Onoye (2004), Güney California’daki ilköğretim okullarına odaklandığı nitel araştırma üç yıl boyunca devam etmiştir. Bu araştırmada, akademik başarının belirleyicileri olarak, program, liderlik uygulamaları ve okul iklimi ve kültürü incelenmiştir. Araştırmada veri toplama amacıyla gözlem, görüşme, anket ve dokuman incelemeleri yapılmıştır. Katılımcıların, çevrenin ve okul içindeki yaşamın ayrıntılı betimlemesine odaklanılan çalışma sonucunda; 1) başarılı okulların güçlü bir akademik odaklanmaya sahip olduğu, 2) öğretmenlerin karara katılım ve takım çalışması ile birlikte işbirliği içinde çalıştıkları, 3) yöneticilerin liderlik özelliği gösterdiği, 4) okulun bütün paydaşlarının yüksek beklentiye sahip olduğu, 5) yardımseverlik ve bağlılığın olduğu bir okul toplumuna sahip oldukları görülmüştür.
Smith (2006), Güneybatı Arizona’da bulunan ilk ve ortaöğretim okullarında algılanan okul kültürü ve standardize edilmiş test sonuçları arasında ilişki olup olmadığını belirlemeyi amaçlamıştır. Araştırmasında okul kültürünü belirlemek amacıyla Leitwood, Aitken ve Jantzi tarafından geliştirilen “Okul kültürü ölçeği” ve başarıyı belirlemek amacıyla ise “ Stanford Achievement Test” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; genel olarak yüksek kültürel puanlarla yüksek başarı arasında ilişki olduğu görüşmüştür. Fakat okullar tek tek incelendiğinde bir okulun yüksek kültürel puanlara sahip olmasına rağmen yüksek başarıya sahip olmadığı, bir okulun ise orta kültürel puanlara ve yüksek başarıya sahip olduğu görülmüştür.
Meier (2006), etnografik durum çalışmasında, okul kültürünün fen programının tasarımı ve öğretimi üzerindeki etkisini incelemeyi amaçlamıştır. Öğretmenlerle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılarak onların değerleri, inançları, uygulamaları, kullandıkları materyaller ve fen öğretiminde yaşadıkları problemler öğrenilmeye çalışılmıştır. Araştırmada
veri çeşitlemesini sağlamak amacıyla sınıf içi ve okul içi gözlemler yapılmış ve dokümanlar toplanmıştır. Araştırma sonucunda okul kültürünün ilköğretim fen eğitiminde merkezi bir rol oynadığı gözlemlenmiştir. Araştırmacı ayrıca okul kültürünü bir iki faktöre indirgememek gerektiğini kültüre ve organik bir bütün olarak bakmak gerektiğini vurgulamıştır.
Lima (2006), çalışmasında ilköğretim okulu müdürlerinin olumlu okul kültürü oluşturmadaki rollerini betimlemeyi amaçlamıştır. Çalışmasında veri toplama amacıyla “School Culture Audit (SCA)”, doküman analizi ve odak grup görüşmeleri kullanılmıştır. Araştırmacı öncelikle 25 öğretmene ölçek uygulamış ve bunların 9’unu odak grup görüşmesine dâhil etmiştir. Çalışma sonucunda, pozitif okul kültürüne sahip okullarda yöneticilerin; 1) öğretmenleri karar verme sürecine dâhil ettiği, 2) yönetmelik ve prosedürlerle uyum içinde olduğu, 3) öğretmenlerle işbirliği içinde ortaklaşa öğrenme ve öğretme sürecine odaklanan ve açık iletişim kuran, kişiler oldukları görülmüştür.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM YÖNTEM
Bu bölümde araştırmanın modeline, çalışma grubuna, veri toplama araçlarına, verilerin toplanmasına, verilerin toplanmasında uygulanan etik sürece, verilerin analizine , araştırmanın araştırmacıya kazandırdıklarına ilişkin bilgilere yer verilmiştir.
