Dedikoduya Katılıp-Katılmama Durumunda Karşılaşılan Tavır Farklılığı

Dedikodunun bir nedeni de “çevre edinme” veya “sosyal kabul sağlama” isteğidir. Bir ortamda birileri ile bir şeyler paylaşmanın bizleri yakınlaştırabileceğini, samimiyetimizi arttırabileceğini ve bu yolla ilişkilerimizin kuvvetlenebileceğini düşünerek dedikodu yapmaya devam edilir. Ancak bu dedikodu esnasında bazıları sadece kendileri dışındaki bir üçüncü kişinin hayatı ile ilgilenmekte, kendisi ile ilgili yapılabilecek yargılamalardan kaçındığı ve bir başkasının hayatı onun için merak odağı olduğu için kendisi ile ilgili yapılabilecek konuşmaları engelleyebilmektedirler. Bazen kişiler bir ortamda kabul görmek için bulunan o ortama uyum sağlamaya çalışmaktadırlar. Örneğin; dedikodu yapılan bir mekanda eğer sessiz kalırsanız o anda kimse sizinle ilgilenemeyebilir hatta orada olduğunuzu fark etmeyebilir. Kimi zaman da neden dedikoduya katılmadığınızı düşünerek sizi sıkıcı bulabilir ve sizinle konuşmama yolunu bile seçebilir. Ancak aksini düşündüğümüz zaman durum farklı olabilmekte, yani dedikoduya katılım sağlandığı zaman kişilerin bize karşı sergiledikleri tavır birden değişebilmekte, bazı şeylerin paylaşımı ile aradaki yakınlık ve samimiyet de buna paralel olarak artabilmektedir.

Bu konunun devamı olarak bireylerin dedikodu yapıldığı mekanda dedikoduya katılma veya katılmama durumlarında farklı bir tavırla karşılaşabilme derecelerinin ne olduğunu öğrenmek amacıyla bireylere; “ Dedikodu yapılan bir ortamda bulunmuşsunuzdur. Peki bu tür bir ortamda dedikoduya katılıp-katılmama durumunda farklı bir tavır ile karşılaştınız mı?” şeklindeki soruyu soruldu. Bu soruya yaklaşımlar farklı olmak ile birlikte ev hanımı A.Ö.(47) şunu belirtmektedir; “Evet dedikoduya katılamadığım zamanlar oluyor ve ben haklıdan yana olduğum için karşı çıktığım

zamanlar da oluyor. Yapmayın o kişi öyle değil dediğim zaman da bu onların hiç hoşuna gitmez ve sevilmemeye başlanırım, bana karşı tavır almaya başlarlar. Yani kötü olurum. Ama katıldığım zaman durum farklı olur hemen benin sevmeye başlarlar. Ben genelde hatalı bulduğum kişiye gidip hatasını söylerim çünkü düzeltsin isterim. Hakkında konuşulduğunu söylemem ama hatası varsa düzeltmesi için kendisi ile konuşurum.” Buna ev hanımı B.G.(34)’in yaklaşımı ise; “Yapılan dedikodulara katılamayıp karşı çıktığımız zaman tepki ile karşılaşırım. Sen bunu duydun mu nerden biliyorsun, onu tam tanıyor musun diye itiraz ederler. Ama katıldığım zaman ise beraber kahkaha edip eğleniyoruz. Kaynaşıyoruz o anda. “ şeklindedir. Ayrıca kuaför B.K.(26)’ın bu konudaki görüşü; “ Evet dedikodu yapıldığında farklı yapılmadığında daha farklı davranıyorlar. Yani onların ayarına düştüğüm zaman(!)daha samimi oluyorlar benimle ama karşı çıktığımda veya sustuğumda pek samimi olmuyorlar. Yani yapınca farklı yapmayınca farklı davranıyorlar.”

Dedikoduda bireyler anlattıkları şeylerin dinlenmesini istedikleri gibi çevredekiler tarafından bunun onaylanmasını da isterler. Onaylanmadıkları zaman ise karşıdakini suçlama girişiminde bulunarak haklılıklarını dile getirebilirler. Özel bir kurumda öğretmen olan H.U.(29) bu konudaki görüşlerini şu şekilde dile getirmektedir; “Evet dedikoduya katılıp-katılamama durumuna göre insanların size karşı tavırlarında değişiklik oluyor, yani dedikoduya katılmadığınız zaman dışlanabiliyorsunuz ama eğer siz de dedikoduya katılmışsanız işte o zaman daha yakın davranabiliyorlar. Mesela bir defasında biri hakkında dedikodu yapılıyordu ama haksızlık yapılıyordu bir kişiye ve ben de o kişiyi tanıyordum ve dedikleri şeyi yapmayacağını biliyordum. Onlara yok bu kişi bunu yapmaz dediğimde bana karşı tavır aldılar. Ya sen de hiçbir şeyi kabul etmiyorsun seninle de bir şey konuşulmaz dediler, yani dışladılar.”

