Cumhuriyet’in İlanından 2007 Yılına Eğitim/Öğretim Sisteminde Meydana Gelen Değişiklikler

3.4.1. 1923-1952 Yılları

İdari Yapısı ve Yönetimi:

Deniz Harp Okulu arşivindeki çeşitli belgelerden ve özellikle diploma suretlerinden anlaşıldığına göre; 1947 eğitim-öğretim yılının sonuna kadar, Deniz Harp Okulu ve Deniz Lisesi “Deniz Harp Okulu ve Lisesi Komutanlığı” adı altında müşterek bir yapılandırma içindedir. Bu durum; 1948-1949 eğitim-öğretim yılında “Deniz Harp Okulu ve Koleji” , 1955 yılında “Deniz Harp Okulu ve Lisesi” , 1956 yılında “Deniz Harp Okulu ve Koleji”, 1957 yılında “Deniz Harp Okulu ve Lisesi” , 1958 yılında “Deniz Harp Okulu ve Koleji”, 1959-1963 yılları arasında da “Deniz Harp Okulu ve Lisesi” adlarıyla devam etmiştir. Deniz Harp Okulu 1963 yılında Deniz Lisesi’nin, Heybeliada Kurslar Komutanlığı’nın binasına taşınmasıyla müstakil bir yapıya kavuşmuştur (Deniz Harp Okulu Komutanlığı, 2000:85).

Cumhuriyetin kurulduğu ilk yıllarda okul idaresi, okul müdürünün emrinde olarak idare subayları ve öğretmenler olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Bunlardan idare subayları okul ikinci müdürünün; öğretmenler ise ders nazırı subayın emrinde çalışmışlardır. Her sınıfın idare subayı olarak bir yüzbaşısı ve iki tane mülazimi olmuştur (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Lalahan Deniz Genel Arşiv Müdürlüğü, 1923- 1973:2).

Daha sonra okul, müdür yerine komutan ve bir de ona yardımcılık yapan bir güverte subayı olan “Dahiliye Müdürü” tarafından yönetilmiştir. Okul komutanının rütbesi Albaydır. Bu dönemde Deniz Harp Okul ve Deniz Lisesi tek komutan ve tek karargahla yönetilmiştir. Okul idari olarak Genelkurmay Başkanlığı’na bağlanmıştır.

Okul idaresi eğitimci ve terbiyeci subay ve öğretmenlerden kurulmuştur. Terbiyeci olarak her sınıf binbaşı rütbesinde bir sınıf subayı ve yüzbaşı olarak da bunun yardımcılarından oluşmuştur. Bu subayların vazifesi talebenin günlük hayatını düzen ve kontrol etmek, onlara denizcilik sevgisini aşılamak, temiz, disiplinli ve vatansever olarak

yetişmelerini sağlamaktır. Bunlar, talebenin taburlarına komuta eder, onların beden ve eşya temizliğini kontrol eder, talebenin izin, maaş, mükafat ve cezalarıyla ilgilenirdi. Öğretmenler ise önceleri Ders Nazırı denilen, sonradan Öğretim Kurulu Başkanlığı denilen bir subay etrafında toplanmışlardır (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Lalahan Deniz Genel Arşiv Müdürlüğü, 1923-1973:331).

Eğitim ve Öğretim

Eğitim ve öğretim alanında ilk değişiklik 1928-1929 eğitim ve öğretim yılında olmuştur. Tevhidi Tedrisat Kanunun çıkmasına müteakip Heybeliada Bahriye Okulu lise yapılmıştır. Eğitim sistemi sivil liselerin ders programına uydurulmuş ve adı da “Deniz Lisesi” olmuştur. Böylece Güverte ve Makine sınıfları birleştirilerek tek bir sınıf okutulmaya başlanmıştır. Öğrenci liseyi bitirdikten sonra Güverte, Makine, Doktor, Hakim, Öğretmen gibi sınıflara ayrılmıştır (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Lalahan Deniz Genel Arşiv Müdürlüğü, 1923-1973:332).

Deniz Harp Okulu öğrenciliği: Güverte sınıfı için, gemilerde nefer eğitimi, okulda teorik ders ve tekrardan gemilerde subay eğitimi; Makine sınıfı için ise fabrika eğitimi, Donanma eğitimi ve okulda teorik ders olmak üzere üç dönemden oluşmuştur. Her dönemin süresi bir yıldır. 1,5 yıl olan öğrencilik, 3 yıla çıkmış, böylece Kara Harp Okulu öğrenciliği ile eşit şartlara sokulmuştur (Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Lalahan Deniz Genel Arşiv Müdürlüğü, 1923-1973:332).

