Değerlendirme (Evaluate) Aşaması

Değerlendirme; öğrenme deneyimi süresince devam eden ve tüm aşamalar içerisinde farklı uygulamalar (grup çalışmaları, problem çözme, gözlem ve görüşmeler vb.) yardımıyla gerçekleştirilebilen bir süreçtir. Bu süreçte; öğrencilerin birbirleri ile olan etkileşimleri, bilgi ve becerileri, anlama düzeyleri, kavramsal değişim sürecinde gerçekleştirdikleri etkinlikler ve yeni kavramlara olan uyumları değerlendirilir.

Değerlendirme planı şu esaslara cevap verecek şekilde tasarlanmalıdır; “Beklediğiniz öğrenme sonuçları nelerdir?”, “Öğrencilerin becerilerini göstermeleri için ne tür deneysel değerlendirme teknikleri uygulanmalıdır?”, “Hangi deneyler becerilerini göstermeleri için uygundur?”, “Görsel materyaller, öğrencilerin problemlere yönelik neler düşündüğünü ortaya çıkarmakta ne derece faydalıdır?”, “Ne tür sorular öğrencilerin neyi keşfettiklerini yansıtmalarına yardımcı olur?”.

Değerlendirme aşamasında öğrencilerin gerçekten bilimsel olarak kavramlarla ilgili doğru bir anlayış geliştirip geliştirmediklerine, bu gelişimin başka durumlara genellenip genellenemeyeceğine bakılır. Bu süreç, öğrencilerin öğrendiği bilgilere şekil vermeyi ve özetlemeyi kapsar. Eğer öğretmenler öğrenme sürecini ve öğrencilerin süreç içerisindeki deneyimlerini değerlendirmek istiyorsa, kullanılan ölçme araçları bu amaçlara hizmet eder nitelikte olmalıdır. Ölçme araçları laboratuvar ile ilgili etkinlikleri de içermelidir [26, 101].

Bu aşamada öğrencilere; kendi yeteneklerini göstermeleri, öğrendikleri ifadeleri sunmaları ve kendi anlama seviyelerini göstermeleri için fırsatlar sunulmalıdır. Değerlendirmeye yönelik uygulamalar süresince öğrenciler kendi açıklamalarının yeterliliğini de sorgulayacaklardır. Bu aşama öğretmenler için öğrencilerin gelişimini değerlendirmek ve öğretim amaçlarının sağlanıp sağlanamadığını görmek açısından önem taşımaktadır [98].

Öğretmenin, öğrencinin bilgisinin hangi aşamada olduğunu sorgulayabilmesi, yeni olayları yeni durumlara uygulayabilecek durumda olup olmadığını anlayabilmesi için mutlaka değerlendirme yapması gerekir. Bu değerlendirme anlamlı bir biçimde, öğrenilen bilgileri ölçecek şekilde yapılmalıdır. Değerlendirme, öğrenme işlemi boyunca çeşitli şekillerde yapılabilir;

• Sınıf düzeninde birlikte çalışmada gösterdiği başarı, • Deney raporlarının hazırlanması,

• Öğrenci ile karşılıklı görüşme,

• Yazılı sınavlar (Bu sınavlarda formüle dayalı problemler yerine kavramaya yönelik problemler, açık uçlu sorular sorulmalıdır) [104].

Değerlendirme devam eden bir süreçtir, öğretim sürecinin her aşamasında yer almaktadır. Öğretmen gözlemleri, öğrenci görüşmeleri, kavram haritaları, anlam çözümleme tabloları, anketler, günlükler ve öğrenci dosyaları bu aşamada kullanılır [105]. 5E öğretim modelinin farklı aşamaları için değerlendirme amacıyla kullanılabilecek yöntemler ise Çizelge 2.2’de sunulmuştur [79].

Çizelge 2.2 5E Öğretim Modelinin Farklı Aşamaları İçin Değerlendirme Yöntemleri

Aşamalar Değerlendirmenin Amacı Değerlendirmenin Türü

Giriş-Katılım

Kavram yanılgılarını belirlemek ve önceki bilgileri harekete geçirmek.

Kavram testleri, grup tartışması, görüşmeler şeklinde olabilir.

Keşif

Öğrencilerin bireysel ve grup halinde nasıl çalıştıklarını saptamak. Problem çözme sürecindeki öğrenci yaklaşımları belirlemek.

Öğrencinin gözlemlenmesi, derinleştirici sorular sorma, günlükler tutma şeklinde olabilir.

Açıklama Kavramsal anlayışı _{değerlendirmek.} İzleme testleri, kavram haritaları, _{tartışmalar, görüşmeler ve yazılı}

denemeler şeklinde olabilir.