Dedikodu yapılan bir ortamda sessiz kalmak diğerleri tarafından pek sevilmeyen bir durumdur. Çünkü etraftakiler dinlenmek ve onaylanmak ister ve bunu göremeyince sohbet bütün cazibesini kaybeder. Konuşan kişi onu onaylayan kişi\kişiler ile daha samimim ilişkiler kurabilir ancak onu onaylamayan hatta anlattıklarının yanlış olabileceğinin söyleyen kişi\kişilerden uzaklaşabilir. Dedikodu yapan bireyler arası sosyal ilişkinin nasıl olduğunu öğrenmek amacıyla sorduğum soruya ayrıca 38 yaşındaki ev hanımı M.B şöyle yaklaşmaktadır; “İnsanlar konuştukları şeylerin hem dinlenilmesini hem de onaylanmasını isterler. Eğer anlattıkları şeylere katılırsanız daha değerli olursunuz ama eğer katılmazsanız işte o zaman da size hiç yokmuşsunuz gibi

davranıyorlar. Ben katılmadığım zamanlarda genelde bana yokmuşum gibi davranıyorlar. “Dedikoducu tip insanlar” eğer bir arada ise genelde kendileri gibi dedikoducular ile konuşurlar sessiz insanlar ile konuşmazlar.” Yine S.T(37)’ nin yaklaşımı buna paraleldir; “Dedikodu yapan kişilerin araları çok iyidir. Birbirlerine işlerini iyi hallettirebiliyorlar. Zaten dedikodu yapan birey kendisi gibi dedikoducu kişilerden iyi anlar. Mesela benim ablam ile eşinin ailesindeki bazı bireyler ile arası iyi değil nedeni de benim ablamın dedikoducu olmaması ama diğer gelinlerin dedikoducu olmasıdır. Ablam onlar gibi olmadığı için onunla araları hiç iyi değil. Biz de ablam ile bu durumu çok konuşuruz. Ben dedikoduya katılmadığımda benimle doğru dürüst konuşmazlar bile. Ama dedikoduyu katıldığınızda o zaman daha samimi olabiliyorlar sizinle. Hani anlayan anladı derler ya işte onun gibi.”

Bu başlık altında sorulan sorulara verilen cevaplara bakıldığında genel olarak, birbirine güvenen ve yakın ilişkilere sahip olan bireylerin bulunduğu bir ortamda dedikodu yapıldığı anlaşılmaktadır. Yani dedikodu için ilk gereken şeyin bireylerin birbirine güveni olmakta çünkü bireyler anlattıklarını başkalarına duyurulmamasına dikkat etmektedirler. Anlatılan şeylerin bir başkasına aktarımını yapma ihtimali olan bireyler genel olarak bu konuşma dışında tutulmaktadır. Ayrıca dedikodunun gerçekleşmesi anında bireyler arasında bir yakınlık, paylaşma ve dayanışma söz konusu olmaktadır. Çünkü paylaşılan sırlar ile beraber bireylerarası yakınlık artmaktadır. Dedikodu anında buna katılan bireyler daha samimi ve sevilen bireyler olarak karşılanmasına rağmen sessiz kalan bireyler ise hoş karşılanmamakta ve kimi zaman konuşma dışı bırakılmaktadır.

3.6. Dedikodunun Faydaları

Dedikodu insan iletişiminde önemli bir role sahiptir. İletişim başlaması ve devamlılığın sağlanması açısından dedikodunun içeriği önemli olmaktadır. Dedikodu genel olarak bireylere sıkıntılarını anlatarak rahatlama olanağı tanımakta ayrıca dedikodu yapan bireyler arsında paylaşma, dayanışma ve sosyalleşme, yakınlık, samimiyet artabilmektedir. Dedikodunun faydaları araştırmanın teorik kısmında “dedikodunun işlevleri” başlığı altında daha ayrıntılı olarak ele alındığı için burada sadece belli bazı etkilerden bahsedilecektir. Ve görüşülen kişilerin bu konudaki görüşlerine yer verilecektir. Yine dedikodu yapma nedenleri başlığına baktığımıza dedikodunun ne gibi faydalarının olabileceği anlaşılabilir.

