DÜNYADAKİ İŞYERİ HEKİMLİĞİ KİMLİĞİ UYGULAMALARIYLA KARŞILAŞTIRILMALI OLARAK HUKUKİ DEĞERLENDİRMELER

İşyeri hekimliği alanında yapılan son düzenlemeler Türkiye’de sağlık ve çalışma hayatında köklü değişiklikler yaparken bir yandan da bir dizi eleş-tiriye neden olmaktadır.

Öncelikle, işyeri hekimi olarak çalışacak kişilere “işyeri hekimliği eğitimi alma” şartının kaldırılmış olması, iş güvenliği hizmetlerinin doğru bir şekil-de sunulması açısından handikaplar ortaya çıkartabilecek bir düzenlemedir.

Her ne kadar 9 ve daha az çalışanı olan az tehlikeli sınıftaki işyerlerinde çalı-şacak olsalar da, işyeri hekimliği uygulamalarına aşina olmayan hekimlerin iş sağlığına yapacakları katkılar tartışmalıdır. Zira işyeri hekimleri; sağlık gözetimi, risk değerlendirmesi, acil durumlarda müdahale ve tahliye, iş ka-zalarının önlenmesi ve meslek hastalıklarının teşhisi gibi klasik hekimlik uygulamaları arasında olmayan önemli süreçlerde kritik öneme sahip bir çalışan grubudur. İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarındaki kritik işlevi göz önüne alındığında, işyeri hekimliği yapacak olanların hekimlik mesleğinden ayrı bir uzmanlaşmaya ihtiyaç duyacakları; tıbbi uzmanlıklarının yanında işyeri perspektifi ile bakabilen bir bakış açısını kazandıracak eğitime tabi tutulmaları gerektiği hususu izahtan varestedir (Esen, 2014).

Bu bakış açımızı işyeri hekimliğine dair uluslararası hukuk düzenleme-leri de desteklemektedir. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun; iş sağ-lığı ile görevli bulunacak işyeri hekiminin, işyeri hekimliği uygulamaları

konusunda özel bir eğitim almış olmasını ya da en azından endüstriyel hijyen, özel acil hallerde tedavi ve iş patolojisi gibi konular ile iş sağlığı hizmetlerinin çeşitli görevlerini belirleyen mevzuat hakkında bir şekilde eğitilmesini tavsiye ettiği görülmektedir (ILO, 1959: Md 16-19).

İşyeri hekimliği müessesesinin işleyişi ile ilgili AB mevzuatı da ayni doğrultuda oluşmuştur. Avrupa Konseyi kararlarına göre, işyeri içerisinde iş sağlığı ve güvenliğinde uzmanlaşmış personeller bulunmadan yahut bu uzmanlık işletme dışından hizmet satın alınarak sağlanmadan işyerlerin-de koruyucu ve önleyici tedbirlerin hayata geçirilmesi mümkün işyerlerin-değildir (EuropeanCouncil, 1989: Md.7).

Yeni düzenlemeye getirilen bir başka eleştiri de, düzenlemenin işyeri he-kimi ihtiyacına acil olarak cevap verebilen bir düzenleme olup olmadığı noktasında düğümlenmektedir. Zira 9 ve daha az çalışanı bulunan az tehli-keli sınıftaki işyerleri için işyeri hekimi çalıştırma zorunluluğu 01.07.2016 tarihi ve sonrasında geçerli olacaktır. Yapılan düzenleme bu yönüyle ancak bu tarih sonrasındaki ihtiyaca cevap verebilecektir. Kamuda çalışan tabip-lerin işyeri hekimi olabilmesine getirilen düzenlemeler ise mevcut ihtiyaca sınırlı bir cevap verecek potansiyeldedir.

