Cevaplayıcıların Demografik Özellikleri ile Tüketim Değerleri Arasındak

Cevaplayıcıların kişilerin demografik özellikleri ile çevre dostu ürünlerde benimsedikleri tüketim değerleri arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığını belirleyebilmek için korelasyon analizi(Kendall-tau-b) yapılmıştır. Böylece araştırmanın ikinci temel hipotezi olan “ankete katılanların demografik özellikleri ile çevre dostu ürünlerde önem verdikleri tüketim değerleri arasında anlamlı bir ilişki” olup olmadığı da test edilecektir. Yapılan korelasyon analizi sonucu elde edilen sonuçlar tablo 30’da gösterilmiştir.

Tablo 30. Demografik Değişkenler İle Tüketim Değerleri Arasındaki Korelasyon Analizi Sonuçları

Demografik

Özellikler Yenilik Duygusal Durumsal Fonksiyonel Sosyal Cinsiyet Korelasyon katsayısı -,137 ** _-,210** _{-,023 ,055 ,009} Anlamlılık ,004 ,000 ,617 ,190 ,832 N 420 420 420 420 420 Medeni Durum Korelasyon katsayısı -,314 ** _,182** _,134** _{,065 ,103*}* Anlamlılık ,000 ,000 ,003 ,123 ,019 N 420 420 420 420 420 Yaş Korelasyon katsayısı -,343 ** _,188** _,134** _{,065 ,131}** Anlamlılık ,000 ,000 ,001 ,096 ,001 N 420 420 420 420 420 Eğitim Durumu Korelasyon katsayısı ,237 ** _{,008 ,055 ,169}** _,176** Anlamlılık ,000 ,853 ,205 ,000 ,000 N 420 420 420 420 420 Gelir Durumu Korelasyon katsayısı -,081 ,006 ,089 * _{-,063 -,019} Anlamlılık ,062 ,886 ,032 ,101 ,631 N 420 420 420 420 420 Meslek Durumu Korelasyon katsayısı -,003 ,125 ** _,162** _,118** _,233** Anlamlılık ,940 ,004 ,000 ,002 ,000

133

N 420 420 420 420 420

Tablo 30’dan görüleceği üzere; ankete katılanların bazı demografik değişkenleri ile çevre dostu ürünlerde benimsedikleri tüketim değerleri arasında anlamlı ilişkiler bulunmaktadır. Yapılan analiz sonucunda elde edilen korelasyon katsayısı ve anlamlılık düzeyine göre şu sonuçlara varılmıştır:

• Cevaplayıcıların cinsiyetleri ile çevre dostu ürünlerde yenilik değerine verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(-0,137; p=0,00<0,001). Buna göre cevaplayıcılar arasından kadınların erkeklere göre çevre dostu ürünlerde yenilik değerine daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Cevaplayıcılardan kadın olanların çevre dostu ürünleri satın alırken, ürünlerin yenilikçi olmasını, yaratıcı olmasını ve çevre kirliliğine karşı yeni çözümler üretmesi unsurlarına daha çok dikkat etmektedirler. Straughan ve Roberts(1999) yaptıkları çalışmalarında kadınların yenilik arayışlarının çevre dostu ürün satın almalarında etkili olduğunu göstermişler ve kadın tüketicilerin yeni çevre dostu ürünler ile ilgili daha çok bilgi toplama eğiliminde olduklarını tespit etmişlerdir.

• Cevaplayıcıların cinsiyetleri ile çevre dostu ürünlerde duygusal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(-0,210; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlar arasından erkeklerin kadınlara göre çevre dostu ürünlerde duygusal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Bu bağlamda cevaplayıcılardan erkek olanların çevre dostu ürün satın almalarında duygusal güdülerin etkili olduğu söylenebilir. Çünkü erkek tüketiciler, çevre dostu ürün satın aldıklarında çevreyi koruduklarını, iyi ve doğru bir şey yaptıklarını hissetmektedirler. Cevaplayıcılardan erkek olanların “iyi ve doğru bir şey yaptıklarını hissetme” duygusuyla çevre dostu ürünlere daha çok yöneldikleri söylenebilir.

• Cevaplayıcıların medeni durumları ile çevre dostu ürünlerde yenilik değerine verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(-0,343; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan bekar olanların çevre dostu ürünlerde yenilik değerine, evli olanlara göre daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Bekar olan tüketiciler, çevre dostu ürünlerin daha yenilikçi ve yaratıcı olmasına önem vermekte ve çevre kirliliğine yeni çözümler getirmesinden dolayı bu ürünlere yönelmektedirler.

