Demokrat Parti İktidarında İşçi Sınıfını Etkileyen Siyasi Gelişmeler

artması ile Türkiye’nin bu güç ve nüfuzdan yararlanabilmek için²⁴² yaptığı ilk hamle Cemiyetler Kanunu’nda yapılan değişiklik olmuştur. 1946 sonrası Türkiye’de çok seslilik sadece siyasette değil, sivil toplum örgütlerinde de görülmüştür. Bu durum işçi haklarının gelişimini de etkilemiştir. CHP’nin içinden çıkan Dörtlü Takrir’in yaratıcıları olan Adnan Menderes, Refik Koraltan, Fuat Köprülü ve Celal Bayar’ında aralarında önemli gelişme yaşanmıştır. Bunlardan ilki Kore Savaşı, İkincisi ise 6-7 Eylül Olaylar ve beraberinde gelen sıkıyönetim olmuştur.

242 Ercan Haytoğlu, “Türkiye’de Demokratikleşme Süreci ve 1945’te Çok Partili Siyasi Hayata Geçişin Nedenleri (1908-1945)”, PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, S.3,1997,s.50. Fehmi Akın,“Türkiye’ de Çok Partili Dizgiye Geçiş Sürecinde Demokrat Parti-Cumhuriyet Halk Partisi İlişkileri (1946-1947)”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi ve Siyaset Bilimi Ana Bilim Dalı, (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara 2004, s.29-33

243 Yüksel Kaştan, “Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Partili Dönemden Çok Partili Döneme Geçişte CHP’nin Yönetim Anlayışındaki Gelişmeler (1938-19509)”, s.128,

www.sbd.aku.edu.tr/VIII1/ykastas.pdf. Erişim Tarihi: 12.06.2017. Osman Akandere, “ Bir Demokrasi Beyannamesi Olarak ‘Dörtlü Takrir’in ‘ Amacı ve Mahiyeti”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.9, 2003, s.9

244 Mustafa Albayrak, “Türkiye’de Demokrasiye Geçiş Yılları Ve Demokratikleşme Sürecinin İlk On Yılı”, Ankara Barosu Dergisi, 2014/1, s.298

Serhat Kabataş, “Demokrat Parti’’, Türkiye’de Siyasal Partiler” (Mehmet Kabasakal), İstanbul, 2013, s.7. Serkan Gaytancıoğlu, Demokrat Parti İktidarı ve Vatan Cephesi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Edirne, 2011, s.22. Cumhuriyet, 8 Ocak 1946, S.7683

245 Zonguldak, 16 Mart 1950,S.1143. Hürriyet,15 Mayıs 1950, 2.baskı, S.737. Cumhuriyet, 15 Mayıs 1950, S.9255. Zafer, 17 Mayıs 1950, S.381

246 TBMM Tutanak Dergisi,Dönem:9, c.1, Birleşim: 3, (29. 5.1950),s.25

http//www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/…/tbmm09001003.pdf, Erişim Tarihi: 25.10.2016

1.1.1. Kore Savaşı

Japonya’nın 35 yıllık Kore hâkimiyetinin 1945’te son bulması ile 38. Enlemin kuzeyini Sovyetlerin, güneyini Amerika’nın işgal etmesiyle başlayan sürecin 10 Mayıs 1948’de Amerikan güdümündeki Güney Kore’de seçimler düzenlenmiş ve Güney Kore Cumhuriyeti kurulmuştur. Sovyetlerin güdümündeki Kuzey Kore ise 5 Eylül 1948’de Kore Halk Cumhuriyetini kurmuştur. 25 Haziran 1950 tarihinde Kuzey Kore’nin Güney Kore’ye karşı saldırıya geçmesiyle savaş başlamıştır.²⁴⁷ Bu gelişme üzerine 27 Haziran 1950’de Birleşmiş Milletler; üyelerini Kore için yardıma çağırmıştır. ²⁴⁸ Türkiye Birleşmiş Milletler Kumandanlığı kurulduktan sonra 25 Temmuz 1950’de bu kumandanlığın emrine 4.500 kişilik bir kuvvet vermeyi kararlaştırmıştır. Bu kuvvete mensup ilk birlikler 1950’de Pusan Limanında Kore’ye ayak basmıştır.²⁴⁹

