Araştırmada Kullanılan Ölçeklerin Geçerlilik ve Güvenirlik Analizleri

Sosyal bilimlerde kullanılan ölçü araçlarında geçerlilik ve güvenirlik her zaman araştırılması gereken teknik niteliklerdir. Bu bilgilere sahip olunmadıkça neyin ne kadar doğrulukla ölçüldüğü iddiası dayanıksız kalmaktadır(Ruşen:1976:56). Bilimsel metot, cevabı aranan soruya yanlış cevap alma ihtimalini ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Bunun için yapılan araştırmalarda iki noktaya özel önem verilir(Altunışık vd.,2005:116):

a) Güvenirlik, b) Geçerlilik.

Güvenirlik ve geçerlilik kavramlarını daha iyi anlayabilmek için öncelikle ölçüm kavramından yola çıkmak gerekir. Çünkü güvenirlik ve geçerlilik bütün ölçümlerin temel meseleleridir(Neuman,2008:276). Ölçme, “istatistik birimlerinin ilgilenilen özelliğe sahip olma derecesinin, belirli kurallara uyarak, sembolle ve özellikle sayı ile eşleştirilmesidir”. Araştırmacılar ölçme sonucunda konusu olan özellik bakımından bireyler, olaylar ya da nesneler hakkında değerlendirme yapmak ve elde edilen değerlendirme sonuçlarına dayanarak belli kararlar verirler(Ercan ve Kan,2004:211). Dolayısıyla ölçmede kullanılacak araçların da belli özelliklere sahip olması araştırmanın bilimselliği açısından önemlidir(Kurtuluş,2004;Nakip,2006).

Ölçme araçlarının bilimsel açıdan değerlendirilmesi ise “güvenirlik ve geçerlilik” kriterlerine ne derece uyduğunun incelenmesi ile belirlenmektedir. Ölçmelerin tekrarlanması halinde ortaya çıkan tutarlı sonuçlar güvenirlik olarak tanımlanabilir(Nakip,2006:144). Güvenirlik, tutarlılık veya sağlamlık anlamına gelir. Aynı şeyin eş veya benzer koşullar altında yinelendiğine veya oluştuğuna işaret eder. Güvenirliğin zıddı dengesiz, istikrarsız ve tutarsız sonuçlar veren bir ölçüm sürecidir(Neuman,2008:77). Güvenirlilik deyimi toplanan verilerin ne ölçüde tesadüfi hatalardan ( örnekleme hatasından) arındığını belirtir. Bunun da ölçüsü, ölçeğin farklı zamanlarda veya farklı gruplarda aynı sonuçları hangi ölçüde verdiğidir(Altunışık vd.,2005:115).

112

Geçerlilik, ölçmenin doğruluk derecesi olup, ölçülen özelliklerin gözlenen ölçek puanlarındaki gerçek farklarını yansıtmaktadır(Nakip,2006:150). Geçerlilik deyimi davranış bilimlerinde toplanan verilerin tarafsızlığının(objektifliğinin) ve ölçülen olayın veya değişkenin niteliklerine uygunluğunun ölçüsüdür. Böylece bir ölçek ölçülmek istenen şeyi ölçüyor ise o ölçeğin geçerliliği vardır(Kurtuluş,2004:302). Bu çalışmada geçerlilik analizi için KMO ve Barlett küresellik testleri yapılmıştır. Faktör analizi sonuçları altında elde edilen değerler incelenmiştir.

Bu araştırmada kullanılan ölçeklerin güvenirlik analizleri için iç tutarlılık analizi olan Cronbach alpha testi; geçerlilik analizi için keşfedici faktör analizi kullanılmıştır. Bu analizler hem kişisel değerler hem de tüketim değerleri ölçeği için ayrı ayrı yapılmış olup sırasıyla sunulmaktadır. İçsel tutarlılığın ölçümünde en yaygın kullanılan yöntem Cronbach alfa olarak da bilinen alfa katsayıdır. Alfa değeri olası tüm ikiye ayırma kombinasyonları sonucu ortaya çıkacak olan ikiye ayırma katsayılarının bir ortalamasını göstermektedir(Altunışık vd.,2005:115). Alpha, Lee Cronbach tarafından 1951 yılında geliştirilmiş, iç tutarlılığı belirleyen bir analizdir(Tavakol,2011:53).

