Bu araştırmada, servis şoförlerinin trafikteki tutum ve davranışları ile davranışlarını etkilediği düşünülen psikolojik durumlarının trafik kazaları ile olan ilişkisini incelemek amacıyla, Ankara’da bir eğitim hastanesinde görev yapan personeli taşıyan, özel bir taşıma şirketinde çalışan, 67 servis şoförü incelenmiştir.
Tablo 1’de servis şoförlerinin bazı temel tanımlayıcı özelliklerinin dağılımı görülmektedir.
Tablo 1. Servis Şoförlerinin Bazı Temel Tanımlayıcı Özelliklerinin Dağılımı, Ankara, 2007.
Yaş Grupları Sayı % *
20–29 9 13.4
30–39 25 37.3
40–49 20 29.9
50–59 13 19.4
Medeni Durum
Evli 63 94.0
Bekar 4 6.0
Öğrenim Durumu
İlkokul mezunu 24 35.8
Ortaokul mezunu 19 28.4
Lise mezunu 20 29.8
Yüksekokul/üniversite
mezunu 4 6.0
Ailede Geçimini Üstlendiği Kişi Sayısı
3 ve altı 42 62.7
4 ve üstü 25 37.3
Kronik Hastalık Bulunma Durumu
Var 24 35.8
Yok 43 64.2
Toplam 67 100.0
* %Kolon Yüzdesi
Tablo 1’de görüldüğü gibi şoförlerin yaş gruplarına göre dağılımında 30–39 yaş grubu, %37.3 ile ilk sırada yer almaktadır.
Şoförlerin %94.0’ı evli olup, öğrenim durumlarına bakıldığında ilkokul mezunu olanlar %35.8 ile ilk sırada yer alırken, yüksekokul/üniversite mezunu olanlar %6.0 ile azınlık teşkil etmektedir. Ailede geçimini üstlendikleri kişi sayısı bakımından incelendiklerinde, 3 ve altı olanlar
%62.7, 4 ve üstü olanlar %37.3’ tür. Servis şoförlerinin %35.8’i kronik hastalıklarının bulunduğunu söylemiş olup, bu kronik hastalıklardan
%29.2’si tansiyon, %25.0’ı mide ülseri, %20.8’i şeker hastalığı, %8.3’ü romatizma, %8.3’ü migren %4.2’si prostat, %4.2’si alerjidir.
İncelenen servis şoförlerinin, %61.2’si sürekli olarak kullandıkları bir ilacın olduğunu belirtirken, en çok kullanılan ilaç olarak
%48.8 ile ilk sırayı ağrı kesici ilaçlar almaktadır. Şoförlerin % 17.1’i tansiyon ilacını, %12.2’si şeker ilacını, %9.8’ i mide ilacını, %2.4’ü prostat ilacını , %2.4’ü alerji ilacını çok kullandığını belirtirken, %7.3 ‘ü ise en çok kullandıkları ilaç olarak hem ağrı kesici hem de mide ilaçlarını göstermişlerdir.
Servis şoförlerinin %41.8’i göz rahatsızlığı olarak uzağı göremediğini söylerken, %10.4’ ü yakını göremediğini, %9.0’ı astigmat olduğunu, %38.8’i ise görme ile ilgili bir rahatsızlıklarının olmadığını belirtmişlerdir. İşitme ile ilgili olarak %23.9’u kulak çınlamasından, %1.5’i az duymaktan rahatsız olduğunu belirtirken, %74.6 ‘sı işitme ile ilgili bir sorun olmadığını söylemişlerdir.
Araştırmaya katılan şoförlerin tamamı kendilerinde bir psikolojik rahatsızlığın bulunmadığını ifade etmişlerdir.
İncelenen servis şoförlerinin, %46.3’ ü sigara, %6.0’ ı alkol kullanmakta olup,%25.4 ‘ü hem alkol hem de sigara kullanmakta, %22.4 ‘ü ise bağımlılık yapan herhangi bir madde kullanmamaktadır.
Tablo 2’de servis şoförlerinin bazı özelliklerinin dağılımı görülmektedir.
Tablo 2. Servis Şoförlerinin Bazı Özelliklerinin Dağılımı, Ankara, 2007.
