Avrupa Bölgesinde Trafik Kazaları

Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu’nun ulaşımla ilgili veritabanına göre, 2001 yılında Avrupa bölgesinde ölümle sonuçlanan veya sonuçlanmayan 1,9 milyon trafik kazası meydana gelmiştir ve bu kazalar toplam 2,4 milyon kişiyi etkilemiştir.⁹

DSÖ tarafından yayınlanan Küresel Hastalık Yükü 2002, veri tabanına göre, 2002 yılında Avrupa Bölgesi’ nde karayollarında meydana gelen trafik kazalarında 127,378 kişi ölmüştür. Bu sayı, tüm dünyada trafik kazaları sonucunda meydana gelen toplam ölümlerin yüzde 10’unu oluşturmaktadır. Trafik kazaları, bölgede özürlülüğe göre ayarlanmış yaşam süreleri (ÖGAYS-DALYs) açısından altıncı, ölüm nedenlerinde de onüçüncü sırada yer almaktadır.¹⁰

Avrupa Birliği’nde trafik kazaları, ulaşımla ilgili ölümlerin yüzde 97’sini, gene ulaşımla ilgili kaza maliyetinin yüzde 93’ ünü oluşturmaktadır. Trafik kazaları, 50 yaşından küçükler söz konusu

olduğunda ölümlerin ve hastane tedavisi gerektiren durumların başlıca nedenleri arasındadır.¹¹

DSÖ Avrupa Herkes İçin Sağlık veritabanına göre, trafik kazalarında ölme ve yaralanma açısından ülkeler arasında 11 kata varan farklar olabilmektedir. Bu açıdan bölgedeki sıralamada en üstte yer alan ülkeler sırasıyla Letonya, Litvanya, Rusya Federasyonu ve Yunanistan’dır.¹² Ancak, belirtmek gerekirse, Güneydoğu Avrupa ile Orta Asya bölgelerinde kimi ülkelerin ölümlerle ilgili çok düşük sayılar vermelerinin altında, bu ülkelerdeki gelişkin yol güvenliğinden çok veri yetersizliğinin yatıyor olması muhtemeldir.¹³

Bağımsız Devletler Topluluğu ülkelerinde ortalama ölüm hızları Kuzey ülkelerindekinden (Danimarka, Finlandiya, İzlanda, Norveç ve İsveç) 3 kat daha fazladır.¹⁴

2002 yılında Avrupa‘ da meydana gelen trafik kazaları sonucundaki ölümlerin yaklaşık yüzde beşini 15 yaşından küçük çocuklar oluşturmaktadır. Bununla birlikte, trafik kazaları, 5–14 yaş grubundaki çocuklar söz konusu olduğunda önde gelen ölüm nedenlerinden biridir.¹⁰ Çocuklar bu açıdan özellikle duyarlı durumdadırlar. Çünkü trafiği kollayabilme yetisi ancak yaşla birlikte gelişmektedir ve 9–10 yaşlarda bu yeti hayli sınırlıdır. Dolayısıyla, motorlu araç trafiğinin yoğun ve hızlı, görüşün ise sınırlı olduğu, sürücülerin dikkatlerini yayalara ve bisikletlilere değil de diğer araçlara topladıkları durumlarda çocuklar için ciddi risk vardır.¹⁵ Çocukların uğradıkları ve ölümle sonuçlanan trafik kazaları açısından önde gelen ülkeler, sırasıyla, Moldova Cumhuriyeti, Romanya, Letonya ve Rusya Federasyonu’dur.¹⁶

Trafik kazaları yaşları büyük kişiler açısından daha düşük ağırlıklı bir ölüm nedeni oluştursa bile, yaşlılar da özellikle risk altındadır.