4.8.5.1. Kişisel Değerler Ölçeği İçin Cronbach Alpha Testi Sonuçları

Cevaplayıcılar bu anketteki kişisel değerler ölçeğindeki değişkenlere verdikleri cevapların tutarlılık testi için iç tutarlılık güvenilirliğini gösteren Cronbach Alpha testi yapılmıştır. Eğer her ifade aynı içeriğin bağımsız ölçekleri iseler, aralarında bir korelasyon olacaktır(Nakip,2006:305). Aşağıdaki kişisel değerler ölçeğinde yer alan değer boyutları ve ifadelerin Cronbach’s alpha katsayıları verilmiştir.

Tablo 21. Kişisel Değeri Ölçeği için Cronbach Alpha Analizi

Kişisel Değerler (α=0,698) Cronbach Alpha katsayısı

Ortalama St. sapma Varyans Değişken sayısı

Güç Değer Boyutu _{,662 8,69 3,44 11,87 5}

Evrenselcilik Değer boyutu ,839 45,57 3,22 10,40 7

Haz Değer boyutu ,926 8,69 3,44 11,87 4

Başarı Değer boyutu ,697 6,86 2,94 8,70 4

113

Tablo 21’de kişisel değerler ölçeğinin Cronbach alpha değerleri gösterilmektedir. Buna göre kişisel değerler ölçeğinin Cronbach alpha değeri yaklaşık %70 civarındadır(α=0,698). Güç değer boyutu için kullanılan ölçeğin Cronbach alpha katsayısı 0,662; evrenselcilik değer boyutu için kullanılan ölçeğin Cronbach alpha katsayısı 0,839; haz değer boyutu için kullanılan ölçeğin cronbach alpha katsayısı 0,926; başarı değer boyutu için kullanılan ölçeğin Cronbach alpha katsayısı 0,697 ve iyilikseverlik değer boyutu için kullanılan ölçeğin Cronbach alpha katsayısı 0,952 olarak belirlenmiştir. Cronbach alfa istatistiği %0–%40 arasında güvenilir değil, %40–%60 arasında düşük düzeyde güvenilir, %60-%80 arasında orta düzeyde güvenilir ve %80-%90 arasında yüksek düzeyde güvenilir olarak yorumlanmaktadır (Kalaycı, 2005:405). Bu bağlamda kişisel değerler ölçeğinde yer alan boyutlardan başarı ve güç için ele alınan ölçeğin orta düzeyde; evrenselcilik, haz ve iyilikseverlik değerlerinin ise yüksek düzeyde bir güvenirliliğe sahip olduğu söylenebilir.

4.8.5.2. Tüketim Değerleri Ölçeğine Yönelik Güvenirlik Analizleri

Tüketim değerleri ölçeğindeki değişkenlerin iç tutarlılığını belirlemek üzere Cronbach alpha katsayıları hesaplanmıştır. Tablo 22’de görüldüğü üzere tüketim değerleri ölçeği için Cronbach alpha katsayısı 0,708 olarak bulunmuştur. Bu değere göre tüketim değerleri ölçeğinin orta düzeyde güvenirliliğe sahip olduğu söylenebilir. Tüketim değerleri ölçeği içerisinde yer alan her boyut için de Cronbach alpha katsayıları hesaplanmıştır. Fonksiyonel değer boyutundaki değişkenler için %66; sosyal değer boyutundaki değişkenler için %77; duygusal değer boyutundaki değişkenler için %64, durumsal değer boyutundaki değişkenler için %55 ve yenilik değeri boyutundaki değişkenler için %77 düzeyinde bir güvenirlik elde edilmiştir.

114

Tablo 22. Tüketim Değerleri Ölçeği için Cronbach Alpha Katsayıları

Tüketim Değerleri( =0,708) Cronbach Alpha katsayısı

Ortalama St. sapma Varyans Değişken sayısı Fonksiyonel Değer Boyutu _{0,665 42,23 4,16 17,35 11}

Sosyal Değer Boyutu 0,773 24,76 2,73 7,46 8

Duygusal Değer Boyutu 0,643 27,28 2,94 8,67 6

Durumsal Değer Boyutu 0,558 26,20 1,69 2,81 6

Yenilik Değeri Boyutu 0,773 23,18 1,85 3,45 5

4.8.6. Araştırmada Kullanılan Ölçekler için Uygulanan Faktör Analizi Sonuçları