili görüşmelerde en çok demokratik değerler ile ilgili görüş belirttikleri ifade edilmektedir. En çok vurgulanan değerlerin ise herkesin eşit haklara sahip olduğu, ayrımcılığın olmadığı adil bir okul, öğrenci görüşlerinin dikkate alınması ve herkese eşit davranılması şeklinde belirtilmektedir.
İlköğretim öğrencilerinin demokratik okul kültürü ve boyutlarına ilişkin görüşleri cinsiyet değişkenine göre değerlendirildiğinde kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre görüşleri daha yüksek düzeydedir ancak anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Benzer olarak Sayın (2010) Demokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri Projesi ile ilgili çalışmasında kız öğrencilerin özellikle demokrasi kültürü içerisindeki bireysel hak ve özgürlükler konusunda bilinçlenme ve haklarını bilme boyutunda kız öğrencilerin anlamlı bir fark gösterdiği bulgusuna ulaşmıştır. Diğer bir çalışma olarak Kuş ve Çetin’in (2014) ilköğretim öğrencilerinin demokrasi algılarına ilişkin çalışmalarında Türkiye’de 26 ilde 1167 6,7 ve 8. Sınıf öğrencisi ile yaptıkları analizler sonucunda ilköğretim öğrencilerinin demokrasi algıları eşitlik, insan hakları, milli egemenlik, özgürlük boyutlarında ve cinsiyete göre farklılık gösterdiğini belirtmektedir. Kız öğrencilerin demokrasiyi erkek öğrencilerden daha doğru bir biçimde algıladıkları, kız öğrencilere ait ortalamaların erkek öğrencilerden daha yüksek olduğunu ifade etmektedir. Bu farkın bireylerin yaş ve gelişim