Genişletme- Derinleştirme

Kavramsal anlayışın yeni durumlara uygulanışını değerlendirmek.

Laboratuvarda uygulamalı çalışmalar ve yeni problemler çözme şeklinde olabilir.

Değerlendirme

Öğretimin etkililiğine karar

vermek. Öğretimin hedeflerine ulaşıp ulaşmadığını saptamak için tasarlanmış; formal testler, kavram haritaları, anlam çözümleme tabloları, görüşme formları ve anketler şeklinde olabilir.

Yapılandırmacı bir öğretmen, öğrencilerin ezberleme yeteneklerine dayalı olarak belirli bir konuya ilişkin ne bildikleri üzerinde değil, daha çok performans ve düşünme süreçleri üzerinde odaklanır. Bu nedenle, ölçüt-dayanaklı, yani neyin başarılı olarak kabul edileceğini önceden belirleyen ve tek doğruyu temel alan sınavlardan çok, gerçek durumlara dayalı sorun çözme becerilerini ölçen performans değerlendirme yaklaşımlarını kullanır. Bu tür bir değerlendirmenin amacı, öğrencilerin sınav sorularına doğru yanıt verip vermediklerini belirlemekle sınırlı değildir. Bunun çok ötesinde, öğrencilerin konuları nasıl anladıklarını ve önceki düşüncelerinden farklı ne tür yeni düşünceler oluşturduklarını belirlemektir. Değerlendirme; gözlem, görüşme, tartışma, öğrenme etkinlikleri sırasında öğrencilerce oluşturulan tüm ürünleri (raporlar, notlar, çizimler, ödevler vb.) içeren dosyaların değerlendirilmesini de kapsar. Bu yapıldığında, daha geniş ve ayrıntılı bir değerlendirme ortaya çıkar. Daha da önemlisi; bireysel gelişim, yaratıcı etkinlik ve toplumsal sorumluluk bilinci özendirilmiş olur. Bu da öğrencinin kendi çabaları hakkında geribildirim almasını sağlar [47].

2.4.2 5E Öğretim Modelinin Uygulama Süreci

5E öğretim modeli yapılandırmacı bir yoruma dayanır. Öğrenciler bu yaklaşımda öğrenir, düşünür ve önceki deneyimleri yardımıyla kavramsallaştırdıkları ifadeleri yeniden organize ederler. Bunu çevreleriyle olan etkileşimleriyle, sınıf etkinlikleriyle ve deneyimleriyle yaparlar. Öğrenen bireyler kavramları ve olayları yorumlarlar, kendi yorumlarını kendi dağarcıklarındaki kavramlarla yaparlar. Bu yüzden her zaman öğrendikleri kavramları değiştirmek ya da onları daha ileri götürmek, öğrencilerin şu andaki öğrendiklerinin yetersiz olduğunu onlara göstermek ve değiştirmekle mümkündür. Bu süreçte; öğrencinin bilgiyi oluşturması konusunda ona yardım edilmeli, dersi belli bölümlere ayırarak öğrencinin içinde bulunduğu ifadelerden onu kurtarmak için ona yeni olanaklar sunulmalı, kendisinin yeniden kavramlar oluşturmasına imkân sağlanmalıdır [101]. Öğrencinin aktif olarak bilgiyi yapılandırdığı bu süreçte, öğretmenin yapması ve yapmaması gereken davranışlar Çizelge 2.3’te ifade edilmiştir [98].

Çizelge 2.3 5E Öğretim Modelinin Farklı Aşamaları İçin Öğretmen Davranışları

5E Modelinin

Aşaması Öğretmenin Yapması Gerekenler

Öğretmenin Yapmaması Gerekenler Giriş-Katılım

(Engage)

Öğretmen derse katılımı sağlamak için bu modele uygun olarak her zaman ilgi çeker, merak uyandırır. Öğretmen sorular sorar ve konuyu anlatmadan öğrencilerin bu konuyla ilgili ne bildikleri hakkında bir fikre sahip olur.

Kavramları anlatmak, cevaplar ve tanımlar

sağlamak, sonuçlara varmak, konuyu kapatmak ya da bu aşamada açıklama yapmak.

Keşif (Explore)

Öğrenciler etkileşim içindeyken, öğrencileri birlikte çalışmaya teşvik etmek ve bu sürece direkt olarak karışmamak. Onları gözlemlemek, dinlemek ve öğrencilere merak uyandırıcı sorular sormak. Onların sorgulamalarını gerekli olduğu zamanlarda daha farklı duruma çekmek. Öğrencilere, problemlerle başa çıkabilecekleri kadar zaman tanımak ve her zaman bir danışman olarak davranmak.