Dedikodu hem bireysel ve sosyal hem de kurumsal alanda faydalı olabilmektedir. Özellikle dedikodunun örgütsel yaşamda önemli bir takım etkenlerinin olduğu yapılan kimi araştırmalar ile desteklemektedir. Dedikodunun örgütsel yaşamdaki önemi ilk kez 1993 yılında Noon ve Delbridge tarafından ifade edilmiş ve “örgütsel dedikodu” kavramı öne sürülmüştür. Çalışma hayatında yapılan etkinlikler ve kolektif dayanışma bireyleri bir araya getirir ve bu durum dedikodunun yapıldığı ve paylaşılabildiği ortamlara olanak tanır. Buradaki diyaloglar bireyleri birbirine yaklaştırabilmekte ve samimiyeti arttırabilmektedir.

Dedikoduda bir paylaşım olması nedeniyle insanlar kısa bir süreliğine de olsa problemlerini anlatarak kurtulma olanağı elde etmekte yani konuşarak yüklerini azaltabilmektedirler. Çünkü kimilerine göre kendi sorunlarından, huzursuzluğundan kurtulmanın en iyi yolu bir başkasının sorunlarına odaklanmaktır. Ayrıca dedikodu başkalarının hareketleri ve tutumlarını kontrol etme imkanı tanır. Dedikodunun ne tür faydalarının olabileceğini anlamak amacıyla bireylere sorulan; “Sizce dedikodu yapmak o ortamda bulunan kişilere neler sağlıyor olabilir? Yani dedikodunun ne tür faydaları olabilir?” şeklindeki soruya bir devlet dairesinde avukat olarak çalışan A.Ö(30) şu cevabı verdi; “Dedikodu, ortak bir paylaşım sağlıyor ve dedikodu yapınca ilişkilerimiz kuvvetleniyor. Ayrıca ben dedikodu yaptığım zaman yalnız olmadığımı fark ediyorum ve kendimi yalnız hissetmiyorum. Çünkü tepkili olduğum birine karşı benden başkalarının da tepkili olduğunu bilmek beni rahatlatıyor ve bu da kendimi daha iyi hissetmemi sağlıyor. Hayatta yalnız değilmişim diyorum ve sevmediğim kişiyi sadece ben değil aslında sevmeyen başkaları da varmış deyip rahatlıyorum.” Samimiyet ve yakınlık, dedikodunun bireyler arasında arkadaşlık ilişkisinin kurulmasını veya ortak değerlere sahip bir gruba girmek gibi sosyalleşme amacıyla gerçekleştirilebildiğini ifade etmektedir. Bu görüşe paralel olarak eczacı B.G(24)’ün görüşü verilebilir; “Dedikodu bazen sosyal kabul ve başkaları ile olan ilişki ve samimiyetimizin artmasını da sağlayabilmekte. Çünkü mesela birine sır verince ona aslında şu mesajı veriyoruz; bak ben sana çok önemli olan bu sırrı verebilecek kadar samimi görüyorum seni, aramızdan su sızmıyor sana Ayşe’nin lafını bile anlatıyorum.” A.Ö ve B.G’ün bu görüşlerine baktığımızda dedikodunun ilkin sosyal bir dayanışma ve yakınlığı sağladığı anlaşılabilmektedir. Konuşma anında problem yaşadığımız veya sevmediğimiz birilerinin başka birileri tarafından da pek sevilmediğini bilmek bizi rahatlatabilmektedir. Çünkü aksi halde bireyle bu duygunun sadece kendilerinde

olduğunu düşündüklerinde kendilerini kötü hissedebilmekte ve bu durumdan dolayı suçluluk duyabilmektedir. Ancak bu kişinin bir başkası ile de probleminin olduğunu duymak asıl sorunun bizden kaynaklanmayabileceğini bunda tek sorumlu olan kişinin biz olmadığımızı fark etmiş ve rahatlamış oluruz. Ayrıca biri ile dedikodu yapmak ve herkesten gizlediğimiz sırlarımızı sadece belli kimseler ile paylaşmak aradaki samimiyetin ve yakınlığın artmasına katkı sağlayabilmektedir. Çünkü sırlarımızı paylaştığımız kişi genelde önemsediğimiz kişidir. İşte bu durum da yakınlığı arttıran bir tutumdur.