Bu eğitim sistemi Bahriye Mektebinin 1927 yılı mezunlarına uygulanmıştır. 1927 yılında Heybeliada da başka bir okul binası bulunmadığı için bugünkü Kuzey Deniz Saha Komutanlığı binası Deniz Harp Okulu öğrencisine okul yapılmış ve adına da “Çekirdek Mektebi” denmiştir. Bu binada Güverte ve Makina sınıflarına teorik ders verilmiştir. İki yıl sonra okulun adı “Deniz Harp Okulu” olarak değiştirilecek ve Heybeliada’ya taşınmıştır (Deniz Harp Okulu Komutanlığı, 2000:87).

Deniz Harp Okulu’nun müfredatı Genelkurmay Başkanlığı’nca belirlenmiştir. 1928 yılı mezunları Donanmadaki öğrencilikten sonra, Deniz Harp Okuluna gelerek teorik ders görmüşlerdir.

halinde uygulanmıştır. Bu dönemler tablo 4’de sunulmuştur. Tablo-4: 1929-1930 Eğitim ve Öğretim Yılı Dönemleri

SINIF

DÖNEM SÜRE/AY MAKİNA GÜVERTE

I. 7 ay

2 ay

Okul gemisi Erat talim alayı

Fabrikalarda

II. 10 ay Donanmada Okul gemisinde

III. 11 ay Okulda Okulda

Kaynak: Deniz Kuvvetleri Komutanlığı Lalahan Deniz Genel Arşiv Müdürlüğü

Cumhuriyetin ilk yıllarında Deniz Lisesi ve Deniz Harp Okulu ayrı düşünülemez. Zaten anlaşılacağı üzere başlangıçta Bahriye Mektebi orta okulu, lisesi ve yüksek okulu ile farklı bir çok okuldan oluşmuştur. Bu sebeple 1928 yılında yapılan ayrıma kadar, bir geçiş devresi yaşanmış ve tek çatı altında toplanılmıştır. II. Dünya savaşı yıllarına kadar eğitim ve öğretimde anlamlı bir değişiklik olmamıştır.

Bu süreç içerisinde Deniz Lisesi ve Deniz Harp Okulu’nda okutulan dersler tablo 5 ve 6’da verilmiştir.

Öğretim elemanı:

Öğretim elemanları subay, öğretmen subay ve sivil öğretmenlerden oluşmuştur. Ancak öğretmen subaylar ile sivil öğretmenler çoğunlukla lise kısmına ders vermişlerdi. Deniz Harp Okulu’nda ise daha çok meslek ağırlıklı dersler olduğu için subaylar ders vermişlerdi. Bu öğretim elemanları seçilirken mesleğinde temayüz etmiş, eğitim verme kabiliyeti olan örnek subaylar seçilmişti. Ayrıca öğretmen subaylarda Deniz Lisesinden sonra ilgili fakülte yüksek okullara gitmiş öğrencilerden oluşturulmuştur. 07 Mayıs 1947 gününde kabul edilen 5044 sayılı Askeri Okul Öğretmenleri Hakkında kanunla, yazılan şartları sağlayanlardan seçilmeye başlanmıştır.

Tablo-5 : 1929-1930 eğitim ve öğretim yılında Deniz lisesinde okutulan ders programı

Dersler Sınıf-9 Sınıf-10 Sınıf-11

Türkçe/Edebiyat 3 3 3

Tarih 2 2 2

Coğrafya 1 1 1

Nebati, Hayvan Fizyolojisi 1 - -

Arziyat - 1 - Fizik 3 3 2 Kimya 1 1 2 Resmihatti 1 1 1 Cebir 3 2 1 Nazari Hesap - - 1 Müsellesat - - 2 Mihanik - - 2 Kozmografya - - 2 Felsefe/İçtimaiyat - 1 1 Yabancı dil 5 5 5 Jimnastik 1 1 - Laboratuar 2 2 2 Askeri ders 1 1 1 Fabrika 4 4 4 Gemicilik 2 2 -

Tablo-6: 1929-1930 eğitim ve öğretim yılında Deniz Harp Okulunda Okutulan dersler

DERSLER GÜVERTE MAKİNA YÜKSEK MAKİNA

Riyaziye 4 5 5

Fizik 4 2 2

Seyrisefain 6 - -

Deniz Harp Tarihi 1 - -

Deniz Tabiyesi 1 - -

Gemicilik 2 - -

Askeri Malumat 2 2 -

Yabancı dil 4 4 4(ihtiyari)

Elektrik 2 4 4 Makine 2 6 6 Gemi inşası 2 2 2 Topçuluk 2 - - Denizaltı Gemileri - - - Tayyareler - - - İdman 6 6 - Mihanik - 3 3 Resmi Makine - 4 4

Kaynak: Deniz Harp Okulu Tarihçesi, 1930:22.