134

• Cevaplayıcıların medeni durumları ile çevre dostu ürünlerde durumsal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit(0,134; p=0,00<0,001). Buna göre cevaplayıcılardan evli olanların çevre dostu ürünlerde durumsal değere bekar olanlara göre daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Buna göre cevaplayıcılardan evli olanlar çevre dostu ürünleri durumsal etkenlerden dolayı daha çok tercih etmektedirler. Son zamanlardaki küresel ısınma, hava ve denizlerdeki kirlilik gibi kötü çevre koşullarının artması durumunun evli olan tüketicilerin çevre dostu ürünlere yönelmelerinden daha çok etkili görülmektedir. Diğer yandan firmaların çevreye zarar verdikleri ve ürünlerin içeriğinde zararlı maddelerin bulunması ile ilgili haberlerin evli olan tüketicilerin ürün tercihinin daha çok etkilemektedir. Ayrıca cevaplayıcılar arasından evli olanların çevre dostu ürünlerde promosyonlara daha çok önem verdikleri ve mağazalardaki çevre dostu ürün standlarına daha çok önem verdikleri söylenebilir.

• Cevaplayıcıların medeni durumları ile çevre dostu ürünlerde sosyal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,103; p=0,00<0,001). Buna göre cevaplayıcılardan evli olanların, bekar olanlara göre çevre dostu ürünlerde sosyal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Bu bağlamda evli olan tüketicilerin çevre dostu ürün satın alarak “yakın çevrelerine iyi örnek olduklarını” düşündükleri söylenebilir. Ayrıca evli olan tüketicilerin çevre dostu ürün satın alarak diğer insanları etkileyebildiklerini ve toplumdaki imajlarını iyileştirdiklerini düşündükleri söylenebilir. Evli olan kişilerin “ailelerine iyi örnek olma ve arkadaş vb. çevrelerini olumlu yönde etkileyebilme” açısından bu ürünleri daha çok tercih ettikleri söylenebilir.

• Cevaplayıcıların yaşları ile çevre dostu ürünlere yenilik değerine verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve negatif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(-0,343; p=0,00<0,001). Buna göre cevaplayıcılar arasında genç yaşta olanların, orta ve üzeri yaş grubundakilere göre çevre dostu ürünlerde yenilik değerine daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir deyişle, ankete katılanların yaşları küçüldükçe çevre dostu ürünlerde yenilik değerine verdikleri önem düzeyi artmaktadır. Bu sonuçların literatürdeki çalışmalar ile de uyumlu olduğu düşünülmektedir. Çünkü genç tüketicileri genellikle ürün tercihlerinde daha çok yenilikçi eğilim göstermektedirler(Mason ve Bellenger,1973; Goldsmith ve Stith,2001).

135

Cevaplayıcılardan genç olanların çevre dostu ürünlerin sahip olduğu yenilikçi ve yaratıcılık özelliklerinden ve çevre kirliliğine yeni çözümler getirmesinden dolayı daha çok tercih ettikleri söylenebilir.

• Cevaplayıcıların yaşları ile çevre dostu ürünlerde duygusal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,188; p=0,00<0,001). Buna göre cevaplayıcılardan orta yaş ve üzeri yaş grubundakilerin genç yaş grubundakilere göre çevre dostu ürünlerde duygusal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir deyişle, cevaplayıcıların yaşları büyüdükçe çevre dostu ürünlerde duygusal değere daha fazla önem vermektedirler. Cevaplayıcılar arasından orta yaş ve üzeri yaş grubundaki kişilerin çevre dostu ürün satın aldıklarında “doğru ve iyi bir şey yaptıklarını “ hissettikleri ve doğayı koruduklarını hissettikleri için satın aldıkları görülmüştür. Buna göre cevaplayıcılar arasından yaşı daha büyük olanlar için çevre dostu ürünlerin sahip oldukları duygusal etkenlerin daha önemli olduğu söylenebilir.

