Hadde ve Döküm Makineleri

Hadde ve döküm makineleri alt sektörü kapsamında değerlendirilen ürün sınıfları, 4 basamaklı HS kodları ve tanımları ile birlikte aşağıda gösterilmiştir:

 8454; tav ocakları, döküm potaları, külçe kalıpları, döküm makineleri,

 8455; metalleri haddeleme makineleri-bunların silindirleri,

 8480; metal dökümü için kasalar, plakalar, kalıp modelleri.

Türk makine sektörü kapsamında hadde ve döküm makineleri alt sektörünce 2007-2017 döneminde gerçekleştirilen ihracat ve ithalat değerleri ve bunların makine sanayi ticareti içindeki paylarının yıllara göre gelişimi Tablo 88’de sunulmuştur.

Tablo 88: Hadde ve Döküm Makineleri Alt Sektörü Dış Ticaret İstatistikleri Yıllar İhracat

Kaynak: International Trade Centre, TRADE MAP’ten sağlanan verilerle oluşturulmuştur, Aralık 2018.

Hadde ve döküm makineleri alt sektörü ihracatının yıllara göre gelişimi incelendiğinde, dalgalı bir seyir izlediği görülmektedir. Bu alt sektörün kapsamındaki

106 ihracat, 2009 yılındaki olumsuz küresel ticaret gelişmelerden olumsuz etkilenmemiş olsa da 2010 yılında bir önceki yıla göre yüzde 9,6 oranında azalmıştır. 2011 yılında ise ilgili alt sektör ihracatında yüzde 44 ile inceleme döneminin en yüksek artış hızı görülmüştür. 2010-2013 döneminde hadde ve döküm makineleri ihracatının artış hızı göreceli olarak azalsa da ilgili dönem toplam alt sektör ihracatının artış gösterdiği bir dönem olmuştur. 2014 ve 2015 yıllarında bir önceki seneye göre sırasıyla yüzde 7,6 ve yüzde 24,1 oranında düşüşün yaşandığı alt sektör ihracatı son iki yılda artış eğilimine girmiştir. Hadde ve döküm makineleri alt sektörü ihracatı toplam makine ihracatından yıllık ortalama yüzde 3,2 oranında pay almaktadır. Bu payın en yüksek olduğu yılın yüzde 4 ile 2009 yılı olması dikkat çekmektedir.

Hadde ve döküm makineleri alt sektörü ithalatının yıllara göre gelişimi incelendiğinde, ihracata benzer bir seyir izlediği görülmektedir. 2007-2017 döneminde en yüksek ithalat değeri ve bir önceki yıla göre yüzde 47,5 oranı ile en fazla ithalat artış hızı 2009’da görülürken; ithalattaki en fazla düşüş yüzde 27,1 ile 2017 yılında gerçekleşmiştir. Hadde ve döküm makineleri alt sektörü ithalatı toplam makine ithalatından yıllık ortalalama yüzde 2,8 oranında pay alırken, bu payın en yüksek olduğu yıl yüzde 5,7 ile 2009; en düşük olduğu yıl yüzde 1,8 ile 2017 yılıdır.

Tablo 88 dış ticaret dengesi açısından incelendiğinde, hadde ve döküm makineleri alt sektörünün inceleme dönemindeki her yıl için dış açık veren bir yapıya sahip olduğu görülmektedir. İlgili dönemde bu alt sektördeki ihracatın artış hızı yıllık ortalama yüzde 6,8 iken, ithalat artış hızı yıllık ortalama yüzde 2,1 oranındadır. Bu durum dış ticaret dengesi rakamlarına da olumlu yansımaktadır. Öyle ki 2017 yılına gelindiğinde inceleme döneminin en düşük dış ticaret açığı kayıt altına alınmıştır.

2017 yılında hadde ve döküm alt sektörünce gerçekleştirilen ihracatta en yüksek paya sahip ilk on ülkeye 2012-2017 döneminde yapılan ihracatın değerleri Tablo 89’da verilmiştir.

