YÖNETSEL, DEMOGRAFĠK VE KENTSEL YAP
2.2. Demografik Yapı
Türkiye Cumhuriyeti‟nde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapıldı. 28 Ekim 1927 tarihinde yapılan bu sayımı 20 Ekim 1935 yılında yapılan ikinci sayım izledi. 1935‟ten sonraki nüfus sayımları beĢer yıl arayla, 20 Ekim 1940, 21 Ekim 1945 ve 22 Ekim 1950 tarihlerinde yapıldı. Bu sayımlarda elde edilen Türkiye ve Sinop verileri Tablo 17‟de verilmektedir. Tablo 18‟de, 1927, 1935, 1940, 1945 ve 1950 sayımlarına göre Sinop (merkez ilçe) nüfusu ve cinsiyete göre dağılımı, Tablo 19‟da 1927 sayımına göre Sinop (merkez ilçe) nüfusunun medeni hali, Tablo 20‟de ise 1927 sayımına göre Sinop (merkez ilçe) nüfusunun yaĢ dağılımı verilmektedir.
Tablo 17: 1923-1950 döneminde Türkiye ve Sinop nüfusu ve artıĢ oranları.309
Nüfus Sayımı Türkiye Nüfusu ArtıĢ Oranı (%)310 Sinop Merkez Ġlçe Nüfusu ArtıĢ Oranı (%) Sinop Kent Nüfusu ArtıĢ Oranı (%) 28 Ekim 1927 13.648.270 - 32.582 - 5.006 - 20 Ekim 1935 16.158.018 18.39 35.743 9.70 4.872 - 2.67 20 Ekim 1940 17.820.950 10.29 36.827 3.03 4.838 - 0.69 21 Ekim 1945 18.790.174 5.44 40.721 10.57 4.995 3.25 22 Ekim 1950 20.947.188 11.48 45.064 10.67 5.780 15.72
28 Ekim 1927 tarihinde yapılan nüfus sayımında Türkiye nüfusu 13.648.270, Sinop merkez ilçe nüfusu 32.582, Sinop kent nüfusu ise 5.006 olarak belirlendi. 20 Ekim 1935 tarihinde yapılan ikinci nüfus sayımında ülke nüfusu 1927 yılına göre % 18.39 artarak 16.158.018‟e ulaĢtı. Bu dönemde Sinop merkez ilçe nüfusu % 9.7‟lik bir artıĢla 35.743‟e çıkarken kent nüfusu % 2.67 azalarak 4.872‟ye düĢtü. Türkiye nüfusu 20 Ekim 1940 tarihinde yapılan sayımda önceki döneme göre % 10.29 artarak 17.820.950‟ye ulaĢırken aynı dönemde Sinop merkez ilçe nüfusu % 3.03‟lük bir artıĢla 36.827 olurken, kent nüfusu % 0.69‟luk bir azalmayla 4.838‟e düĢtü. 21 Ekim 1945 tarihinde yapılan sayımda ise ülke nüfusu % 5.44 artarak 18.790.174‟e
309 Ġstatistik Umum Müdürlüğü, 28 TeĢrinievel 1927 Umumi Nüfus Tahriri-Fasikül II, Ġstatistik Umum
Müdürlüğü NeĢriyatından: 7, Ankara, 1929, s. 141; Ġstatistik Genel Direktörlüğü, 20 ĠlkteĢrin 1935 Genel Nüfus Sayımı, NeĢriyat No: 74, Ankara, 1935, s. 20; Ġstatistik Genel Direktörlüğü, 20 ĠlkteĢrin 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1944. s. XXII; Ġstatistik Genel Müdürlüğü, 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1947, s. XXII; Ġstatistik Umum Müdürlüğü, 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı, NeĢriyat No: 359, Ankara, 1954, s. 22.
310 Tabloda verdiğim nüfus artıĢ oranlarını, sayımda elde edilen sonucu önceki sayımda elde edilen
sonuçtan çıkararak elde ettiğim nüfus artıĢını önceki dönem nüfusuna oranlayarak, en yalın biçimiyle belirlemeye çalıĢtım. Ġstatistik Umum Müdürlüğü‟nün birleĢik faiz hesaplarıyla elde ettiği artıĢ oranları sırasıyla, % 21.2, % 17.3, % 10.5 ve % 22.9‟dur (Ġstatistik Umum Müdürlüğü, 1954, a.g.e., s. 3). KarĢılaĢtırma yapmak amacıyla Sinop kent nüfusundaki artıĢları bu yöntemle hesaplayamayacağımdan basit bir orantı ile karĢılaĢtırabileceğim artıĢ oranları elde etmeye çalıĢtım.
ulaĢırken Sinop merkez ilçe nüfusu % 10.57 artarak 40.721 oldu. 22 Ekim 1950 tarihinde yapılan sayımda ise Türkiye nüfusu % 11.48 artarak 20.947.188 olurken Sinop merkez ilçe nüfusu % 10.67‟lik artıĢla 45.064, kent nüfusu % 15.72‟lik artıĢla 5.780 oldu. 1927-1950 döneminde ülke ölçeğinde her sayım döneminde nüfus artarken Sinop kentinde 1935 ve-1940 sayımlarında düĢük oranda da olsa nüfus azaldı. 1923-1950 döneminde Sinop kent nüfusundaki artıĢ oranının Türkiye nüfusundaki artıĢ oranının üzerine çıktığı tek dönem 1945-1950 dönemi oldu (Tablo 17 ve ġekil 2).