* %Kolon Yüzdesi
Tablo 2’de görüldüğü gibi şoförlerin %64.2’si ehliyetini kursla,
%35.8’i sınavla almış olup, servis şoförü olarak çalışma yılları incelendiğinde %56.6 ile 5 yıl ve 5 yıldan az olanların çoğunlukta olduğu görülmektedir. Şoförlerin %91.0’ ı sürücü kursları dışında trafik eğitimi almadıklarını söylerken, %9.0’ ı askerlik yaşamları sırasında bulundukları birliklerde trafik eğitimi aldıklarını belirtmişlerdir.
Araştırmaya katılan şoförlerin, %47.9’ u trafik bilgilerini kendi kendine araştırarak, %38.9’u akrabalarından, %16.5’i okuldan, %15.0 ’ı arkadaşlarından %12.0’ı sürücü kurslarında verilen trafik eğitiminden,
%6.0 ‘ı medyadan (televizyon, gazete, dergi), edindiklerini söylemişlerdir.
Tablo 2’de görüldüğü gibi trafik cezalarını şoförlerin %34.3’ ü ağır, %9.0’ ı çok ağır, %31.3’ ü normal, %20.9’ u hafif, %4.5’ i çok hafif bulmaktadır. Bu sıklıklara bakıldığında %56.7’ sinin trafik cezalarını caydırıcı bulmadığı görülmektedir. Ancak kendilerine sorulduğunda %61.2’
si (41 kişi) trafik cezalarının caydırıcı özelliği olduğunu ifade etmiş olup, caydırıcılık nedeni olarak da %43.9’ u ehliyete el konulması, %9.8’ i çevredeki kişilere mahcup olma korkusu, %7.3’ ü maddi kayıp yaratması,
%12.2’ si maddi kayıp yaratması ve ehliyete el konulması, %7.3’ ü maddi
Ehliyet Alma Şekli Sayı % *
Sınavla 24 35.8
Kursla 43 64.2
Şimdiye kadar toplam çalışma süreleri
≤5 Yıl 38 56.6
6-10 Yıl 20 29.9
≥11 Yıl 9 13.5
Sürücü Kursları Dışında Trafik Eğitimi Alma Durumu
Almış 6 9.0
Almamış 61 91.0
Trafik Cezaları Hakkındaki Görüşleri
Çok Hafif 3 4.5
Hafif 14 20.9
Normal 21 31.3
Ağır 23 34.3
Çok Ağır 6 9.0
Toplam 67 100.0
kayıp yaratması ve hapse girme korkusu, %7.4’ ü maddi kayıp yaratması ve çevredeki kişilere mahcup olma korkusu, %2.4’ ü ehliyete el konulması ve hapse girme korkusu, %7.3’ ü ehliyete el konulması ve çevredeki kişilere mahcup olma korkusu, %2.4’ ü ceza puanının artması ve çevredeki kişilere mahcup olma korkusu, olduğunu söylemişlerdir.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin %44.8’ i yapılan trafik kontrollerinde, trafik polislerinin en çok evraklarını kontrol ettiğini söylerken, %23.8’i alkollü olma hallerini, %16.4’ ü hız limitini, %7.5’ i ayakta yolcu olup olmadığını, %4.5’i araç nizamını, %3.0’ ı emniyet kemeri kullanma durumlarını kontrol ettiklerini ifade etmişlerdir.
Tablo 3’de servis şoförlerinin, kullandıkları servis aracında trafikle ilgili malzemeleri bulundurma ve araçlarına düzenli bakım yaptırma durumlarının dağılımı görülmektedir.
Tablo 3. Servis Şoförlerinin Kullandıkları Servis Aracında Trafikle İlgili Malzemeleri Bulundurma ve Araçlarına Düzenli Bakım Yaptırma Durumlarının Dağılımı, Ankara, 2007.