Tablo 89: Hadde ve Döküm Makineleri Alt Sektörü İhracatında İlk On Ülke (Bin $)

Ülkeler 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Almanya 30.041 39.235 43.023 36.084 34.885 49.349

Rusya 45.140 54.310 39.946 29.422 17.456 25.689

İtalya 12.415 21.480 18.594 13.099 25.997 21.327

107

İran 49.304 52.486 60.388 23.326 17.372 20.590

Bulgaristan 7.498 10.863 9.210 8.232 19.455 17.211

Azerbaycan 4.710 8.530 6.549 2.379 3.211 17.001

Cezayir 41.285 10.115 11.959 11.548 12.900 14.949

Romanya 7.085 8.345 8.132 3.995 5.536 11.299

Çekya 1.909 3.631 3.340 2.965 1.502 10.033

ABD 10.552 25.543 11.655 11.208 11.761 7.762

İlk On 209.939 234.538 212.796 142.258 150.075 195.210 Toplam 365.499 397.773 367.370 278.988 284.599 338.182 (*) Ülkelerin sıralaması yapılırken 2017 yılı ihracat değerleri dikkate alınmıştır.

Kaynak: International Trade Centre, TRADE MAP’ten sağlanan verilerle oluşturulmuştur, Aralık 2018.

Hadde ve döküm makineleri alt sektörünce gerçekleştirilen ihracatta ilk on ülkenin payları Tablo 90 üzerinde gösterilmiştir. Hadde ve döküm makineleri alt sektörünün ihracat pazarı incelendiğinde, ilk on ülkenin toplam alt sektör ihracatı içerisindeki payının ilgili dönemde ortalama yüzde 55,9 olduğu görülmektedir. 2012 ve 2014 yıllarında İran, 2013 yılında Rusya, 2015 ve sonraki dönemde Almanya ilgili alt sektör ihracatından en fazla payı alan ülke konumundadır. 2012’den 2017 yılına gelindiğinde, hadde ve döküm makineleri alt sektörü ihracatı içinde ilk on ülkenin payında önemli oranda değişiklik yaşanmaz iken; bu alt sektör ihracatından İran’ın aldığı payın yüzde 7,4, Cezayir’in aldığı payın yüzde 6,9, Rusya’nın aldığı payın ise yüzde 4,8 oranında azaldığı dikkat çekmektedir. İlgili alt sektör ihracatındaki payı en fazla artan ülke ise yüzde 6,4’lük artış ile Almanya olmuştur.

Tablo 90: Hadde ve Döküm Makineleri Alt Sektörü İhracatı İlk On Ülke Payları (%)

Ülkeler 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Almanya 8,2 9,9 11,7 12,9 12,3 14,6

Rusya 12,4 13,7 10,9 10,5 6,1 7,6

İtalya 3,4 5,4 5,1 4,7 9,1 6,3

İran 13,5 13,2 16,4 8,4 6,1 6,1

Bulgaristan 2,1 2,7 2,5 3,0 6,8 5,1

Azerbaycan 1,3 2,1 1,8 0,9 1,1 5,0

Cezayir 11,3 2,5 3,3 4,1 4,5 4,4

108

Romanya 1,9 2,1 2,2 1,4 1,9 3,3

Çekya 0,5 0,9 0,9 1,1 0,5 3,0

ABD 2,9 6,4 3,2 4,0 4,1 2,3

İlk On 57,5 58,9 58,0 51,0 52,5 57,7

Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Kaynak: International Trade Centre, TRADE MAP’ten sağlanan verilerle oluşturulmuştur, Aralık 2018.

Tablo 91’de, 2017 yılında hadde ve döküm makineleri alt sektörünce üretilen ürünlerin ithalatında en yüksek paya sahip ilk on ülkeden 2012-2017 döneminde yapılan ithalatın değerleri verilmiştir. Bu tabloya göre Çin inceleme dönemindeki her yıl için ilgili alt sektör kapsamında en fazla ithalat yapılan ülke konumundadır.

