aynanın arkasında görüntüyü oluşturur. Engelin görüntünün oluşumuna etkisi yoktur.
Yukarıda verilen alıntıda görüldüğü gibi öğrenci 3; cisimden aynaya ulaşan ışınların yansıyarak gözümüze ulaştığını ve görüntünün yansıyan ışınların uzantılarının kesiştiği yerde oluştuğunu ifade etmektedir. Cismin önünde yer alan engelin görüntü oluşumunu engellemediğini düşünmektedir. Öğrencinin Şekil 4.2’de verilen çiziminde de aynaya ulaşan ışınlar yansıyarak aynanın arkasında görüntüyü oluşturmakta, engel ışınların aynaya ulaşımını engellememektedir. Öğrenci; “düzlem aynada görüntünün oluşabilmesi için cisimden çıkan ışınların aynaya ulaşmasının yeterli olduğu ve bu aşamada ışınların tek bir doğrultuda yayılmasının bir zorunluluk olmadığı” bilimsel fikrine sahiptir. Öğrenci, öğretim öncesinde sahip olduğu; “cismin önünde bulunan bir engelin cismin aynadaki görüntüsünün tamamının veya bir bölümünün oluşmasını engellediği” düşüncesinden vazgeçmiştir.
“Cismin önüne yerleştirilen bir engelin ayna üzerinde cismin gölgesini oluşturacağı ve bu gölgenin görüntünün siyah olarak gözükmesine neden olacağı” yönünde görüş bildiren öğrencilerin öğretim öncesindeki oranı % 8,6, öğretim sonrasındaki oranı ise % 2,2’dir. 3. soruya verilen tüm yanıtlar incelendiğinde; öğretim sürecinin sonunda kavram yanılgısına sahip olan öğrencilerin oranında % 36,9’luk bir azalma olduğu görülmüştür.
Bilimsel olarak kabul edilebilir yanıtlar incelendiğinde öğrenci 12’nin öğretim öncesinde bilimsel olarak kabul edilebilir bir yanıt, öğretim sürecinin sonunda ise bilimsel olarak kabul edilemez bir yanıt verdiği görülmektedir. Öğrenci öğretim öncesinde; “Cisimden aynaya ulaşan ışınlar yansır ve gözümüze ulaşır. Bizde görüntüyü yansıyan ışınların uzantılarının kesiştiği yerde görürüz” şeklinde bilimsel olarak kabul edilebilir bir yanıt vermiştir. Öğretim sürecinin sonunda düşüncelerini şekil yardımıyla desteklemiş ve“cismin önüne bir engel konulduğunda cismin görüntüsünün yer değiştireceğini” ifade etmiştir. Öğrencinin öğretim sürecin sonunda kavram testinde gerçekleştirdiği çizim şekil 4.32’de verilmiştir.
Şekil 4.32 Öğrenci 12’nin çizdiği düzlem aynada görüntü şekli.
Öğrenci çiziminde “görüntünün yansıyan ışınların uzantılarının kesiştiği yerde oluşacağı” düşüncesinden yararlanmasına rağmen engel nedeniyle “görüntünün yerinin değişeceğini” ifade etmiştir. Öğrenci yansıma kanunlarını doğru anlamlandırmasına rağmen, herhangi bir cismin önünde bir engel olması durumunda görüntü oluşumunun nasıl gerçekleşeceğine ilişkin yanılgılara sahiptir. Öğrencinin öğretim sürecinde kazanmış olduğu bilimsel kavramları (yansıma kanunları), farklı konularda (görüntü oluşumu) doğru biçimde kullanamadığı görülmektedir. Öğrenci 12 yansıma kanunları ile ilgili olarak içerik (konu) bağımlı bir kavramsal değişim gerçekleştirmiş, öğretim sürecinde kazanmış olduğu bilimsel kavramları farklı içeriklere (görüntü oluşumu) genelleyememiştir.
4.2.1.2 Düzlem Aynada Oluşan Görüntü ile Gözlemcinin Konumu Arasındaki İlişki (Soru 5)
Öğrencilerinin kavram testinde yer alan 5. soruya öğretim öncesinde ve sonrasında verdikleri yanıtlar ile bu yanıtlara ait öğrenci sayıları ve yüzdeleri Çizelge 4.21’de yer almaktadır.