Araçta ilkyardım Çantası Bulundurma Durumu Sayı % *
Bulunduruyor 56 83.6
Bulundurmuyor 11 16.4
Araçta Yangın Söndürücü Bulundurma Durumu
Bulunduruyor 56 83.6
Bulundurmuyor 11 16.4
Araçta Trafik Seti Bulundurma Durumu
Bulunduruyor 61 91.0
Bulundurmuyor 6 9.0
Araca Düzenli Bakım Yaptırma Durumu
Yaptırıyor 47 70.1
Yaptırmıyor 3 4.5
Arızalanınca Götürüyor 17 25.4
Toplam 67 100.0
* %Kolon Yüzdesi
Tablo 3’de görüldüğü gibi şoförlerin %83.6’ sı kullandıkları servis aracında ilkyardım çantası bulundurduğunu söylerken, %16.4’ ü ilkyardım çantası bulundurmadığını ifade etmişlerdir. Benzer sıklıklar araçta yangın söndürücü bulundurma durumları için de geçerlidir. Araçta trafik seti bulundurma durumlarına bakıldığında ise, %91.0’ ı “evet”, %9.0’
ı “hayır” cevabı vermişlerdir. Servis şoförleri, araçta mutlaka bulunması
sıklıkla ilkyardım setini, %15.0 sıklıkla emniyet kemerini, %9.0 sıklıkla takım çantasını, %6.0 sıklıkla trafik setini görmektedirler. İncelenenlerin
%70.1’ i kullandıkları servis aracına düzenli bakım yaptırırken, %4.5’ i düzenli bakım yaptırmadığını, %25.4 ‘ü aracı arızalanınca bakıma götürdüğünü söylemiştir.
İncelenen servis şoförlerinin %34.3’ ü kendilerini kazalarda ilkyardım uygulaması yapma konusunda çok yetersiz görürken, %31.3’ ü Özelliklerinin Dağılımı, Ankara, 2007.
Emniyet Kemeri Kullanma Durumu Sayı % *
Kırmızı Işık İhlali Nedeniyle Ceza Alma Durumu
Almış 31 46.3
Almamış 36 53.7
Trafikte İken Cep Telefonuyla Konuşma Durumu
Konuşuyor 50 74.6
Tablo 4’de görüldüğü gibi şoförlerin %29.9’ u emniyet kemerini “hiç” takmadıklarını , %23.9’ u “nadiren”, %19.4’ ü “bazen”,
%16.4’ ü “çoğunlukla”, %10.4’ ü “her zaman” taktıklarını ifade etmişlerdir.
Şoförlerin %49.3’ ü emniyet kemeri kullanımının her zaman gerekli olmadığını belirtmiştir. Emniyet kemeri kullanımının her zaman gerekli olmadığını söyleyen şoförlerin; %51.5’ i düşük hızla seyir halindeyken,
%45.4’ ü kısa yolculuklarda, %27.3’ ü sürücü iyi bir sürücüyse, cevaplarını emniyet kemerini her zaman gerekli bulmadığı durum olarak belirtirken, emniyet kemerinin gereksiz olduğunu düşünmelerindeki etken olarak ise;
% 39.4’ ü ”kaza durumunda çarpma etkisini azaltabilecek güçteyim, direksiyonu ya da kapı kolunu tutarım”, %33.3’ ü “emniyet kemeri rahatsız ediyor.”, %18.2’ si “emniyet kemerinin kaza anında beni araç içerisinde kilitlemesinden korkuyorum”, % 6.1’ i “emniyet kemerine gerek yok, hava yastığım var.”, %3.0’ ı “kaza diğer insanların başına gelebilecek bir olaydır, benim başıma gelmez .” cevaplarını vermişlerdir.
İncelenen servis şoförlerinin kırmızı ışıkta geçme durumlarına bakıldığında %47.8’i bazen, %14.9 ‘u çoğunlukla kırmızı ışıkta geçerken, %37.3 ‘ü hiçbir zaman geçmediklerini söylemişlerdir.
Kırmızı ışık ihlali yapanların %40.5 ‘i yol çok müsaitse durmadığını,
%19.0‘ı sarı yanıyorken, tam geçeceği sırada kırmızı olduğunu, %16.7’si trafik polisi yoksa durmadığını, %14.3 ‘ü ışıklarda durarak boş yere zaman ve yakıt kaybetmek istemediğini, %7.1 ‘i dalgın olup fark etmediği için,
%2.4’ ü ışığı görmeyebildiği için kırmızı ışıkta durmadığını ifade etmişlerdir.