• Cevaplayıcıların yaşları ile çevre dostu ürünlerde durumsal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,134; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan orta ve üzeri yaş grubundakilerin genç yaş grubuna göre çevre dostu ürünlerde durumsal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir ifadeyle, ankete katılanların yaşları büyüdükçe çevre dostu ürünlerde durumsal değere verdikleri önem artmaktadır. Buna karşın cevaplayıcılar arasından orta yaş ve üzeri yaş grubunda olan kişilerin çevre dostu ürün satın almalarında durumsal faktörlerin daha çok etkili olduğu söylenebilir. Son zamanlardaki kötüleşen çevre koşullarının etkisi, firmaların çevreye zarar verme ve ürün içeriğinde zararlı maddelerin bulunması ile ilgili haberler, orta ve üzeri yaş grubu tüketicilerin ürün tercihlerinden daha çok etkili olmaktadır. Ayrıca orta ve üzeri yaşta olan kişiler için çevre dostu ürünlerde promosyon olması ve mağazalarda çevre dostu ürün standlarının olması daha çok önemlidir.

• Cevaplayıcıların yaşları ile çevre dostu ürünlerde sosyal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,131; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan orta ve üzeri yaş grubundakilerin, genç yaş grubuna göre çevre dostu ürünlerde sosyal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir deyişle, ankete katılanların yaşları büyüdükçe çevre dostu ürünlerde sosyal değere verdikleri önem artmaktadır.

136

Orta ve üzeri yaş grubundaki tüketiciler aile, arkadaş gibi yakın çevrelerine iyi örnek olma, diğer insanları etkileyebilme ve toplumdaki imajlarını iyileştirme açısından çevre dostu ürünleri daha çok tercih etmektedirler.

• Cevaplayıcıların eğitim durumları ile çevre dostu ürünlerde yenilik değerine verdikleri önem düzeyi arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,237; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan eğitim seviyesi yüksek olanların diğerlerine göre çevre dostu ürünlerde yenilik değerine daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir ifadeyle, ankete katılanların eğitim seviyesi yükseldikçe çevre dostu ürünlerde yenilik değerine verilen önem artmaktadır. Cevaplayıcılar arasından eğitim seviyesi yüksek olanların çevre dostu ürünlerin yaratıcı ve yenilikçi olmasına daha çok önem verdikleri ve bu ürünlerin çevre kirliliğine daha iyi çözümler getireceğine inandıkları söylenebilir. Lin ve Huang(2012), yaptıkları çalışmada tüketicilerin yenilik değerine önem vermelerinin çevre dostu ürün satın alma davranışını pozitif yönde etkilediğini tespit etmiştir. Eğitim seviyesi yüksek olan kesimin kişisel değerleri içerisinde çevrecilik değerlerinin yüksek olması ve aynı kesiminin çevre dostu ürünlerde yenilik değerine önem vermeleri tutarlı bir sonuç olarak düşünülmektedir.

• Cevaplayıcıların eğitim durumları ile çevre dostu ürünlerde fonksiyonel değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,169; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan eğitim seviyesi yüksek olanların, diğerlerine göre çevre dostu ürünlerde fonksiyonel değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir ifadeyle ankete katılanlarda eğitim seviyesi yükseldikçe çevre dostu ürünlerde fonksiyonel değere verilen önem artmaktadır. Eğitim seviyesi yüksek olan tüketiciler ürün tercih ederken “ambalajın geri dönüştürülebilir olmasına, ürünün içeriğindeki maddelere, üretim teknolojisine, fiyat- kalite dengesine” daha çok önem vermektedirler. Dolayısıyla eğitim seviyesi yüksek olan tüketiciler çevre dostu ürünlerin sahip olduğu fonksiyonel özelliklere önem vermektedirler.

• Cevaplayıcıların eğitim durumları ile çevre dostu ürünlerde sosyal değere verdikleri önem düzeyi arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,176; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan eğitim seviyesi yüksek olanların, diğerlerine göre çevre dostu ürünlerde sosyal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir.

137

Diğer bir ifadeyle, ankete katılanlarda eğitim seviyesi yükseldikçe çevre dostu ürünlerde sosyal değere verilen önem artmaktadır. Eğitim seviyesi yüksek olan tüketicilerin çevre dostu ürün kullandıklarında elde ettikleri duygusal tatmininin önemli olduğu söylenebilir. Çünkü eğitim seviyesi yüksek olan tüketicilerin çevre dostu ürün satın aldıklarında çevreyi “koruduklarını, iyi bir şey yaptıklarını ve doğru olan şeyi yaptıklarını” daha çok hissettikleri görülmüştür.

