Aile Düzeyinde Sosyal Hizmet Müdahalesi

Çocuklarla birebir yapılacak mesleki çalıĢmalarda bireylerle sosyal hizmet, kiĢisel ve sosyal problemleri çözmek için birebir düzlemde insanlara yardım etmeyi amaçlar. Ġstismara uğramıĢ çocuklara ve ailelerine danıĢmanlık ve koruyucu hizmetler sağlamak gibi geniĢ kapsamlı bir aktiviteyi kapsayan bireylerle sosyal hizmet, kiĢisel yardım donanımlarını içinde barındırır. Farklı rolleri kullanan sosyal hizmet uzmanı, temel mesleki rol olarak danıĢmanlık ve rehberlik görevlerini yerine getirir (Zastrow 2014).

Çocuklarını istismar eden ailelere yönelik grup temelli tedavi çalıĢmaları yürütülebilir. Bu çalıĢmalarda gruba katılan anne-babaların çocuklarını istismar ettiklerini kabul etmesi, çocukla olan iletiĢimlerinin düzenlenmesi ve saldırgan davranıĢlarını azaltması sağlanabilir (Mavili 2014).

36 Çocuklarını istismar eden ana-babalarla ve çocukları baĢkaları tarafından cinsel istismara uğrayan ana-babalarla çalıĢmaya, ailenin ve çocuğun kapsamlı bir psiko-sosyal değerlendirmesi yapılarak baĢlanmalıdır. Ailenin geçmiĢ yaĢantısı, ana- babalık rolleri, ana-babanın psikolojik ve psikiyatrik değerlendirmesi, ailenin yapısı, dinamikleri, sosyal değerleri, sosyal destek sistemleri ile çocuğun fiziksel, biliĢsel, psikolojik ve sosyal geliĢim düzeyi ve sorunları belirlenmelidir. Cinsel istismarın faili ve mağdurlarının, sosyal bağlamları çerçevesinde değerlendirilmesi, aileyi ve bireyi birbirine bağlı sistemler olarak görmeyi gerektirmektedir. Sistem yaklaĢımı çerçevesinde değerlendirilen aileyle çalıĢmanın odağında, istismar faili ve mağduru olarak biçimlenmiĢ rolleri, bozulmuĢ iletiĢim biçimlerini ve cinsellikle örülmüĢ olan güç iliĢkilerini tanımlayıp, yeniden düzenlemek bulunmaktadır (Akt.Öztürk 2009). Bir birey tarafından karĢılaĢılan problemler genellikle aile içindeki dinamiklerden etkilenir. Çünkü aile etkileĢim içinde olan bir sistemdir, bir aile üyesinde meydana gelen değiĢiklik diğer aile üyelerini de etkiler. Örneğin, istismar edilen bir çocuğa, ailesinin bazen günah keçisi olarak kızgınlığını ve düĢmanlığını açığa vurdukları dikkat çekmiĢtir. Eğer istismar edilen çocuk evden uzaklaĢtırılırsa, ailedeki diğer çocuğun günah keçisi olarak seçilmesi yüksek olacaktır. Aileye odaklanmanın diğer bir sebebi ise tüm üyelerin sıklıkla tedavi sürecine katılımının gerekli olmasıdır (Zastrow 2014).

Çocukları cinsel istismara uğramıĢ ailelerin çocuklarına yaklaĢımları, üstünde özenle durulması gereken bir konudur. Bu ailelere, çocuklarına uygun duygusal ve sosyal destek sağlayabilmeleri için danıĢmanlık verilmesi gerekmektedir. Wilson ve Ryan (1994) ana-babanın, çocuğun gereksinimlerini bilmesi ve çocuğu bu konuda kesinlikle sorumlu ve suçlu hissettirmemesinin önemli olduğunu söylemekte; ailenin kızgınlık, suçluluk, reddetme duygularının ifade edilmesinin ve hafifletilmesinin sağlanmasının, hem aile hem de istismara uğrayan çocuğun sağaltımı için gerekli olduğunu belirtmektedir. Benzer Ģekilde çocuğun, aile içi istismarla ilgili duygularını olumsuz bir tepki almadan dıĢarı vurması, rahatlaması ve kabul görme gereksiniminin karĢılanması açısından önem taĢımaktadır (Akt.Öztürk 2009). Zastrow (2014) çocuğun, kendisini koruyamadığını düĢündüğü aile bireyine yönelik kızgınlık duygularını uygun Ģekilde dıĢa vurmaya gereksinim duyduğunu belirtmektedir. Çocukların kiĢisel güven duygusunun geliĢtirilmesi için, çocuğa güven duygusu telkin etmek gerekmektedir.