Tablo 91: Hadde ve Döküm Makineleri Alt Sektörü İthalatında İlk On Ülke (Bin $)

Ülkeler 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Çin 128.656 179.755 154.892 157.150 177.750 172.302 Almanya 95.196 167.115 102.376 52.814 42.696 70.245 İtalya 116.178 69.421 82.444 95.541 114.481 55.176 Güney Kore 40.660 94.177 138.208 21.464 27.540 23.926

Fransa 57.585 22.613 18.143 15.658 18.852 11.539

Slovenya 7.970 4.758 3.273 6.739 7.405 10.563

ABD 14.811 19.619 13.990 14.597 17.063 10.251

Japonya 12.843 34.009 8.315 22.568 102.697 8.308

Çekya 9.157 2.790 1.681 2.115 2.259 7.212

İsviçre 6.346 10.544 9.094 9.492 6.611 6.757

İlk On 489.402 604.801 532.416 398.138 517.354 376.279 Toplam 592.206 710.385 622.896 486.340 613.675 447.085 (*) Ülkelerin sıralaması yapılırken 2017 yılı ithalat değerleri dikkate alınmıştır.

Kaynak: International Trade Centre, TRADE MAP’ten sağlanan verilerle oluşturulmuştur, Aralık 2018.

2012­2017 yılları arasında Türkiye’nin hadde ve döküm makineleri alt sektörü kapsamındaki ürün ithalatının ortalama yüzde 84’ü en çok ithalat yapılan ilk on ülkeden gerçekleştirilmiştir. 2012 yılından 2017 yılına gelindiğinde Çin hadde ve döküm makineleri alt sektörü ithalatı içindeki payını yüzde 16,8 oranında artırmıştır

109 Hadde ve döküm makineleri alt sektörü kapsamındaki Çin menşeli ürünlere olan talebin ciddi oranda artış eğiliminde olduğu dikkat çekmektedir.

Tablo 92: Hadde ve Döküm Makineleri Alt Sektörü İthalatı İlk On Ülke Payları (%)

Ülkeler 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Çin 21,7 25,3 24,9 32,3 29,0 38,5

Almanya 16,1 23,5 16,4 10,9 7,0 15,7

İtalya 19,6 9,8 13,2 19,6 18,7 12,3

Güney Kore 6,9 13,3 22,2 4,4 4,5 5,4

Fransa 9,7 3,2 2,9 3,2 3,1 2,6

Slovenya 1,3 0,7 0,5 1,4 1,2 2,4

ABD 2,5 2,8 2,2 3,0 2,8 2,3

Japonya 2,2 4,8 1,3 4,6 16,7 1,9

Çekya 1,5 0,4 0,3 0,4 0,4 1,6

İsviçre 1,1 1,5 1,5 2,0 1,1 1,5

İlk On 82,6 85,3 85,4 81,8 84,5 84,2

Toplam 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Kaynak: International Trade Centre, TRADE MAP’ten sağlanan verilerle oluşturulmuştur, Aralık 2018.

Temelde metalleri işlemek ve şekillendirmek amacıyla kullanılan hadde ve döküm makineleri günlük hayatta kullanılan birçok ürünün üretim aşamasında yer almaktadır. Bu makineler üretim ile doğrudan ilişkili olduğundan, temel hedef kitlesi otomotiv, beyaz eşya, demir-çelik, çimento, savunma, sağlık, tarım sektörlerindeki ana üretim sanayilerinnin yoğunlaştığı alanlardır. Sektör temelde enerji ve emek yoğun bir üretim gerçekleştirmekle birlikte üretim için gerekli olan girdilerinin yüzde 70’i yurt içi kaynaklardan sağlanmaktadır. Bu durum katma değeri yüksek üretimli, istihdam alanı geniş bir sanayi sektörünün oluşmasına olanak vermektedir. Sunmuş olduğu bu olanaklara karşın sektörde nitelikli istihdam açığı, yerli ürünlerin yeterince tanınmaması ve kalitesiz olduğuna dair bir algının hâkim olması iç pazarda ciddi sorunlar yaratmaktadır. Bununla birlikte, uluslararası alanda Türk ürünlerinin bilinirliğinin az olması ve Çin gibi devlet destekli ülkelerin ucuz ve kalitesiz ürünleri karşısında fiyat rekabetinde avantaj sağlayamaması sektörün başlıca sorunlarıdır.

Türk hadde ve döküm makineleri alt sektöründe üretim çoğunlukla büyük ölçekli

110 işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu işletmelerin ulusal pazardaki yerini koruyabilmeleri ve uluslararası alanda tanınabilmeleri için ticari, idari ve teknik alanlarda politikaların üretilmesi esastır (Doğu Marmara Kalkınma Ajansı, 2016:

125­131).