İncelenen servis şoförlerinin trafikte iken cep telefonuyla konuşma durumlarına bakıldığında, %74.6’ sı (50 kişi) trafikte iken cep telefonuyla konuştuğunu ifade ederken, %25.4’ ü konuşmadığını belirtmiştir. Trafikte iken cep telefonuyla konuşan servis şoförlerinin,
%60.0’ ı cep telefonuyla konuşma esnasında dikkatlerinin dağıldığını,
%40.0’ ı ise dikkatlerinin dağılmadığını söylemiş olup, trafikte iken cep telefonuyla konuşan bu 50 kişinin tümü cep telefonuyla konuşma esnasında hiç kaza yapmadıklarını ifade etmişlerdir.
Tablo 4’de görüldüğü gibi incelenen servis şoförlerinin hız sınırını aşma durumlarına bakıldığında %1.5’ i çok sık, %6.0’ ı sıklıkla,
%43.3’ ü bazen, %26.8’ i nadiren hız sınırını aştığını söylerken %22.4’ ü hız sınırını hiçbir zaman aşmadıklarını belirtmişlerdir.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin 54’ ü (%80.6) trafik cezası aldıklarını söylemiş olup, bu kişilerin %14.8’ i 1 kez, %38.9’ u 2 kez,
%22.2’ si 3 kez, %13.0’ 4 kez, %3.7’ si 5 kez, %7.4’ ü 6 kez trafik cezası aldığını ifade etmiştir. Tablo 4’de görüldüğü gibi, en fazla alınan trafik cezası sayısı 2 kez olup, trafik cezası alma sayısı 6 keze kadar çıkmaktadır.
Son bir yıllık zaman dilimi içerisinde trafik cezası alma durumları incelendiğinde, şoförlerin 33’ ünün (%49.3) trafik cezası aldığı, trafik cezası alanların %93.9’ unun 1 kez, %6.1’ inin 2 kez trafik cezası aldığı görülmüştür. Trafik cezası alma nedeni olarak da şoförlerin %42.4’ ü kırmızı ışık ihlali, %36.4’ ü trafikte iken cep telefonuyla konuşma, %9.1’ i eksik evrak, %3.0’ ı hız sınırını aşma, %3.0’ ı kaza, %3.0’ ı eksik evrak ve kırmızı ışık ihlali, %3.0’ ı kaza ve kırmızı ışık ihlali nedeniyle trafik cezası aldığını belirtmiştir.
Son bir aylık zaman dilimi içerisinde trafik cezası alma durumları incelendiğinde ise, şoförlerin 5’ inin (%7.5) trafik cezası aldığını, trafik cezası alanların hepsinin 1 kez trafik cezası aldığını, trafik cezası alma nedeni olarak da, 2’ sinin (%40.0) cep telefonuyla konuşma, 1’ inin (%20.0) emniyet kemeri takmama, geriye kalan 2’ sinin (%40.0) ise, kırmızı ışık ihlali nedeniyle trafik cezası aldığını belirttiği görülmüştür.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin, serviste taşıdıkları kişilerin yüksek sesle konuşma veya tartışması gibi durumlardan etkilenme durumları incelendiğinde; %19.4 ‘ü hiç etkilenmediğini, %26.9 ‘u nadiren,
%37.3 ‘ü sıklıkla, %16.4 ‘ü her zaman etkilendiğini söylemişlerdir.
Servis şoförlerinin araçlarını hareket ettirmeden önce kontrol ettikleri şeyler ise; %31.4 ile kapıların açık veya kapalı olup olmadığını kontrol etmek ve her şeyi kontrol etmek ilk sırayı alırken, bunları %24.0 ile ayakta yolcu olup olmadığını, %22.5 ile tekerlekleri, %10.5 ile yağı-suyu,
%6.0 ile camların açık olup olmadığını kontrol etmek takip etmektedir.
Şoförlerin %11.9’u ise hiçbirini kontrol etmediklerini ifade ettikleri etmiştir.
Tablo 5’de servis şoförlerinin iş, gelir düzeyleri, çalışma saatleri ve çalıştıkları şirketten memnuniyet durumlarının dağılımı görülmektedir.