37 Annenin çocuğa yaklaĢımının, çocuğun desteklenmesi açısından önemli olduğu bilinmektedir. Bu nedenle anneyle özel görüĢmeler yapmak gerekmektedir. Çocuğu cinsel istismara uğramıĢ annelerle yapılacak grup çalıĢması, annelerin durumla yüzleĢmesini sağlamakta ve grup dinamiği içinde desteklenmelerine olanak vermektedir. Glaser ve Frosh (1988) ensest olgularında, eĢlerinden ya da çocuklarından ayrılmak gibi bir sorunla karĢılaĢan annelerin, psikolojik ve ekonomik açıdan desteklenmesinin öneminden söz etmektedir. Ensest durumunda, öncelikle istismara uğrayan çocukla, olayın faili aile üyesi aynı evde yaĢıyorlarsa bir tarafın evden uzaklaĢtırılarak, çocuğun bir kez daha istismara uğramasının engellenmesi gerekmektedir (Akt.Öztürk 2009). Ancak Doyle ve Berg (1990) çocuğun evden ayrılıp kuruma yerleĢtirilmesinin, diğer aile üyelerinden ve sosyal çevresinden de ayrılmasına neden olacağı için kendisinin cezalandırıldığını hissedebileceği, suçluluk ve utanç duyabileceğini belirtmektedir. Bu nedenle, ailedeki duygusal desteğin iyi incelenmesi ve çocuğa karar hakkı tanınması gerektiğini vurgulamaktadır (Akt.Öztürk 2009).

Ensest, failin aile içinden biri olması nedeniyle, hem çocuğa hem de aileye özel olarak ilgi gösterilmesi gereken bir sorundur. Ensest faili kiĢinin davranıĢları ve tutumlarını değiĢtirmeye yönelik olarak çalıĢılır. Bunun yanı sıra istismara uğramamıĢ diğer çocukların endiĢelerini gidermek, duygularının ifade edilmesini ve ikili duygularının üstesinden gelmesini sağlamak gerekmektedir. Aile içi iletiĢimi açık hale getirmek ve güçlendirmek üzere sosyal becerilerin geliĢimine yardımcı olmak ve çoğu kez toplumdan yalıtılmıĢ olan bu ailelerin toplumsal destek almasını sağlamak, ailenin güçlenmesi açısından önem kazanmaktadır (Öztürk 2009).

Ensestin yaĢandığı ailelerde aile iĢlevlerinin düzelmesi için Berg (1994), aileyle çalıĢacak iki sosyal çalıĢmacı ya da psikologdan birinin iyileĢtirme, sakinleĢtirme ve aileyi eğitme iĢlevleriyle aileyi tedavi etmesini, diğerinin ise ailedeki sosyal kontrolü sağlama ve yasal süreci izlemesini önermektedir. Bu Ģekilde duygusal bağların güçlenmesi, ailenin gereksinim duyduğu duygusal ve sosyal desteğin sağlanması, bunun yanı sıra denetim altında bulunduklarının bilincine varan aile üyelerinin, istismarı gerçekleĢtiren aile üyesini denetlemede güç kazanmaları beklenmektedir (Akt.Öztürk 2009). Aileye, çocuğu yaĢadığı cinsel istismardan

38 dolayı suçlamaması ve duygusal destek vermesi için farkındalık yaratıcı danıĢmanlık vermek, çocuğun desteklenmesi için büyük önem taĢır (Öztürk 2009).