Çizelge 4.21 Öğrencilerin 5.soruya verdikleri yanıtlar (2)
YANIT TÜRLERİ ÖN
TEST
SON TEST A. Bilimsel Olarak Kabul Edilebilir Yanıtlar
A1. Görüntünün yerinin gözlemcinin konumuna bağlı olmadığı durum
N % N %
Gözlemcinin yeri ile cismin aynadaki görüntüsü arasında bağlantı
yoktur. A, B ve C noktalarından bakan gözlemci cismi aynı yerde görür. 7 15,2 14 30,4
A2. Görüntünün yerinin belirli olduğunu ve değişmediğini vurgulayan durum
Cismin görüntüsü aynanın arkasında ve cisim ile aynı doğru üzerinde
oluşur. Görüntünün yeri sadece cismin yeri değiştiğinde değişir. 4 8,7 13 28,3
4 8,7 7 15,2
Toplam 15 32,6 34 73,9
B. Bilimsel Olarak Kabul Edilemez Yanıtlar
B1. Gözlemcinin konumuna bağlı olarak görüntünün yerinin değiştiğinin düşünüldüğü durumlar
Gözlemcinin yeri değiştiğinde görüntünün yeri de değişir. Görüntü, gözlemcinin bulunduğu noktanın tam karşısında oluşur.
8 17,3 2 4,4
B ve C noktalarından bakan gözlemciler görüntüyü çapraz doğrultuda görürler. A noktasından bakan gözlemci görüntüyü tam karşıda görür.
5 10,9 2 4,4
Çizelge 4.21’in Devamı...
B2. Gözlemcinin konumuna bağlı olarak görüntünün büyüklüğünün değiştiğinin düşünüldüğü durumlar
Gözlemcinin yeri değiştiğinde görüntünün büyüklüğü değişir. B ve C noktalarından aynaya bakan gözlemciler görüntüyü daha büyük görür. A noktasından bakan gözlemci ise görüntüyü cisim ile aynı büyüklükte görür.
3 6,5 1 2,2
B3. Görüntünün oluşabilmesi için gözlemci ile cismin aynı doğrultuda olması gerektiğinin düşünüldüğü durumlar
B ve C noktasındaki gözlemciler görüntüyü göremez. A noktasındaki gözlemci cisimle aynı doğrultuda olduğu için aynadaki görüntüyü görebilir.
5 10,9 1 2,2
B4. Işınların cisimden değil gözlemciden yayıldığının düşünüldüğü durumlar
Gözlemcinin gözünden çıkarak cisme ulaşan ışınlar daha
sonra aynadan yansıyarak görüntüyü oluşturur. 2 4,4 - - Cisimlerin görüntüsü aynaya baktığımızda belirir.
Bakmadığımızda ise aynada görüntü bulunmaz. 3 6,5 2 4,4
B5. Sezgisel Yanıtlar
B ve C noktalarındaki gözlemciler görüntüyü net göremez. A
noktasındaki gözlemci net görür. 3 6,5 2 4,4
B ve C noktalarındaki gözlemciler görüntüyü ters görür. 1 2,2 1 2,2
Toplam 30 65,2 11 23,9
C. Kodlanamaz Yanıtlar 1 2,2 -
D. Yanıtsız - - 1 2,2
Genel Toplam 46 100 46 100
Öğrencilerin kavram testinde yer alan 5. soruya verdikleri yanıtlar incelendiğinde; bilimsel olarak kabul edilebilir yanıtların oranının öğretim öncesinde % 32,6 öğretim sonunda ise % 73,9 olduğu belirlenmiştir. Öğretim sürecinin sonunda öğrencilerin % 15,2’sinin ise yansıyan ışınları çizerek görüntü oluşumunu açıklamaya çalıştığı görülmektedir.
Öğrencilerin 5. soruya verdikleri yanıtlar içerisinde bilimsel olarak kabul edilemez yanıtların oranının öğretim öncesinde % 65,2 öğretim sonunda ise % 23,9 olduğu belirlenmiştir. Bilimsel olarak kabul edilemez yanıtlar incelendiğinde öğretim öncesinde öğrencilerin % 17,3’ü; “gözlemcinin yeri değiştiğinde görüntünün de yerinin değişeceğini ve görüntünün gözlemcinin bulunduğu noktanın tam karşısında oluştuğunu” düşünmektedirler. Öğretim sürecinin sonunda bu düşünceye sahip olan öğrencilerin oranının % 4,4 olduğu görülmektedir. Öğretim süreci sonunda kavram yanılgısına sahip olan öğrencilerin oranında % 12,9’luk bir azalma olmuştur.