Tablo 5. Servis Şoförlerinin İş, Gelir Düzeyleri, Çalışma saatleri ve Çalıştıkları Şirketten Memnuniyet Durumlarının Dağılımı, Ankara, 2007.
İş Memnuniyet Durumu Sayı % *
Memnun 35 52.2
Kararsız 13 19.4
Memnun Değil 19 28.4
Gelir Düzeyleri Açısından Memnuniyet Durumu
Memnun 21 31.4
Kararsız 9 13.4
Memnun Değil 37 55.2
Çalışma Saatleri Açısından Memnuniyet Durumu
Memnun 43 64.2
Kararsız 16 23.9
Memnun Değil 8 11.9
Çalıştıkları Şirket Açısından Memnuniyet Durumu
Memnun 38 56.6
Kararsız 19 28.4
Memnun Değil 10 15.0
Toplam 67 100.0
* %Kolon Yüzdesi
Tablo 5’de görüldüğü gibi araştırmaya katılan servis şoförlerinin iş memnuniyet durumları incelendiğinde; %52.2’ si servis şoförlüğü yapmaktan memnun olduklarını söylerken, %28.4’ ü servis şoförlüğü yapmaktan memnun olmadıklarını ifade etmiş, %19.4’ ü ise kararsız kalmışlardır. İncelenen servis şoförlerinin şoförlük dışındaki iş tercihlerine bakıldığında; %34.3 sıklıkla subay olmak ilk sırayı alırken,
%22.4 sıklıkla polis olmak ikinci sırayı, %10.4 sıklıkla doktor olmak üçüncü sırayı almıştır. Bunu %7.5’ lik sıklıklarla avukat ve öğretmen olmak, %6.0’
lık sıklıklarla memur, mühendis ve tüccar olmak izlemiştir.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin gelir düzeyleri açısından memnuniyet durumları incelendiğinde; %31.4’ ü servis şoförlüğünden kazandıkları gelirden memnun olduklarını söylerken,
%55.2’ si memnun olmadıklarını ifade etmiş, %13.4’ ü ise kararsız kalmıştır.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin çalışma saatleri açısından memnuniyet durumları incelendiğinde; %64.2’ si çalışma saatlerinin düzeninden memnun olduklarını söylerken, %11.9’ u memnun olmadıklarını ifade etmiş, %23.9’ u ise kararsız kalmıştır.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin çalıştıkları şirket açısından memnuniyet durumları incelendiğinde; %56.6’ sı çalıştıkları şirketten memnun olduklarını söylerken, %15.0’ ı memnun olmadıklarını ifade etmiş, %28.4’ ü ise kararsız kalmıştır.
Tablo 6’da, incelenen servis şoförlerine göre Türkiye’deki trafik kazalarının nedenlerinin dağılımı görülmektedir.
Tablo 6. Servis Şoförlerine Göre Türkiye’deki Trafik Kazalarının Nedenlerinin Dağılımı, Ankara, 2007.
Daha çok karayolu ulaşımının tercih edilmesi
Tablo 6 ‘da görüldüğü gibi, incelenen servis şoförlerine göre Türkiye’deki trafik kazalarının nedenlerinin dağılımı incelendiğinde; %29.8 ile ilk sırayı yorgun ve uykusuz araç kullanmak alırken, ikinci sırayı %17.9’
luk sıklıkla bilinçsiz sürücü, üçüncü sırayı %13.4’ lük sıklıklarla alkollü araç kullanmak ve araçların çoğalması almaktadır.
Tablo 7’de servis şoförlerinin servis araçlarıyla trafik kazası yapma sıklıkları görülmektedir.
Tablo 7. Servis Şoförlerinin Servis Araçlarıyla Trafik Kazası Yapma
* Trafik kazası geçiren servis şoförü sayısı üzerinden alınan yüzde (n=30)
**Toplam servis şoförü sayısı üzerinden alınan yüzde (n=67)
Tablo 7‘de görüldüğü gibi, araştırmaya katılan servis şoförlerinde trafik kazası sayıları incelendiğinde, 30 kişinin (%44.8’ inin) toplam 46 trafik kazası yaptığı görülmektedir. En fazla bir defa kaza yapmış olmak kriter olarak alındığında, kaza yapma sıklığı %44.8 (30/67) olarak saptanmıştır. Servis şoförleri en sık 1 kez (%73.3) trafik kazası yapmış olup, yapılan trafik kazası sayısının 6 keze kadar çıktığı görülmektedir.