Türkiye’nin Kore Savaşına askeri birlik göndermesinin nedenleri şunlardır;²⁵⁰ - Atatürk döneminden itibaren takip edilen “Yurtta Barış Dünyada Barış”

ilkesine dayanan dış politikanın amacına uygun hareket etmek,

- Sovyet tehdidine karşı Batı’nın sempatisini yardım ve desteğini sağlamaya çalışmak,

- NATO’ya giriş için önemli bir hamle, kaçırılmaması gereken bir fırsat olarak değerlendirilmesi,

- ABD’nin askeri, ekonomik ve siyasi yardımından daha çok yararlanmayı sağlamak,

- Türk halkının nezdinde iktidarın güç ve güven tazelemesi idi.

Türk Tugay’ının 721 ölü, 2147 yaralı 167 kayıp vermiş olduğu Türkiye için savaş NATO’ya girişi sağlamış, Amerika’ dan alınan yardımlar sayesinde, 1950-1953 dönemi iktisadı hayata ferahlama ve canlılık getirmiştir. Bu durum işçi sınıfı gibi diğer sınıfları da olumlu yönde etkilemiştir.²⁵¹

247 Gökhan Durak, “Türk ve Dünya Basınında Kore Savaşı ve Türkiye”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, c.8, S.36, Şubat 2015, s.323-325

248 Ahmet Emin Yaman,“Kore Savaşı’nın Türk Kamuoyuna Yansıması”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâpTarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.37-38, Mayıs-Kasım 2005, s.234

249 Mehmet Gönlübol, A. Haluk Ülman, A. Suat Bilge, Duygu Sezer, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), Siyasal Kitabevi, 9. Baskı, Ankara 1996, s.228

250 Mustafa Albayrak,Türk Siyasi Tarihinde Demokrat Parti (1946-1960), Phoenix Yayınevi, Ankara 2004, s.416

251 Sibel Turan, “ Kore Savaşı”, Türk Dış Politikası 1919-2008, ( Editör. Haydar Çakmak), Barış Platin Kitap LTD. ŞTİ. Ankara, 2008, s.516-517

1.1.2. 6-7 Eylül Olayları

1955 yılında Kıbrıs Sorunu Türkiye’nin gündemindeyken 6 Eylül 1955’te İstanbul Ekspres gazetesinde Atatürk’ün Selanik’te evinin bombalandığı haberi üzerine²⁵² İzmir, Ankara ve İstanbul’da çıkan hadiselerden dolayı kısmi seferberlik ilan edilmiş,²⁵³ yaşanan olaylar sonrası Kıbrıs Türk’tür Cemiyeti Kapatılmıştır.²⁵⁴ Hadiseler sonrası tutuklamalar,²⁵⁵ gazete kapatmalar²⁵⁶ yaşanmış, bu durum iktisadi hayata yansımıştır ²⁵⁷ ve işçi-işveren ilişkisinin İzmir, İstanbul, Ankara vilayetlerinde duraksamasına neden olmuştur. İlan edilen sıkıyönetim işçi sınıfını sosyal ve iktisadi açıdan etkilemiştir.

