Dünyadaki Tarihsel Gelişim

Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin tarihi insanlık kadar eskidir107

. Ancak ilk olarak nerede ve ne zaman ortaya çıktıkları, nasıl keşfedildikleri bilinmemektedir108

. Bu maddeler tarih boyunca, dinsel törenlerde veya büyü yapmak amacıyla büyücüler tarafından kullanılmıştır109_{. Çok çeşitli hastalıkların ortaya çıkmasıyla ve bunların tedavisi ile ilgili} gelişmelerin artmasıyla birlikte, tıp ve eczacılık gelişmiş, insanoğlu tarafından çeşitli drog ve ilaçlar geliştirilmiştir. Ancak drog ve ilaçların zamanla amaç dışı kullanımları ile birlikte, etkileri insanların hoşuna gitmeye başlamış bunun sonucu olarak da insanlar bu maddelere bağımlı olmaya başlamışlardır110

.

Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin yaygınlaşmasında, mitolojide, efsanelerde ve tek tanrılı dinlerde yer bulmalarının payı da büyüktür. Örneğin eski Yunan uygarlığında afyon, hastalıkların tedavisinde kullanılırken, Hipokrates111

tarafından afyonun mesane hastalıklarını, histeriyi, ishali iyileştirdiği belirtilmiştir112

.

Yine eski çağ medeniyetlerinden Sümerliler, Mısırlılar ve Yunanlılar uyuşturucu ve uyarıcı maddeleri ilaç yapımında, keyif vermesi amacıyla ya da düşmanlarını zehirlemek için kullanmışlardır113

.

Yapılan yeni araştırmalarla, İsviçre de M.Ö.4000 de kazıklar üzerine kurulmuş Neolotik köylerde, papaversomniferum 114

veya melez türden haşhaş tohumları ve kapsüllerinin izleri bulunmuştur.

105 Soyaslan, 2015: 116. 106 Özmen, 2009: 4. 107 Yokuş Sevük, 2007: 75.

108 Balcı, 2009: 46; Doğan Karakaş, 2015: 31. 109 Tuncer, 2011: 16.

110 Gündel, 2009: 13.

111 Diğer bir adıyla Hipokrat, milattan önce 460-370 yılları arasında yaşamış, Yunanistan’da doğmuş, tıbbın babası olarak kabul edilen hekimdir, https://tr.wikipedia.org/wiki/Hipokrat, erişim tarihi: 14.02.2016.

112 Doğan Karakaş, 2015: 31.

Eskiden afyonun Mısır’dan Anadolu’ya ve oradan da tüm dünyaya yayıldığı düşünülüyorken, edinilen bu yeni bilgilerle, afyonun ilk olarak Avrupa’nın doğusunda keşfedildiği ve oradan da güneye yayıldığı tezi oluşmuştur. Yapılan araştırmalarda, M.Ö.3400 yıllarında Dicle-Fırat havzasında afyon haşhaşı ekildiği, tarihte bilinen ilk uygarlığı kuran ve tarım faaliyetleri ile uğraşan Sümerlerin, haşhaş için keyif verici anlamına gelen ‘hul’ ve ‘gil’ ifadelerini kullandıkları belirtilmektedir. M.Ö. 2000 yıllarının sonlarında ise afyon Avrupa, Kuzey Afrika ve Orta doğuda bilinmektedir115. Anadolu’da afyon, M.Ö.3000 yıllarından beri yetiştirilmeye başlanmış, özellikle Anadolu ve Ege Bölgelerinde, yerel halkın başlıca tarımsal ürünü olan haşhaş tarımı önemli bir faaliyet haline gelmiştir116_{. M.Ö. 1550 yılına ait bulunan} papirüslerde yer alan 700 ilaç arasında afyona da yer verilmiş ve ağrı kesici uyuşturucu özelliklerinden bahsedilmiştir117_{. MÖ. 300-612 yılları arasında Yukarı Mezopotamya’da} medeniyet kuran Asuriler dönemine ait kabartmalarda, kral ve Tanrı heykellerinde bulunan haşhaş motifleri afyonun bu devirlerde de kullanıldığını ve bilindiğini göstermektedir118