Aynı soruya ev hanımı H.A.(28)’ın verdiği cevap dedikodunun faydalarından birinin ne olabileceğini bize göstermektedir. H.A.’a göre ; “Kimi üstünlükten dolayı dedikodu yapar. Yani kendisinin kötü özelliklerini görmezden gelerek hep başkasının kötü özelliklerinden bahsederek, iyi olduğuna inanır. Bu da onu rahatlatır. Yani sizin şu şu kötü özellikleriniz var ama benim bu kötü özelliklerim yok demek ki ben sizden daha iyiyim der ve kendini iyi hisseder. Yine mesela bir sıkıntını biriyle paylaştıktan sonra bakarsın o kişi de sıkıntısını anlatır ve sen de dersin ki demek ki bu sıkıntı sadece bende yok başkalarında da var der ve rahatlamaya başlarsın. Benim babam çok sıcak ve sakin bir insandı ama eşim sinirli ve agresif ben de buna çok sıkıldım ve yakınlarıma anlatmaya başladım. Anlattıkça da rahatlamaya başladım.” Dedikoduda taraflar sadece karşı tarafı çekiştirmez ya da orada olmayan kişi hakkında konuşmaz kimi zaman kendinden de bahseder. Burada özellikle sıkıntılarından kurtulmak için dedikoduya başvurulduğu görülür bir başkasının da sıkıntılarının olabileceğinin bilmek kişiye rahatlık verebilmekte ve kendisini psikolojik olarak daha iyi hissetmesini sağlayabilmektedir. Ayrıca birinden daha üstün olduğunu kanıtlamanın en iyi yolunu o kişiyi karalamak olduğunu daha önce de belirtmiştir. Kişiler kendinden üstün gördükleri ve kıskandıkları kişileri çekiştirerek ondan daha iyi olduğunu göstermeye çalışırlar işte bunun en iyi yolu da belirtildiği gibi dedikodu yapmaktır. İnsanlar dedikodu yoluyla diğerlerinin hatalarını ve zayıflıklarını bulup konuşarak kendilerini daha iyi hissederler. Memur K.A(25)’ün yaklaşımı ise; “Dedikodu iç dökme ve bundan dolayı rahatlama sağlar. Ve bazen de anlatılan kişinin kötü bir özelliği varsa o zaman biz de bundan haberdar oluruz ve ona göre o kişiye karşı tavır alırız. Yani dedikodu bazı kişi ya da konularda bize bilgi sağlar.” şeklinde olmaktadır. Dedikodu kimi zaman tutumlarımızı ve hareketlerimizi belirleyici rol oynamaktadır. Konuşma anında duyduklarımıza inandığımız zaman her şey ve herkes bize anlatıldığı görünür ve ona göre davranılır.

Dedikodu bilginin eksik olduğu yerlerde devreye girerek bireyler açısından bakıldığında bir enformasyon olanağı tanır. Kurumsal açıdan baktığımızda kimi çalışanlar dedikodu sayesinde etrafında olup bitenler hakkında ve özellikle rakipleri hakkında bilgi elde ettiklerini belirterek dedikodunun faydalı olabileceğine işaret etmektedirler. Hatta kimilerine göre dedikodu kurumsal ortamda kariyer yükseltmenin bir yolu olmaktadır. Ayrıca dedikodu bir iş yerinde veya sosyal herhangi bir çevrede aksayan ve yanlış olan bir tutumu ortaya koyabilme olanağına sahip olduğu için faydalı olabilmektedir. Normal gündelik yaşantımızda da dedikodu sayesinde etrafımızda olup- bitenler hakkında bilgi sahibi olabilmekteyiz. Örneğin sorulan soruya ev hanımı S.T.(37);” Dedikodu rahatlama sağladığı için artık kimi insanlar da artık hobi olabiliyor. İki lafın belini kıralım deyip konuşabiliyorlar. Ayrıca dedikodu sayesinde etrafta olup biten hakkında haberdar olabiliyoruz. Mesela ablamın ailesi ile problemleri vardı ve ben de duyduklarımı ablama anlatırdım ki bilsin ve kendini kullandırtmasın.” şeklinde cevap vererek bunu açıklamıştır.