6-7 Eylül Olaylarında işçi örgütlenmeleri aktif rol üstlenmiştir. 5018 Sayılı Sendikalar Kanunu’nda işçi örgütlenmelerine getirilen siyaset yasağı 6-7 Olaylarında yok sayılmıştır. Başta TÜRK-İŞ olmak üzere diğer örgütlenmelerde DP ile aynı çizgide yürümüş ve bu durumu bir “milli müdafaa” olarak görmüştürler. Bu duruma 15.11.1954 tarihinde “Kıbrıs İşçi Birlikleri Federasyonu”nun kurulması sonrasında Türkiye’de çeşitli illerde Kıbrıs Türk’tür Cemiyetlerinin kurulmaya başlanması ve TÜRK-İŞ Genel Sekreterliğini sürdüren İsmail İnan’ın aynı zamanda KTC genel başkanlığı görevini yürütmesi neden olmuştur. Milli Kapitalizmi gerçekleştirmek için Türk işveren oluşturmak uygulanan Varlık Vergisi’ nin tamamlayıcısı olan 6-7 Eylül Olayları’ nda işçi sınıfı Kıbrıs yavru vatandır. Vatanına sahip çık anlayışıyla hareket etmiştir. DP işçi sınıfının desteği ile gelişen olaylar sonrası bu olayı iktisadi olarak değerlendirmenin yanında siyasi olarakta değerlendirmiş ve kendine muhalif olan her türlü siyasi ve sosyal örgütlenmeleri susturmak için kullanmıştır. 6-7 Eylül Olayları sonrasında İİSB, Ankara’da TÜRK-İŞ ve 27 Sendika Sıkıyönetim Komutanlığınca basılmış ve evraklarına el konulmuştur. 977 kişinin tutuklandığı 6-7 Eylül Olaylarında 607’sini işçiler oluşturmuştur. Örfi İdare Komutanlığı tarafından 34 Sendika kapatılmıştır.²⁵⁸

Mecliste 6-7 Eylül Olayları sonrası yapılmış olan maddi yardımlar görüşülürken CHP Meclis Grubu adına konuşan Malatya milletvekili Tevfik Ünsalan kanuna aykırı

252 Elçin Toprak, “Bir ‘Kurucu Öteki’ Olarak; Türkiye’de Gayrimüslimler”, İnsan Hakları Çalışma Metinleri, XVI Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi, İnsan Hakları Merkezi, Ankara 2010, s.38

253 Cumhuriyet, 8 Eylül 1955, S.11174

254 Zafer, 9 Eylül 1955, S. 2403. Gece Postası, 9 Eylül 1955, S.6651

255 Hürriyet, 7 Eylül 1955, 2. Baskı, S. 2653. Hürriyet, 9 Eylül 1955, S.2655

256 Yeni Adana,16 Eylül 1955, S.9181

257 Cumhuriyet, 9 Eylül 1955, S.11.175. Hürriyet, 8 Eylül 1955, S. 2654

258 Aziz Çelik, Vesayetten Siyasete Türkiye’de Sendikacılık (1946-1967)”, İletişim Yayınları, 2010 s.262-264

bir şekilde 6-7 Eylül Olayları bahane edilerek sadece İstanbul’da 66 işçi sendika, federasyon ve birliklerin kapatıldığını belirtmiştir. Örfi İdare’nin işçi örgütlenmelerine karşı yaptığı hukuk dışı müdahalenin kamuoyu ile paylaşılmadığını, solcu bir eylemle ilişkilendirilmeyen sendikaların dahi kapatıldığı ve bu durumu DP’nin işçi teşekküllerinin gelişmesini ve güçlenmesini engelleme çabası olarak izah etmiştir.²⁵⁹ Hükümet olaylarda zarara uğrayanlar için yardım kampanyası başlatmış, İstanbul Belediyesi’nden 500.000, Etibank’tan 200.000, Emlak Kredi Bankası’ndan 200.000, Kızılay’dan 100.000, Başbakanlıktan 50.000, Adnan Menderes’ten 5.000, TBMM Başkanı Refik Koraltan’dan 1.000 Lira yardım kampanyasına bağış sağlanmıştır.²⁶⁰

1.2. Demokrat Parti İktidarında İşçi Sınıfını Etkileyen Ekonomik