Sorulara cevaplar sağlamak ve problemin nasıl çözülmesi gerektiğini söylemek, konuyu bu şekilde kapatmak.

Öğrencilere sürekli yanlış yaptıklarını söylemek. Öğrencilerin problemleri çözmeye yarayan sorularına yanıtlar vermek.

Açıklama (Explain)

Öğrencinin kendi kavramlarını ve açıklamalarını kendi kelimeleri ile izah etmelerine izin vermek. Her zaman

öğrencilerden söyledikleri ifadelerle ilgili kanıt ve söyledikleri ifadeleri genişletmelerini istemek, yapılandırıcı nitelendirmeler sağlamak, kavramları anlatmak için öğrencilerin bundan sonraki deneyimlerini temel olarak kullanmak.

Öğrencilerin yaptığı ve hiçbir temeli olmayan açıklamaları kabul etmek, öğrencilerin açıklamalarını düzeltmeyi ihmal etmek, konu ilr ilgisi olmayan kavram ve olaylardan bahsetmek.

Genişletme- Derinleştirme (Elaborate)

Öğrencilerin kavram ve açıklamaları kullanmasını beklemek. Yeni kavramları ve becerileri yeni durumlarda kullanması yönünde öğrencileri teşvik etmek. Onlara başka

alternatif açıklamaların da olabileceğine dair fikir vermek ve bunu hatırlatmak. Öğrencilere elde ettikleri veriler ve kanıtlarla ilgili sürekli soru sormak. “Ne biliyorsunuz?”, “Şu anda niye böyle düşünüyorsunuz?” gibi.

Çok kesin cevaplar vermek, öğrencilere yanlış ifade ettiğini söylemek, ders verirken öğrencileri yavaş yavaş çözüme götürmek ya da problemle nasıl başa

çıkacaklarını açıklamak.

Değerlendirme (Evaluate)

Öğrencileri yeni öğrendikleri kavramları uygularken ve becerilerini geliştirirken gözlemlemek. Öğrencilerin bilgilerini ve becerilerini değerlendirmek. Öğrencilerin kendi düşünce ve davranışlarını değiştirip

değiştirmediklerine dair gözlem yapıp kanıtlara bakmak. Öğrencilerin becerilerini

değerlendirebilecekleri bir ortam oluşturmak. Her zaman açık uçlu sorular sormak. “Niye böyle düşünüyorsunuz?”, “Ne gibi bir kanıta sahipsiniz?”, “Bu konu ile ilgili ne

biliyorsunuz?”, “Şunu nasıl açıklarsınız?” gibi.

Bilinmeyen kelime ve kavramları test etmek. Önemli fikirleri ve yeni kavramları bu aşamada vermek. Derste öğretilen kavramlar ve becerilerle ilgili olmayan tartışmalar açmak.

Öğretmen bu aşamalarda; dersin hedeflerine yönelik önemli kaynakları gözden geçirmeli, öğrenenlerin problem çözme etkinliğine katılmasını teşvik etmelidir. Öğrenenlerin problemle ilgili görevleri tanımlamasına ve organize etmesine yardım ederek, öğrenenlerin uygun bilgileri toplamasını, deneyler yapmasını, açıklamalar ve sonuç için araştırma yapmasını desteklemelidir. Etkinliklerle birlikte öğrenenlerin uygun öğrenme ürünlerini ortaya çıkarmasında, öğrenme ürünlerinin sunumu ve sergilenmesinde, planlama ve hazırlama aşamalarını gerçekleştirmesinde öğrenenlere yardım etmeli ve onlarla birlikte öğrenen olarak öğrenme etkinliğine katılmalıdır. Aynı zamanda öğretmen, öğrenenlerin bulgularını ve süreç hakkındaki yorumlarını yansıtmasına yardım ederek, süreci ve ürünü anlama bağlamında öğrenenlere önemli katkılarda bulunmalıdır [106].

Yapılandırmacı kuramın uygulandığı öğretim ortamlarında öğrenen bireyler bilgiyi bireysel biçimde yaratır, yorumlar ve yeniden organize eder. Bu bilişsel dönüşüm; öğrenen, var olan bilgilerle öğretim yaşantılarını birbirine bağdaştırdığında gerçekleşmektedir. Bunun gerçekleşmesi için öğrenenler; problem çözmeye dayalı araştırma etkinliklerine, öğretmen ve arkadaşlarıyla tartışmalara, çoklu bilgi kaynaklarına, anlayışını farklı biçimlerde gösterebileceği yaşantılara katılmalıdır [107]. Bu süreçte, öğrencinin yapması ve yapmaması gereken davranışlar Çizelge 2.4’te ifade edilmiştir [98].