Türkiye‟de nüfus artıĢ oranının 1940-1945 döneminde dikkate değer oranda azalması iki nedene bağlanabilir. Birinci Dünya SavaĢı ve KurtuluĢ SavaĢı döneminde evlenme çağında ya da yeni evli erkek nüfusun cephede olması nedeniyle bu yıllardaki nüfus artıĢ oranının azalmasının 1940‟lı yıllardaki üreme frekansı üzerindeki belirleyiciliği ilk neden olarak düĢünülebilir. Ġkinci neden ise genç erkek nüfusun önemli bir bölümünün 1940‟lı yılların ilk yarısında Ġkinci Dünya SavaĢı tehdidi nedeniyle cephede olması olarak düĢünülebilir.
-5 0 5 10 15 20 1927-1935 1935-1940 1940-1945 1945-1950 Seneler N ü fu s A rtı ş O ra n ı (% ) Türkiye
Sinop Merkez Kazası Sinop Kenti
ġekil 2: 1927-1950 Nüfus sayımlarında Türkiye, Sinop Merkez Kazası ve Sinop kent
1853 baskınından sonra Sinop‟un nüfusunun çeĢitli kaynaklarda 6.000-9.000 olarak gösterildiği311 dikkate alınırsa Cumhuriyet döneminde Sinop‟un nüfusunun
azaldığı görülmektedir. Bu azalmada savaĢ dönemlerinde erkek nüfusun cephede olması yanında Lozan AnlaĢması uyarınca gerçekleĢtirilen mübadelenin de etkili olduğu düĢünülebilir. 1927 Nüfus sayımında Sinop merkez kazasında sayılan Ortodoks nüfusun sadece dokuz olması,312 KurtuluĢ SavaĢı‟ndan sonra Rumlar‟ın
Sinop‟tan ayrıldığını göstermektedir.
Tablo 18: 1923-1950 döneminde Sinop (merkez kazası)
nüfusu ve cinsiyete göre dağılımı.
Nüfus Sayımı Sinop Kent Nüfusu Erkek Kadın Toplam
1927 2.933 2.073 5.006
1935 2.705 2.167 4.872
1940 2.577 2.261 4.838
1945 2.748 2.747 4.995
1950 - - 5.780
Tablo 19: 1927 Nüfus sayımında Sinop (merkez kazası) nüfusunun
medeni hali.
Bekâr Evli Dul BoĢanmıĢ Meçhul
1927
Erkek 9.048 6.288 240 37 3
Kadın 7.850 6.515 2.489 109 4
Toplam* 16.898 12.803 2.729 146 7 *1927 yılında Sinop (merkez ilçe) nüfusu 32.582 olarak verilmesine rağmen medeni duruma göre toplam nüfus 32.583 olarak çıkmaktadır.
311
Bkz. s. 23.
Tablo 20: 1927 Nüfus sayımında Sinop (merkez kazası) nüfusunun yaĢlara göre dağılımı. < 1 1-2 3-6 7-12 13 -19 20 -45 46 -60 61 -70 >7 0 M e çh u l 1927 Erkek 990 1.449 1.587 1.942 3.056 4.536 1.277 490 277 12 Kadın 672 1.228 1.664 1.651 2.870 6.194 1.900 460 316 12 Toplam* 1.662 2.677 3.251 3.593 5.926 10.730 3.177 950 593 24 *1927 yılında Sinop (merkez ilçe) nüfusu 32.582 olarak verilmesine rağmen yaĢ gruplarına göre toplam nüfus 32.583 olarak çıkmaktadır.
Tablo 21‟de, 1927 Genel Nüfus Sayımında Sinop Merkez Kazası‟nda sayılan nüfusun mensup olduğu dinler gösterilmektedir. Kazada 32.218 Müslümana karĢılık diğer dinlerden 365 kiĢinin sayıldığı sayımda gayrimüslimler içinde en büyük oranı 144‟si erkek, 167‟si kadın olmak üzere 311 nüfustan oluĢan bir Ermeni topluluğu oluĢturmaktadır. Musevi nüfusun bulunmadığı kazada eser miktarda Hristiyan mezheplerine mensup nüfus yaĢamaktadır.