Tablo 8’de servis şoförlerinin son bir yılda, servis araçlarıyla, trafik kazası yapma durumları görülmektedir. son bir yılda servis araçlarıyla trafik kazası yapmıştır.
Tablo 9’da servis şoförlerinin son bir yılda, servis araçlarıyla, trafik kazası yapma sıklıkları görülmektedir.
Tablo 9. Servis Şoförlerinin Son Bir Yılda, Servis Araçlarıyla, Trafik Kazası Yapma Sıklıkları, Ankara, 2007.
Trafik Kazası Sayısı
Servis Şoförü Sayısı
Toplam
Kaza Sayısı % * % **
1 2
8 1
8 2
88.9 11.1
11.9 1.5
TOPLAM 9 10 100.0 13.4
* Son 1 yılda trafik kazası yapan servis şoförü sayısı üzerinden alınan yüzde (n=9)
**Toplam servis şoförü sayısı üzerinden alınan yüzde (n=67)
Tablo 9‘da görüldüğü gibi, servis şoförlerinin son bir yılda yapmış oldukları trafik kazası sayılarının dağılımına göre 9 servis şoförü, toplam 10 trafik kazası yapmıştır. En fazla bir defa kaza yapmış olmak kriter olarak kabul edildiğinde, kaza yapma sıklığı %13.4 (9/67)olarak saptanmıştır. Servis şoförleri en sıklıkla 1 kez (%88.9) trafik kazası yapmış olup, son bir yılda yapılan trafik kazası sayısının 2 keze kadar çıktığı görülmektedir. Son bir ayda trafik kazası yapma durumlarına bakıldığında ise, servis şoförlerinin hiçbirinin son bir ayda trafik kazası yapmadıkları görülmüştür.
Tablo 10‘da servis şoförlerinin, servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazasının ay, gün ve saate göre dağılımı görülmektedir.
Tablo 10. Servis Şoförlerinin Servis Araçlarıyla Yaptıkları En Son Trafik Kazasının Ay, Gün ve Saate Göre Dağılımı, Ankara, 2007.
Ay Sayı % *
Ocak 2 6.7
Şubat 3 10.0
Mart 3 10.0
Nisan 3 10.0
Mayıs 3 10.0
Haziran 1 3.3
Temmuz 1 3.3
Eylül 4 13.3
Ekim 4 13.3
Kasım 2 6.8
Aralık 4 13.3
Gün Sayı % *
Pazartesi 13 43.3
Salı 3 10.0
Çarşamba 3 10.0
Perşembe 5 16.7
Cuma 6 20.0
Saat Sayı % *
06:00–07:59 2 6.7
08:00–09:59 12 40.0
10:00–11:59 2 6.7
12:00–13:59 1 3.3
14:00–15:59 2 6.7
16:00–17:59 8 26.6
18:00–19:59 3 10.0
Toplam 30 100.0
* %Kolon Yüzdesi
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazasının aylara göre dağılımı incelendiğinde, en fazla trafik kazası yapılan ayların, %13.3’ lük sıklıklarla Eylül, Ekim ve Aralık ayları olduğu saptanmıştır.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazasının haftanın günlerine göre dağılımı incelendiğinde, en fazla trafik kazası yapılan günün %43.3’ lük sıklıkla Pazartesi günü olduğu saptanmıştır. Bu günü %20.0 sıklıkla Cuma günü,%16.7 sıklıkla Perşembe günü izlemektedir.
Araştırmaya katılan servis şoförlerinin servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazasının günün saatlerine göre dağılımı incelendiğinde, %40.0’ lık sıklıkla 08:00–09:59 saatleri arasının en çok trafik kazası yapılan zaman olduğu görülmektedir. Bu saatleri % 26.6 sıklıkla 16:00–17:59 saatleri arası, %10.0 sıklıkla 18:00–19:59 saatleri arası izlemektedir.