Son olarak, ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin kökleşmesi işyeri he-kimleri sayısında kantitatif bir artış yanında, işyeri hekimliği uygulama-larında kalite yönünden bir artışa da ihtiyaç duymaktadır. ILO’nun 1988 tarihli İşyeri Sağlık Hizmetleri Konvansiyonu’na göre iş sağlığı hizmetleri multi-disipliner, çok boyutlu, nitelikli ve kapsamlı olmalıdır (ILO, 1988:

Md. 9, 11). İşyeri hekimliği pratiklerinde derinleşme ve nitelikli işyeri hekimliği müessesesinin oturması için tedbirler almadan yalnızca sayısal olarak işyeri hekimlerini arttırmak, iş sağlığı ve güvenliği uygulamaların-da genişleme sağlasa uygulamaların-da derinleşme oluşturmayacaktır. Bu yönüyle, işyeri hekimliği müessesesine hak ettiği dikkati ve değeri göstermenin elzem ol-duğunun altının çizilmesi önem arz eder.

7. SONUÇ

6023 sayılı Türk Tabipler Birliği Kanunu ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu uyarınca işyeri hekimi olarak çalışmak için tabip oda-sından ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan işyeri hekimliği belgesi almak ve gerekli işyeri hekimliği eğitimini tamamlamış olmak ge-rekmektedir. Kamuda çalışan hekimlerin işyeri hekimi olması ile ilgili dü-zenlemeler ise 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’da yapılmış bulunmaktadır.

18.01.2014 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 6514 sayılı Kanun, 1219 sayılı Kanunda işyeri hekimliğine dair düzenlemelere önemli değişiklikler getirmiştir. Buna göre, kamu kurum ve kuruluşların-da çalışan ve yöneticilik görevi bulunmayan tabipler ile aile hekimlerinin, kurum ve kuruluşlarındaki çalışma saatleri dışında ve kurumlarının izniyle aylık otuz (30) saati geçmemek üzere işyeri hekimliği yapabilmesi imkânı getirilmiş bulunmaktadır. Ancak, bu şekilde çalışacak olan işyeri hekimle-rinin işyeri hekimliği eğitimi alma ve işyeri hekimliği belgesine sahip olma zorunluluğu devam etmektedir.

Öte yandan, yapılan bir diğer düzenleme ile de; istisnasız tüm tabiplerin, işyeri hekimliği eğitimi alma ve işyeri hekimliği belgesine sahip olma şartı aranmaksızın 10’dan az işçi çalıştıran az tehlikeli işyerlerinin işyeri hekim-liği görevini yapabilmelerinin önü açılmıştır. Söz konusu bu hüküm değişik-liği ile birlikte tüm doktorların işyeri hekimdeğişik-liği eğitimi alma ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ya da Türk Tabipler Birliği’nden işyeri hekimliği belgesine sahip olma şartı kaldırılmış bulunmaktadır. Ancak, bu şekilde işye-ri hekimliği yapacak doktorların ancak 10’dan az işçi çalıştıran az tehlikeli işyerlerinde çalışmaları mümkün olabilecektir. 10 ve daha fazla işçi çalıştıran az tehlikeli işyerleri ile çalışan sayısına bakılmaksızın tehlikeli ve çok tehli-keli sınıfta yer alan tüm işyerlerinde çalışacak işyeri hekimlerinin ise mevcut mevzuat hükümlerine göre eğitim ve belgelendirme şartı sürmektedir.

İşyeri hekimliği uygulamalarındaki son düzenlemeler ile işyerlerinde 6331 sayılı Kanunun zorunlulukları dolayısıyla ortaya çıkan işyeri hekimi ihtiyacına kısmen cevap verecek bir işyeri hekimi arzı doğacaktır. Bu etki özellikle 01.07.2016 tarihi sonrasında daha fazla hissedilecektir.