. Bununla birlikte tıbbi ve keyif verici amaçları ile kullanılan uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin tarihte ilk defa kötüye kullanılmaları,1091-1276 yılları arasında Alamut Kalesi merkezinde Hasan Sabbah’ın kurduğu Haşhaşin Devleti’nde görülmüş olup, Fida adı verilen görevlilere devamlı olarak uyuşturucu verilerek, bazı devlet büyüklerine suikast yapmalarının sağlandığı bilinmektedir119

.

Oldukça eski bir tarihe sahip olan esrara ilişkin olarak, M.Ö. 4000 yılında Hint keneviri yetiştirildiğine ilişkin arkeolojik bulgulara rastlanmıştır120

. Hint mitolojisinde esrar maddesi kutsal olarak kabul edilmiştir 121 _{. Mezopotamya’da ise afyon ve esrarın} yetiştirilmesini ve uyuşturucu etkisini ilk bilenlerin Sümerler olduğu söylenmekte olup, Sümerlerden kalma taş tabletlerde bu maddeleri tedavi amacıyla kullandıklarına dair izler ve haşhaş toplanmasına ait figürlerin olduğu mezar kabartmaları bulunmuştur122

.

M.Ö. 2700 yılında yazılmış Çin kitabelerinde de esrarın rahatlık, sevinç ve durgunluk etkilerinden bahsedilmiştir. MS. 8. yüzyılda Arap tüccarlar, haşhaş bitkisini ve afyonu İran üzerinden Hindistan’a, oradan da Çin’e götürerek afyon kullanımının yaygınlaşmasına zemin

114 Diğer adıyla haşhaş olup, gelincikler familyasından papaver cinsinden bir bitki türüdür, https://tr.wikipedia.org/wiki/Ha%C5%9Fha%C5%9F, erişim tarihi: 14.02.2016.

115 Doğan Karakaş, 2015: 31-32.

116 Çetin, 2007: 9, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp, erişim tarihi: 01.06.2015; Özmen, 2009: 5.

117 Kurt ve Kurt, 2007: 2; Balcı, 2009: 46; Doğan Karakaş, 2015: 31-32.

118 Solgun, 2002: 11, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp, erişim tarihi: 03.06.2015; Kurt ve Kurt, 2007: 2; Balcı, 2009: 46.

119 Solgun, 2002: 12; Yokuş Sevük, 2007: 75; Özmen, 2009: 3. 120 Balcı, 2009: 49.

121 Tuncer, 2011: 16.

hazırlamışlardır. Böylece Çin’de VIII. yüzyılda ilk ve önemli afyon trafiği başlamıştır. Çinliler afyonu ağrı kesici olarak tıbbi amaçlı kullanırken XVIII. yüzyılda İngilizler Hindistan’dan aldıkları afyonu Çin’e ihraç ederek afyon alışkanlığının artmasına neden olmuşlardır. Çin halkındaki afyon bağımlılığının artması üzerine 1831 yılında Çin İmparatoru afyonun kullanılmasını ve ithalini yasaklamış, ancak İngiliz afyon kaçakçıları ve İngiliz tüccarların çıkarları zedelenince İngiliz hükümeti, Çin hükümeti ile çatışmalara girmiş ve Afyon savaşlarının başlamasına neden olmuşlardır. Bu savaşlar sonunda Çin hükümeti, yasakları kaldırmak zorunda kalmıştır123_{. XIX. yüzyılın sonlarına doğru Amerika Birleşik} Devletleri’nin, Flipinler’i ele geçirmesinden sonra bu ülkedeki afyon kullanımı Amerika’ya da sıçramış ve bu kullanım yaygınlaşarak uluslararası sorun halini almıştır124

.