Tablo 11’de servis şoförlerinin, servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazasında kusurlu gördükleri nedenlerin ve kaza tiplerinin dağılımı görülmektedir.
Tablo 11. Servis Şoförlerinin Servis Araçlarıyla Yaptıkları En Son Trafik Kazasında Kusurlu Gördükleri Nedenlerin ve Kaza Tiplerinin Dağılımı, Ankara, 2007.
Kaza Nedeni Sayı % *
Karşı taraftaki Sürücü 17 56.7
Kendim 8 26.7
Yol kusuru 4 13.3
Yaya 1 3.3
Kaza Tipi Sayı % *
Araç Hasarlı 29 96.7
Yaralanmalı 1 3.3
Toplam 30 100.0
* %Kolon Yüzdesi
Servis şoförleri servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazalarında neden olarak %56.7’lik sıklıkla karşı taraftaki sürücüyü görmekte iken, %26.7’lik sıklıkla kendilerini, %13.3’ lük sıklıkla yolu, %3.3’
lük sıklıkla yayayı kusurlu görmektedir. Servis şoförlerine en son yaptıkları trafik kazasında kendileri ile ilgili olarak hangi etkenlerin etkili olduğu sorulduğunda; %50.0’ının kendilerinden kaynaklanan bir etken olmadığını,
%13.3’ünün yorgunluğunun, %10.0’ının uykusuzluğunun, %10.0’ının dikkatsizliğinin, %6.7’sinin kendisine ve tecrübesine duyduğu güvenin,
%3.3’ünün uzun süre araç kullanmasının, %3.3’ünün dalgınlığının, %3.3’
ünün kendisine ve tecrübesine duyduğu güven duygusunun ve yorgunluğunun trafik kazası yapmalarında etken olduğunu ifade ettiği saptanmıştır.
Tablo 11’de görüldüğü gibi, servis şoförlerinin servis araçlarıyla yaptıkları en son trafik kazasının tipine göre dağılımı incelendiğinde, yapılan trafik kazalarının %96.7’sinin araç hasarlı olduğu görülmüştür. Servis şoförlerinden sadece 1 kişinin (%3.3) en son yaptığı
trafik kazasının yayaya çarpma nedeniyle yaralanmalı tipte olduğunu, yaralanan yayanın ayak-bacak bölgesinde kırık bulunduğunu ifade ettiği saptanmıştır. Yaralanmalı kazaya karışan servis şoförü, aracında bir zarar oluşmadığını belirtirken (%3.3), araç hasarlı trafik kazasına karışan 29 kişinin %46.7’si kaskodan, %23.3’ü karşı taraftan, %16.7’si trafik sigortasından, %10.0’ı ise kendi cebinden zararlarını karşıladıklarını söylemişlerdir.
Tablo 12’de servis şoförlerinin, SCLR–90 Ruhsal Belirti Tarama Listesine göre puan düzeylerinin dağılımı görülmektedir.
Tablo 12. Servis Şoförlerinin, SCLR–90 Ruhsal Belirti Tarama Listesine Göre Puan Düzeylerinin Dağılımı, Ankara, 2007.
Öfke ve Düşmanlık (Hostility) Puan Düzeyleri
Normal 46 68,7
Servis şoförlerinin SCLR–90 Ruhsal Belirti Tarama Listesi’ne verdikleri cevaba göre hesaplanan puanlarının düzeyleri incelendiğinde,
%26.9’ unun somatizasyon puan düzeylerinin yüksek, %10.4’ ünün anksiyete puan düzeylerinin yüksek, %26.9’ unun obsesif-kompülsif puan düzeylerinin yüksek, %7.5’ inin çok yüksek, %20.9’ unun depresyon puan düzeylerinin yüksek, %26.9’ unun kişiler arası duyarlık puan düzeylerinin yüksek, %6.0’ının psikotizm puan düzeylerinin yüksek, %17.9’unun paranoid düşünce puan düzeylerinin yüksek, %7.5’ inin çok yüksek,
%28.3’ünün öfke puan düzeylerinin yüksek, %3.0’ının çok yüksek,
%14.9’unun genel semptom indeks puan düzeylerinin yüksek olduğu Durumuna Göre Trafik Kazası Geçirme Durumlarının Dağılımı, Ankara, 2007.