Öte yandan, yeni düzenleme ile, işyeri hekimi olarak çalışacak kişilere

“işyeri hekimliği eğitimi alma” şartının kaldırılmış olması, iş güvenliği hiz-metlerinin doğru bir şekilde sunulması açısından isabetliliği tartışmalı bir düzenlemedir. ILO, Avrupa Konseyi gibi alanın otoritesi olan kurumların

uluslararası hukuk metinlerine bakıldığında işyeri hekimliği müessesinin multi-disipliner, çok boyutlu, nitelikli ve kapsamlı olması gerektiği ve işyeri hekimlerinin özel bir eğitim almış olmalarının zorunlu tutulduğu görülmek-tedir. Uluslararası perspektiften bakıldığında, Türkiye’deki işyeri hekimliği uygulamalarında da derinleşme ve uzmanlaşmanın, işyeri hekimlerinin sayı-sını arttırmak kadar önem verilmesi gereken bir husus olduğu görülmektedir.

KAYNAKÇA

AA, “Bakan Faruk Çelik: 76 bin iş güvenliği uzmanı göreve başlayacak”

(16.01.2014) Anadolu Ajansı,19.01.2013 tarihinde http://www.aa.com.

tr/tr/turkiye/275105--is-guvenligi-uzmanligi-ve-is-yeri-hekimligi-sinavla-ri-sonuclandi adresinden erişildi.

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) (29.12.2012) İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin İşyeri Tehlike Sınıfları Tebliği, Ankara: Resmi Gazete (28509 sayılı).

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) (20.07.2013) İşyeri He-kimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitim-leri Hakkında Yönetmelik, Ankara: Resmi Gazete (28713 sayılı).

Esen, Bünyamin (2014) “İşyeri Hekimliğinde Neler Değişti?”, (27.01.2014) İnternet Haber, 09.02.2014 tarihinde http://www.memurha-ber.com/isyeri-hekimliginde-neler-degisti-a1137.html adresinden erişildi.

EuropeanCouncil (1989) Council Directive of 12 June 1989 on the-introduction of measurestoencourageimprovements in thesafet-yandhealth of workers at work (89/391/EEC) (Çalışanların İş Sıra-sında Güvenlik ve Sağlıklarının Geliştirilmesinin Teşvikine Dair Önlemlerin Uygulanmasına Dair Konsey Direktifi), 26.01.2014 tari-hinde http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLE-G:1989L0391:20081211:EN:PDF adresinden erişildi.

ILO (1959) R112- OccupationalHealth Services Recommendation (No. 112) (İş Sağlığı Hizmetlerine dair 112 sayılı Uluslararası Çalışma Örgütü Tavsiyesi), Uluslararası Çalışma Örgütü: Cenova.

Macdonald, Ewan; Baranskı, Boguslaw ve Wilford, Jane (2000) Occu-pationalMedicine in Europe: ScopeandCompetencies, Bilthoven: Wor-ld HealthOrganisationEuropeanCentrefor Environment and Health, EUR/ICP/EHBI 02 02 04, 11.12.2013 tarihinde http://www.who.int/occu-pational_health/regions/en/oeheuroccmedicine.pdf adresinden erişildi.

Rentanen, Jorma ve Fedotov, Igor A. (tarihsiz) Standards, Principle-sandApproaches in Occupational Health Services, International La-bourOrganization, 11.12.2013 tarihinde http://www.ilo.org/wcmsp5/

groups/public/@ed_protect/@protrav/@safework/documents/publi-cation/wcms_110439.pdf adresinden erişildi.

T.C. Yasalar (14.04.1928) 1219 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atları-nın Tarzı İcrasına Dair Kanun, Ankara: Resmi Gazete (863 sayılı).

T.C. Yasalar (31.01.1953) 6023 sayılı Türk Tabipler Birliği Kanunu, Ankara: Resmi Gazete (8323 sayılı).

T.C. Yasalar (30.06.2012) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, Ankara: Resmi Gazete (28339 sayılı).

T.C. Yasalar (18.01.2014) 6514 sayılı Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuru-luşların Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararna-me ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. Ankara:

Resmi Gazete (28886 sayılı).

Türk Tabipler Birliği (21.12.2002) Türk Tabipler Birliği İşyeri Hekimi Çalışma Onayı Yönetmeliği. Ankara: Resmi Gazete (24970).