4.1 Araştırmanın Modeli
Araştırma nitel desende oluşturulmuştur. Işıkoğlu (2005)'na göre Nitel araştırma yöntemlerinde olay ve olgular doğal ortamlarında gözlemlenir. Bu bağlamda birden fazla ve sosyal olarak yapılandırıldığına inanan nitel araştırmacı, sosyal olayları araştırırken bunların gerçekliğini doğal ortamlarda insanları inceleyerek araştırmasını yapar. Nitel araştırma yöntemleri, araştırmanın gerçekliği doğal ortamı anlamaya, tanımaya ve sonuçlara olan etkilerini açıklamaya duyarlı olunduğundan eğitimsel gerçekleri çok boyutlu olarak ortaya koyma imkanı tanır. Bu yönleri ile de eğitim araştırmalarına zenginlik katar (Yaman, 2007, s. 131).
Yıldırım ve Şimşek (2005)’e göre, nitel araştırmalar “gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik bir sürecin izlendiği araştırma” olarak tanımlanmaktadır. Bu bağlamda nitel araştırmalar, araştırmanın üretildiği sosyal bağlama duyarlılığı sağlamaktadır Araştırmada Milli Eğitim Bakanlığına bağlı bir ilkokul ve ortaokulun kurum kültürünü analiz etme amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak nitel araştırma desenlerinden kültür analizi (etnografya) deseni kullanılmıştır.
Hancock (2004) e göre, kültür analizine yönelik çalışmalarda amaç belirli bir grubun kültürünü tanımlama ve yorumlamadır. Bu tanımlama genellikle o kültüre özgü kavramlar, süreçler ve algılar çerçevesinde yapılır. Bu nedenle araştırmaya dahil edilen katılımcıların kullandıkları yazılı ve sözlü dil, davranış kalıpları, algıları ve paylaştıkları deneyimler bir araştırmanın odaklanabileceği alanlar olarak ortaya çıkar (Yıldırım ve Şimşek, 2005, s. 70).
Hammersley ve Atkinson (1995)’a göre kültür analizi (etnografya), pek çok yöntemin oluşturduğu bir bütündür. Etnografya çalışmaları genellikle, araştırmacının, geniş bir zaman dilimi içinde insanların günlük yaşamına gizli ya da açık bir biçimde katılması (dâhil olması), orada neler olduğunu gözlemlemesi, söylenenleri dinlemesi, sorular sorması, bir diğer değişle araştırmanın odağını oluşturan konulara ışık tutabilecek bütün verileri toplaması süreçlerini içerir.
Hatch (2002)’e göre, etnografya belirli bir kültürü onun içinde yaşayanların bakış açılarıyla anlamaya çalışır. Katılımcıların “neler düşündükleri, kullandıkları materyaller, inançlar ve eylemleri” etnografyanın temel sorunlarını oluşturur (Işık, 2010, s. 38).
Araştırmada kültür analizi desenlerinden bütüncül tek durum deseni kullanılmıştır. Bütüncül tek durum desenlerinde, isminden de anlaşılabileceği gibi, tek bir analiz birimi (bir birey, bir kurum, bir program, bir okul …vb) vardır. Bütüncül tek durum desenin kullanım alanlarından biri de daha önce hiç kimsenin çalışmadığı veya ulaşmadığı durumlardır. Böyle durumların çalışılması da, daha sonraki araştırmacılar için daha önce bilinmeyen bir konunun su yüzüne çıkması ve daha sonra yapılacak araştırmalara temel oluşturması ya da yol göstermesi acısından önemlidir (Yıldırım ve Simsek, 2005, s. 290).
Araştırmada veriler içerik analizi tekniğinde analiz edilmiştir. İçerik analizi yoluyla verileri tanımlamaya verilerin içinde saklı olabilecek gerçekleri ortaya çıkarmaya çalışırız. İçerik analizinde temelde yapılan işlem, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bir araya getirmek ve bunları okuyucunun anlayabileceği bir biçimde düzenleyerek yorumlamaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2005, s. 227).