Tablo 21: 1927 Nüfus sayımında Sinop (merkez kazası) nüfusunun mensup olduğu dinler.313
DĠNLER
Ġslam Katolik Protestan Ortodoks Ermeni Hristiyan Musevi Sair
dinler Toplam
Erkek 15.429 13 11 5 144 - - 14 15.616
Kadın 16.789 3 - 4 167 4 - - 16.967
Toplam 32.218 16 11 9 311 4 - 14 32.583
1927 Nüfus sayımında Sinop Merkez Kazası‟nda Rumca konuĢan iki erkek varken Ermenice konuĢanların sayısı 343 olarak kaydedildi. Din sayımında verilen Ermeni sayımının 311 olmasına karĢın 343 kiĢinin Ermenice‟yi anadil olarak beyan etmiĢ olması, Ermeniler arasında az sayıda farklı mezhebe mensup olanlar bulunabileceği gibi muhtediler314 olabileceğini de düĢündürmektedir. Diğer taraftan
1950 sayımında Ermenice‟yi anadil olarak beyan eden 928 kiĢinin olması dikkat çekicidir. Sinop‟a Ermeni göçü olmadığına göre 1927 yılında etnik kimliğini saklayan bazı Ermenilerin 1950 yılında buna gerek duymadıkları düĢünülebilir.
313 Ġstatistik Umum Müdürlüğü, 1929, a.g.e., s. 165. 314 Müslüman olmuĢ gayrimüslim.
Sinop Asliye Mahkemesi‟nin 1932 tarihli bir kararında geçen “Sinop
vilâyetinin Gelincik köyünden Ağup oğlu Ohannisi dövmek ve yaralamak”
ibaresinden315 anlaĢıldığına göre, o dönemde Sinop‟un en yakın köyü, bugün ise mahallesi olan Gelincik‟te316 de Ermeni yaĢıyordu.
Sinop‟ta tek basamaklı sayılarla ifade edilebilecek sayıda kimselerin anadili olarak belirttiği diller bir yana bırakılırsa, 1927 sayımında 1.002 kiĢi anadili olarak Çerkesce‟yi, 149 kiĢi Kürtçe‟yi, 142 kiĢi Arnavutça‟yı, 214 kiĢi ise “sair ve meçhul
lisanlar”ı anadil olarak beyan etti. 1950 sayımında elde edilen anadile iliĢkin verilere
göre ise anadili Kürtçe olanlar 1.550‟ye çıkarken, ilk sayımda olmayan Gürcüce ve Abhazca gibi diller sayımda ayrıca sayıldı. Buna göre 1950 sayımında 4.989 kiĢinin anadili olarak beyan ettiği Gürcüce kaza merkezinde konuĢulan diller arasında Türkçe‟den sonra gelen ikinci dil oldu.
1927 Nüfus sayımında Sinop Kazası‟nda çalıĢan nüfusun mesleklere göre dağılımı Tablo 22‟de gösterilmektedir. Buna göre kazada çalıĢan nüfusun % 91.7‟si tarım sektöründe çalıĢmaktadır. Bu sektörde çalıĢanların cinsiyetine bakıldığında, tarım sektörünün, çalıĢan kadın sayısının çalıĢan erkek sayısından yüksek olduğu tek sektör olduğu görülmektedir. 7.687 erkek ve 7.762 kadının çalıĢtığı tarım sektörünü, 453 erkek ve 63 kadının çalıĢtığı “sınai” sektörü izlemektedir. Sayımın yapıldığı 1927 yılı dikkate alındığında, “sınai” istihdamının bugün anladığımız anlamda “sanayi”de değil, el sanatları ve küçük zenaatlarde sağlanmıĢ olması gerekir. 326 erkek ve 3 kadının ticaretle uğraĢtığı kazada 67 erkek ve 9 kadın serbest meslek sahibi olduklarını beyan etti. 6 tanesi kadın olmak üzere 265 memurun görev yaptığı merkez kazada 16 hakim, 14 asker, 3 P.T.T. memuru bulunmaktaydı. 182 kiĢi ise anılan meslekler dıĢında çalıĢtıklarını beyan etti. 32.582 kiĢinin yaĢadığı kazada 16.850 çalıĢan olması toplam nüfusun % 50‟sinin çalıĢtığını göstermektedir.
315 Sinop, 13 Birinci TeĢrin 1932.
316 Gelincik Köyü, 1947 yılında belediye sınırları içine alındı (BCA, Fon Kodu: 30..11.1.0/Yer No:
Tablo 22: 1927 Nüfus sayımında Sinop (merkez kazası) nüfusunun mesleklere göre
dağılımı.317
MESLEKLER
Zirai Sınai Ticari Serbest Memur Hakimler Ordu P.T.T Muhtelif Toplam
Erkek 7.687 453 326 67 259 16 14 3 176 9.001
Kadın 7.762 63 3 9 6 - - - 6 7.849
Toplam 15.449 516 329 76 265 16 14 3 182 16.850