Obama Dönemi

Barack Obama, başkanlığının ilk döneminde dünyada yayılan Anti- Amerikancılığın çözümü üzerine yoğunlaşmıştır.268 _{Bu dönemde Obama, ABD’nin}

prestij kaybına neden olan yeni-muhafazakâr politikaların tersine, uluslararası yapıda uzlaşma ve iletişimi vurgulamış, çok yönlü bir dış politika benimsemiştir.269

Afganistan ve Irak’ta uzayan işgal sürecinin ABD’ye askeri ve ekonomik bağlamda yaşattığı külfet ile uluslararası alanda (özellikle İslam coğrafyasında) yayılan Amerikan karşıtlığı, Obama’nın ‘yumuşak’ ve ‘çok taraflı’ siyaset geliştirmesini tetiklemiştir. Bush döneminde izlenen politikaların ABD’ye zarar verdiğini gören Obama, bunu düzeltmeye yönelik adımlar atmaya başlamıştır.270 _{Bu kapsamda,}

Afganistan ve Iraklı mahkûmların tutulduğu, işkencelerle gündeme gelen Guantanamo Kampı’nın kapatılması ve ABD askerlerinin Irak’tan çekilmesi yönünde emir vermiştir. Yönetime geldiği ilk andan itibaren İslam ülkeleri, Rusya ve Çin gibi aktörlerle etkileşimini arttıran Obama, Avrupalı müttefiklerinin ise güvenini yeniden tesis etmeyi hedeflemiştir.271

Mayıs 2010’da ‘Ulusal Güvenlik Strateji Belgesi’ni (Obama Doktrini) açıklayan Obama, bu belgeyle Bush dönemi sonrasında gerçekleşecek olan dönüşümlerin genel hatlarını oluşturmuştur. Yeni belgede Bush Doktrini’nin aksine yumuşak güç öne çıkarılmış ve diyaloğun önemine dikkat çekilmiştir. Terörizm, nükleer

266 _{Örmeci, a.g.m., s.5.} 267 _{Çiftçi, a.g.m., s.204.} 268 _{Akçay ve Akbal, a.g.m., s.9.}

269 _{James M. McCormick, ‘‘The Obama Presidency: A Foreign Policy of Change?’’, Steven E. Schier}

(ed.), Transforming America: Barack Obama in the White House, Rowman & Littlefield Publishers, Maryland, 2011, p.242-243.

270

Kurt, a.g.m., s.194.

271

53

silahlanma, siber güvenlik ve küresel ısınma gibi makro problemler, yeniden ele alınmış; belirlenen sorunların çözümüne yönelik hedefler* _{ortaya konulmuştur.}272

Obama, 2010 yılının sonunda Tunus’ta başlayan ve hızla Kuzey Afrika ve Ortadoğu’ya yayılan ‘Arap Baharı’ adı verilen halk ayaklanmalarında ise ABD’nin çıkarları doğrultusunda pragmatik bir şekilde hareket etmiştir. Bu kapsamda bölgeye tek taraflı olarak müdahalede bulunmamaya çabalamıştır. Libya Operasyonu’nda da bu tutumunu devam ettirmiş, askeri müdahalenin uluslararası ittifaklar (NATO gibi) aracılılığıyla gerçekleştirilmesinin taraftarı olmuştur.273

Obama, ikinci döneminde ise esas olarak Asya-Pasifik bölgesine yoğunlaşmıştır. Bu bölgede özellikle ekonomik olarak çok hızlı bir şekilde yükselen Çin’in kontrolünün sağlanması amaçlanmıştır. Çünkü ABD’ye göre Çin’in yükselen gücü, uluslararası sistemdeki dengeleri değiştirecek kapasitede görünmüştür.274