Tablo13’de görüldüğü gibi servis şoförlerinin yaş gruplarına göre kaza geçirme durumları incelendiğinde, 53 ve üzeri yaş grubunda kaza geçirme sıklığı %50.0 iken, 43–52 yaş grubunda %47.1, 33–42 yaş grubunda %44.4, 23–32 yaş grubunda %41.2 olarak saptanmıştır. Yaş gruplarına göre trafik kazası geçirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p>0.05).
Tablo13’de görüldüğü gibi servis şoförlerinin öğrenim durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları incelendiğinde, üniversite/ yüksek okul mezunu olanlarda kaza geçirme sıklığı %50.0 iken lise mezunu olanlarda, %40.0, ortaokul mezunu olanlarda %47.4, İlkokul mezunlarında %45.8 olarak saptanmıştır. Şoförlerin öğrenim durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0.05).
Servis şoförlerinin trafik eğitimi alma durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları incelendiğinde, trafik eğitimi almış olanlarda kaza geçirme sıklığı %66.7 iken, trafik eğitimi almamış olanlarda kaza geçirme sıklığı %42.6’dır. Şoförlerin trafik eğitimi alma durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p>0.05). İncelenen şoförlerden ehliyetini kursla alanların kaza geçirme sıklığı %44.2 iken, ehliyetini sınavla alanların kaza geçirme sıklığı %45.8 olarak saptanmıştır. Şoförlerin ehliyet alma durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p=1.000) (p>0.05).
Tablo14’de servis şoförlerinin trafikteki bazı tutum ve davranışlarına göre trafik kazası geçirme durumlarının dağılımı görülmektedir.
Tablo 14. Servis Şoförlerinin Trafikteki Bazı Tutum ve Davranışlarına
Tablo 14 ‘de görüldüğü gibi servis şoförlerinin emniyet kemeri kullanma durumlarına göre trafik kazası geçirme durumlarının dağılımı incelendiğinde, emniyet kemerini bazen kullananlarda kaza geçirme sıklığı
%61.5 iken, nadiren emniyet kemeri kullananlarda %56.3, hiç emniyet kemeri kullanmayanlarda %40.0, çoğunlukla emniyet kemeri kullananlarda
%36.4, her zaman emniyet kemeri kullananlarda %14.3 olarak saptanmıştır. Şoförlerin emniyet kemeri kullanma durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark saptanmamıştır (p>0.05).Her zaman, çoğunlukla ve bazen cevaplarını verenler “emniyet kemeri kullanıyor”, nadiren ve hiçbir zaman cevaplarını verenler “emniyet kemeri kullanmıyor” şeklinde gruplandığında ise, emniyet kemerini kullananlarda kaza geçirme sıklığı %41.9 iken, kullanmayanlarda %47.2 olarak saptanmıştır. Gruplama sonrası, şoförlerin emniyet kemeri kullanma durumlarına göre trafik kazası geçirme durumları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark bulunmamıştır (p=0.806) (p>0.05).
Servis şoförlerinin kırmızı ışıkta geçme durumlarına göre trafik kazası geçirme durumlarının dağılımı incelendiğinde, çoğunlukla kırmızı ışıkta geçenlerde kaza geçirme sıklığı %50.0 iken, bazen kırmızı ışıkta geçenlerde kaza geçirme sıklığı %46.9, hiç kırmızı ışıkta geçmeyenlerde %40.0 olarak saptanmıştır. Şoförlerin kırmızı ışıkta geçme
Servis şoförlerinin kırmızı ışıkta geçme durumlarına göre trafik kazası geçirme durumlarının dağılımı incelendiğinde, çoğunlukla kırmızı ışıkta geçenlerde kaza geçirme sıklığı %50.0 iken, bazen kırmızı ışıkta geçenlerde kaza geçirme sıklığı %46.9, hiç kırmızı ışıkta geçmeyenlerde %40.0 olarak saptanmıştır. Şoförlerin kırmızı ışıkta geçme