Kokain maddesi ise, Güney Amerika kökenli bir uyuşturucu madde olup, İnka125 soyluları ve rahipleri tarafından, yaralarını iyileştirmek ve uzun avlanma dönemlerinde yorgunluk giderici ve açlığı bastırıcı amaçla kullanılmıştır126. Kokaini ilk keşfeden Alman kimyager Niemann Goetingen’dir127. İspanyolların Amerika’ya girişini takiben, kokainin ana maddesi olan koka bitkisi kuzey Amerika’da yaygınlaşmıştır128

.

İngiltere’de 1870 yıllarında kullanılmaya başlanan kokain, 1884 yılında Sigmund Freud’un, morfin bağımlılığının önüne geçebilmek için, tıbbi çare olarak kokain maddesini önermesiyle birlikte, daha da yaygınlaşmıştır. Birinci ve İkinci Dünya Savaşı sırasında, ağrıları dindirici ve yorgunluk alıcı olarak kullanılması sebebiyle, kokain kullanımında artış gözlenmiştir. 1960’lı yıllarda kültürel bir olgu ve yaşam felsefesi akımı haline gelmesiyle birlikte kullanımı önlenemez boyutlara ulaşmıştır129

.

Morfin maddesi, 1817’de Hannoverli bilim adamı Friedrich Helm Sertusner’in tıbbi araştırmaları sonucunda bulunmuş, sonrasında bu madde tıp alanında yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Özellikle 1860 Prusya-Avusturya savası, 1865 Amerikan iç savası ve 1870–1871 Fransa-Almanya savaşlarında yaralı askerlerin ağrılarını dindirmek amacıyla morfin kullanılmış, ancak morfin kullanmadıkları zaman askerlerin krize girmeleri durumu artınca, asker hastalığı olarak adlandırılan bu krizlerin, morfinin yoksunluk etkisi nedeni olduğu 1879 yılında tespit edilebilmiş ve “morfin mani sendromu” olarak tanımlanmıştır130

.

123 Günal, 1976: 31; Solgun, 2002: 12; Yokuş Sevük, 2007: 75; Tuncer, 2011: 17. 124 Günal, 1976: 31; Tuncer, 2011: 17.

125 İnka İmparatorluğu Kolomb öncesi Amerika’da yaşayan en büyük imparatorluklardan biri olan, And dağları boyunca geniş bir bölgeye yayılan imparatorluktur,

https://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0nka_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu, erişim tarihi, 14.02.2016. 126 Kurt ve Kurt, 2007: 4; Balcı, 2009: 51; Yokuş Sevük, 2007: 75; Tuncer, 2011: 17.

127 Kurt ve Kurt, 2007: 4.

128 Balcı, 2009: 51; Tuncer, 2011: 17. 129 Yokuş Sevük, 2007: 76; Tuncer, 2011: 18.

Eroin maddesi ise, ilk olarak 21 Ağustos 1897 tarihinde, Almanya Bayer fabrikasında çalışan kimyager Felix Hoffman tarafından geliştirilmiştir. Felix Hoffman ağrıları kısa sürede kesen, içinde ağırlıklı olarak morfin bulunan bir karışım geliştirmiş, firma bu maddelerin üzerinde çalışarak denemeye karar vermiştir. Bayer firması, ilacı ‘Heroin’ adıyla piyasaya sürmeye karar vermiştir. Olumlu tepki alan ve 25 gramlık paketler halinde satılan Heroin adlı uyuşturucu eczanelere geldiği gün tükenmeye başlamıştır. Başlangıçta kimsenin zarar görmemesi ilaca olan talebi artırmıştır. Bayer firmasının en iyi müşterisi Amerika, herkesin “eroin” den bahsetmesi üzerine ilacı araştırmaya başlamış ve aşırı dozda alındığında ölüme yol açtığını, bağımlılık yaptığını saptamıştır. Klinikler, eroinmanlarla dolup taştığında, Amerika Birleşik Devletleri’nde ilacın bağımlılık yaptığına dair bir rapor yayınlamış ve devamında gerekli önlemler alınarak uyuşturucu eczanelerden kaldırılmıştır131

.

1.4.3 Türk Hukukundaki Tarihsel Gelişim