Öğrenci seçimi :

Cumhuriyet döneminin ilk öğrencisi 1923-1924 ders yılı içerisinde alınmıştır. Deniz Lisesini bitiren öğrenciler, Bahriye Erkanı Harbiye Riyaseti ve Milli Müdafaa Vekaletince ihtiyaçlar dikkate alınarak sınıflara ayrılmışlardır. Bu hususta gözetilen esaslar şunlardı (Deniz Harp Okulu Komutanlığı, 1930:7):

I. İhtiyaç

II. Öğrencinin isteği III. Sağlık kurulu raporu

kulak, sağlam göğüs) ve öğrencinin arzusu müracaat sebebiydi.

Makina sınıfına ise riyaziye ve fizik derslerinde başarı gösterenler tercih sebebidir.

Sıhhatçe ikinci derecede bulunanlarda levazım sınıfına ayrılırdı.

Deniz Harp Okulu’nun öğrenci teminindeki esas unsurunu Deniz Lisesi teşkil etmekle birlikte, ihtiyaçlar çerçevesinde dışarıdan da öğrenci alınmıştır. Müracaat koşulları Ek-C’dedir.

3.4.2. 1953-1973 Yılları:

İdari Yapısı ve Yönetimi:

1963 yılında Deniz Harp Okulu, Deniz Lisesi’nden ayrılarak müstakil bir komutanlık olmuş ve yeni bir teşkilat oluşturulmuştur. Bu yeni teşkilatlanmada Deniz Harp Okulu Komutanlığı;

-Komutan, -İdari Başkanlık,

¾ Harekat, ¾ Personel, -Öğretim Başkanlığı,

¾ Sosyal Dersler Zümresi, ¾ Askeri Dersler Zümresi, ¾ Fen Dersleri Zümresi, ¾ Beden Eğitimi Zümresi, -Alay Teşkilatı,

¾ 2 Öğrenci Taburu, ¾ Gemicilik Zümresi, şeklinde oluşturulmuştur.

Eğitim ve Öğretim:

II. Dünya Savaşı’nın teknolojide ve harp silah ve araçlarında meydana getirdiği gelişmeler sonucunda, 1950 yılında Deniz Kuvvetlerinde başlatılan çalışmalarla, 1953

yılından itibaren Deniz Harp Okulu’nda “Layn” sisteminde eğitime başlanmıştır. Dört yıl süreli bu eğitimin, iki yılı öğrenci ve iki yılı subay olarak okutulmuştur (Deniz Harp Okulu Eğitim-Öğretim Sisteminin Geçmişi ve Bugüne Kadarki Gelişmeler,1992:1- 5).

Deniz Harp Okulu eğitim ve öğretim sisteminde 1953 yılında yapılan bu büyük değişiklik ile Sınıf Okulları kaldırılarak, Deniz Harp Okulu dört yıla çıkarılmış ve Amerikan Deniz Akademisi programı aynen alınmıştır. Bu uygulamaya 1969-1970 eğitim ve öğretim yılına kadar devam edilmiştir.

1960’lı yıllardaki bilim ve teknikteki hızlı gelişmeler, harp silah ve araçları ile doktrinlere de yansımaya başlayınca, iki yıllık harp okulu eğitim süresi Genelkurmay Başkanlığınca yeterli görülmediğinden üç yıla çıkarılmıştır. Bu nedenle, dört yıllık Deniz Harp Okulu eğitiminin üç yılı öğrenci, bir yılı, 1969-1970 eğitim-öğretim yılında Genel Layn Okulu, 1970-1971 yılından itibaren deniz subay sınıf okulu adı altında subay olarak okutulmuştur (Deniz Harp Okulu Eğitim-Öğretim Sisteminin Geçmişi ve Bugüne Kadarki Gelişmeler,1992:1-2).

Bu dönemde okutulan dersler tablo 7’de gösterilmiştir. Öğretim elemanı:

Deniz Harp Okulu Komutanlığı’nda öğretim elemanlarının istihdamı bu dönemde de aynı şekilde devam etmiştir. 1965-1966 eğitim ve öğretim yılında görev yapan öğretim elemanlarının isimleri ve girdikleri dersler Ek D’de verilmiştir.

Öğrenci seçimi :

Bu yıllar arasında da Deniz Harp Okulunun asıl kaynağı Deniz Lisesi’dir. Deniz Lisesi dışında, alınacak öğrencilerde, öncesinde olduğu gibi Ek-C’de belirtilen şartlar aranmıştır. Bu dönemin öğrenci temininde yaşanılan çarpıcı gelişme ise başvuru için, “Türk öğrenci” ifadesinden esinlenen bir bayan öğrencinin müracaatı ile 1955 yılında okula bayan öğrenci alınmasıdır. O yıldan sonra 1963 yılında yapılan değişikliğe kadar okula bayan öğrenci alınmıştır.

Tablo-7: 1953-1954 eğitim ve öğretim yılında Deniz Harp Okulunda Okutulan dersler. BİRİNCİ SINIF