Dolayısıyla Çin’in 2009 yılında dünyanın en büyük ihracatçısı konumuna yükselmesi275 _{ve 2010 yılında ise Japonya’yı geride bırakarak dünyanın en büyük}

ikinci ekonomisi hâline gelmesi,276 _{ABD’nin ona karşı harekete geçmesini}

tetiklemiştir. Nitekim Obama yönetimi de diplomatik ve askeri yöntemlere başvurarak, Çin’i çevrelemeye başlamıştır.277 _{Asya-Pasifik bölgesi, geniş ticaret}

olanakları ve yatırım fırsatları bağlamında ABD ve Çin gibi iki küresel gücü ciddi bir mücadele içerisine sokmuştur.278 _{Bu bölge, Hindistan’ın alt tarafından Amerika’nın}

batı kıyılarına kadar olan alanı ifade etmektedir. Çin, Hindistan ve Endonezya gibi büyük güçlerin içerisinde yer aldığı Asya-Pasifik bölgesi, büyük bir pazar olarak da dikkat çekmektedir. Dolayısıyla Obama yönetimi, buradan elde edilecek ekonomik

* _{Obama Doktrini’nde temelde terörizm ve silahlanmayla mücadele esas alınmıştır. Nükleer silahlara}

sahip olmayan ülkelere karşı ise bu tip silahların kullanılmamasının garantisi verilmiştir. Ayrıca, terör örgütlerine destek veren ülkelerin nükleer silahlara sahip olmasının engellenmesi amaçlanmıştır. ABD’nin terör örgütleri ve onları destekleyen ülkelerle mücadele ettiği vurgulanmış, ortaya konulacak yeni politikalarla öncelikle ülkenin içerisini yapılandırmak, sonrasında ise ABD’nin uluslararası ortamdaki liderliğini yeniden inşa etmek temel hedefler olmuştur. Kısaca değinilen Obama Doktrini ile ilgili daha ayrıntılı bilgiye ulaşmak için bkz. The White House, The National Security Strategy of the United States of America, Washington, 2010.

272 _{Dizdaroğlu, a.g.m., s.123.} 273

Kurt, a.g.m., s.195.

274 _{Akçay ve Akbal, a.g.m., s.9.}

275 _{The Guardian, ‘‘China becomes world's biggest exporter’’,}

https://www.theguardian.com/business/2010/jan/10/china-tops-germany-exports (Erişim Tarihi: 08.01.2020).

276 _{BBC News, ‘‘China}

overtakes Japan as world's second-biggest economy’’, https://www.bbc.com/news/business-12427321 (Erişim Tarihi: 08.01.2020).

277 _{Akçay ve Akbal, a.g.m., s.9.}

278 _{Richard Javad Heydarian, ‘‘The Obama Doctrine: Middle East out, Asia in’’,}

https://www.aljazeera.com/indepth/opinion/2016/03/obama-doctrine-middle-east-asia- 160322101315077.html (Erişim Tarihi: 08.01.2020).

54

faydalarla ABD’nin içeride yeniden yapılanmasının sağlanacağını düşünmüştür.279

Bu kapsamda Obama; Güney Kore, Avustralya ve Japonya gibi ülkelerle ilişkilerini geliştirmiş, bu ülkelerdeki Amerikan askeri varlığını da arttırmıştır. Yine tarafsız olarak göze çarpan Vietnam ve daha çok Çin yanlısı bir ülke olarak bilinen Laos’la da ilişkilerin geliştirilmesine yönelik girişimlerde bulunmuştur.280 _{Bu durumda Çin}

tarafı da ABD’nin, Asya-Pasifik (Avusturalya, Japonya, Güney Kore gibi) bölgesindeki tüm askeri varlığıyla kendisini çevrelediğini düşünmüştür.281 _{Dolayısıyla}

tüm bu gelişmelerden yola çıkarak Obama döneminde, ABD-Çin mücadelesinin ivme kazandığı ifade edilebilir.

Obama’nın yönetime gelmesi hem ABD’de hem de uluslararası sistemde büyük bir değişim umudu ortaya çıkarmıştır. Obama yönetimi, tek taraflı politikaya azami derecede az başvurmuştur; ancak küresel hegemonyanın devamlılığına yönelik uygulanan politikalar temelde aynı kalmıştır. Özetle belirtmek gerekirse ABD yönetimleri, hegemon kimlik temelli çıkarlar doğrultusunda politikalar ortaya koymaktadır. Dolayısıyla Obama yönetimiyle de tam anlamıyla bir değişim yaşandığı söylenememektedir.