• Cevaplayıcıların gelir durumları ile çevre dostu ürünlerde durumsal değere verdikleri önem düzeyi arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,089; p=0,00<0,001). Buna göre ankete katılanlardan gelir durumu yüksek olanların, düşük gelir durumlu kişilere göre çevre dostu ürünlerde durumsal değere daha fazla önem verdikleri söylenebilir. Diğer bir ifadeyle, ankete katılanlarda gelir seviyesi arttıkça çevre dostu ürünlerde durumsal değere verilen önem artmaktadır. Literatürde gelir seviyesi yüksek tüketicilerin daha çok sürdürülebilir tüketim davranışı sergilediği görülmektedir(Straughan ve Roberts,1999;Diamantopoulos vd.,2003;Lin ve Huang,2012). Gelir durumu yüksek olan kesimin ürün tercihlerinde durumsal faktörlerin daha etkili olduğu söylenebilir. Gelir durumu yüksek tüketiciler, promosyon faaliyetlerini takip etmekle beraber, mağazalarda çevre dostu ürünler ile ilgili standları daha çok bulabilmek istemektedirler. Ayrıca yüksek gelirli tüketiciler, firmaların çevreye zarar vermeleri ve ürünlerin içeriğindeki zararlı maddeler ile ilgili haberlere daha fazla tepki göstermektedirler.

• Cevaplayıcıların meslek durumları ile çevre dostu ürünlerde duygusal değere verdikleri önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,125; p=0,00<0,001). Buna göre orta ve üzeri yaş, evli ve gelir durumu yüksek kişilerin ağırlıklı olduğu eğitimci grupların çevre dostu ürünlerde duygusal değere daha çok önem verdikleri söylenebilir. Öğretmen ve akademisyen gibi eğitimci kesimin çevre dostu ürün satın alarak “iyi ve doğru şeyi yaptıklarını hissettikleri” ve “çevreyi koruduklarını hissettikleri” söylenebilir.

• Cevaplayıcıların meslek durumları ile çevre dostu ürünlerde durumsal değere verilen önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,162; p=0,00<0,001). Bu sonuç da önceki bulgular ile uyumlu görülmektedir.

138

• Öğretmen ve akademisyen gibi eğitimci grupların çevre dostu ürünlerdeki durumsal faktörlere daha çok önem verdikleri görülmüştür. Çünkü çevre dostu ürünlerin satın alınmasında en önemli nedenlerin başında kötüleşen ekolojik koşulları iyileştirmede yardımcı olması gelmektedir. Diğer yandan eğitimci kişilerin çevre dostu ürünlerde promosyon olduğunda ve mağazalarda çevre dostu standlar bulabildiklerinde daha çok bu ürünleri tercih ettikleri söylenebilir. Firmaların çevreye zarar verdikleri ve ürün içeriğinde zararlı maddelerin bulunması ile ilgili haberler de öğretmen ve akademisyen gibi eğitimci kişilerin ürün tercihlerini daha çok etkilemektedirler.

• Cevaplayıcıların meslek durumları ile çevre dostu ürünlerde fonksiyonel değere verilen önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,118; p=0,00<0,001). Önceki bulgular ile uyumlu olarak öğretmen ve akademisyen olan tüketicilerin çevre dostu ürünlerde fonksiyonel değere, diğerlerine göre daha çok önem verdikleri görülmüştür. Çünkü çevre dostu ürünlerin üretim teknolojileri, kalite-fiyat dengesini sağlamaları, yapıldığı maddelerin içeriği ve ambalaj gibi özellikleri çevre dostu ürün kullanan eğitimci kişilerin tercihlerini daha çok etkilemektedir. Bu kişilerin ürün tercihlerinde çevre dostu ürün seçmeleri, fonksiyonel olarak da bu ürünlerden olan beklentilerini yükseltmektedir.

• Cevaplayıcıların meslek durumları ile çevre dostu ürünlerde sosyal değere verilen önem düzeyleri arasında anlamlı ve pozitif yönde bir ilişki tespit edilmiştir(0,233; p=0,00<0,001). Önceki bulgular ile uyumlu olarak mesleki açıdan öğretmen ve akademisyen gibi eğitimci olarak çalışan kişilerin çevre dostu ürünlerde sosyal değere daha çok önem verdikleri söylenebilir. Çünkü cevaplayıcılar arasından eğitimci olarak çalışan kişilerin daha çok orta ve üzeri yaş grubunda ve evli kişiler olduğu görülmektedir. Eğitimci olarak çalışan tüketiciler çevre dostu ürün satın aldıklarında doğayı koruduklarını, iyi ve doğru bir şey yaptıklarını hissetmektedirler bu duygusal faktör, ürün tercihlerini etkilemektedir.

139