Çizelge 2.4 5E Öğretim Modelinin Farklı Aşamaları İçin Öğrenci Davranışları

5E Modelinin

Aşaması Öğrencinin Yapması Gerekenler

Öğrencinin Yapmaması Gerekenler

Giriş-Katılım (Engage)

Konuya ilgisini toplamak. Örneğin; “Neden bu böyle oldu?”, “Bununla ilgili ben ne biliyorum?”,

“Gerçekten bununla ilgili ne bulabilirim?” şeklinde sorular sormak.

Her zaman doğru cevabı istemek ve bu konuda ısrarcı olmak, sadece bir tane çözüm göstermek.

Keşif (Explore)

Etkinliğin sınırları içinde özgürce düşünmeli, hipotezleri ve tahminleri test etmeli, yeni tahminler, yeni hipotezler, alternatif planlar oluşturmalı, denemeli ve bunları diğer arkadaşlarıyla tartışmalı, gözlemleri ve fikirleri kaydetmeli, her zaman bir yargıya varmaktan kaçınmalı.

Kendisinin değil başkalarının konuyla ilgili derinlemesine düşünmesi istemek. Başkalarıyla işbirliğine girmeden kendi kendisine çalışmayı istemek ya da bir amacı olmadan fikirler ve konu materyalleriyle ilgilenmek.

Açıklama (Explain)

Mümkün olan çözümleri ve cevapları diğer arkadaşlarına açıklamak. Diğer öğrencilerin söylediği açıklamaları eleştirel bir şekilde dinlemek, sorgulamak, öğretmen tarafından yapılan açıklamaları anlamaya çalışmak ve dinlemek, daha önceki etkinliklere değinmek, birisi açıklama yaparken kayıtlı gözlemler yapmak.

Daha önceki deneyler veya fikirlerle ilgisi olmayan

açıklamalar yapmak, konuyla ilgisi olmayan deneyleri anlatmak ya da örnekler vermek. Açıklamaları hiçbir dayanağı olmadan kabul etmek. Genişletme- Derinleştirme (Elaborate) Yeni nitelendirmeleri, tanımlamaları, açıklamaları ve becerileri benzer yeni durumlara uygulamak. Daha önceki bilgileri sorgulamak, sorulara cevap vermek. Çeşitli kararlar almak için daha önceki fikirleri kullanmak. Yeni deneyler yapmak için daha önceki bilgileri kullanmak, her zaman kanıtlardan akılcı sonuçlar çıkarmak. Gözlemleri ve anlatımları kayıtlar şeklinde tutmak, arkadaşları arasında her kavramın anlaşılıp

anlaşılmadığını kontrol etmek.

Daha önceki bilgi ve kanıtları reddetmek, dayanağı olmayan fikirleri kabul etmek ve sonuçlara varmak. Sadece öğretmenin sunduğu nitelendirmeleri kullanarak tartışmalara girmek.

Değerlendirme (Evaluate)

Her zaman gözlemleri ve kanıtları kullanarak, açık uçlu sorulara cevap vermek ve daha önce kabul edilmiş açıklamaları kullanarak kendi bildiği, anladığı kavram ve becerileri sunmak. Gelecekteki sorgulamalar için yerinde sorular sormak ve diğer arkadaşlarını teşvik etmek.

Hemen yargıya varmak, kanıtlara dayanmadan ya da daha önce yapılmış açıklamaları dikkate almadan sonuçlara ulaşmak. Sadece evet ya da hayır cevapları vermek ya da ezberlediği tanımlamaları anlatmak. Yeterli açıklama yapmamak, kendi kelime ya da cümleleriyle yeni fakat konuyla ilgisi olmayan konu başlıkları önermek.

Öğrencinin ve öğretmenin, 5E öğretim modelinin uygulama aşamasında kendilerine düşen görevleri etkin ve verimli olarak uygulayabilmesi, içerikten bağımsız bir kavramsal değişimin ve kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesine fırsat sağlayacaktır. Bu süreçte öğrencilere; mevcut bilgilerini yorumlayarak yeni bilgilere ulaşabilecekleri ve bu bilgileri öğretmen ve arkadaşları ile tartışarak yeniden yapılandırabilecekleri öğrenme deneyimleri sunulmalıdır. Öğrenme deneyimleri oluşturulurken; karikatür, resim, film, sunum ve animasyonlardan, deney ve etkinliklerden, yaşamsal örneklerden ve problem çözme uygulamalarından yararlanılabilir.