Çünkü insanların trafiği gereğince gözetip dikkate alma yetisi yaşla birlikte azalmakta, ayrıca yine yaşla birlikte maruz kalınan fiziksel zarar da artmaktadır.^15–17 Ayrıca, toplam kurbanların üçte birini de bu yaş grubundan kişiler oluşturmaktadır.¹⁸ Örneğin, OECD üyesi Avrupa ülkelerinde trafik kazaları sonucunda ölen yayaların hemen hemen yarısını yaşlılar oluşturmaktadır. OECD ülkelerinde yaşayanların dörtte birinin 2030 yılına gelindiğinde 65 veya daha yukarı olacağı tahmin edildiğinden, yaşlıların hareketliliği ve güvenliği için yani stratejiler geliştirilmesi gerekmektedir.¹⁹

Avrupa Birliği içindeki risk araştırmalarına göre, ölüm riskinin en yüksek olduğu grubu iki tekerlekli motorlu araçları kullananlar oluşturmaktadır. Bu araçları kullananların kaza sonucu ölme riskleri arabalarda yolculuk yapanlara göre 20 kat daha fazladır. Kat edilen mesafe başına ölüm riski, arabada olanlara göre yayalarda ve bisiklet kullananlarda 7–9 kez daha büyüktür. Daha güvensiz durumdaki kullanıcıların kazalardan ölme riski diğerlerine göre daha fazladır. Her tür seyahat içinde karayolu seyahati, yolcu-kilometre bazında diğer bütün seyahat biçimlerine göre daha fazla ölüm riski taşımaktadır.¹¹

Risk altındaki diğer gruplara bakıldığında, trafik kazaları Avrupa Birliği’ndeki turistler arasında başlıca ölüm nedenidir. Avrupa Birliği’nde turist ölümlerinin yüzde 50’si trafik kazaları sonucunda ortaya çıkmaktadır. Turistlerin trafik kazaları sonucu hastaneye başvurma olayları içindeki payı yüzde 20, acil servis başvuruları içindeki payı da yüzde 30’dur. ²⁰

Trafik kazaları meslek hastalıklarının da önemli nedenlerinden biridir. Burada kastedilenler yalnızca profesyonel sürücüler ötesinde işlerine araçlarla gidip gelenlerdir. Örneğin Avrupa Birliği’nde 1999 yılı içinde bildirilen tüm işyeri ölümleri içinde trafik kazalarının payı yüzde 41’dir. ²¹

Birlik üyesi ülke karayollarındaki ortalama riskin, Amerika Birleşik Devletlerinin iki katı olduğu görülmektedir. Amerika Birleşik Devletlerinin düzeyine erişebilmek için her yıl 20,000 den fazla ölü sayısının önlenmesi gereklidir. Birlik düzeyinde karayolu güvenliği alanında, bugüne kadar bir takım çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalarla motorlu taşıtlarla ilgili kurallar, 100 adet talimata uydurularak birbiriyle uyumlu hale getirilmiştir; örnek olarak, sürücülerin maksimum sürüş süresi, özel taşıtlarda minimum lastik diş derinliği, taşıtların periyodik muayenesi bunlara frenleri test etmek için kullanılan ve uyumlu hale getirilmiş standartlar da dahildir. Sürücü ehliyetlerinde Birlik modelinin oluşturulması için genel standartların tespiti, çocuklara getirilen kısıtlamalar da dahil olmak üzere emniyet kemerinin zorunlu olarak kullanılması ve ağır taşıtlar için hız limitleri verilebilir. Tüm topluluk bölgelerini kapsayan etkin karayolu güvenliği politikalarının yerleştirilmesi için Avrupa Birliğinin katkılarının sağlanması gereklidir. Yol güvenliği uzmanlarından oluşan komite (Gerondeau komitesi olarak ta bilinmektedir), ilk olarak, üye ülkeleri bağlayacak talimatları, uygun kanallarla yayınlamak; ikinci olarak, deneyimleri bir havuzda toplamak ve üye ülkelerin diğerlerinin deneyimlerinden yararlanmasını sağlamak; üçüncü olarak, danışmanlık, yardımcılık ve ikna edicilik görevini üstlenecek, tamamen profesyonel

düzeyde kalıcı birlik yapısını oluşturmak başlıkları altında öneriler hazırlamıştır. Görev olarak ise, değişik üye ülkelerdeki deneyimleri etüt etmek ve incelemek, araştırmaları desteklemek ve elde mevcut bulunan bilgileri yaymak, üye ülkelere yardımcı olmak ve danışmanlık hizmeti sağlamak ve son olarak, karayolu kaza eğilimlerini izlemek ve topluluk çapında etkili ve yeterli karayolu güvenlik politikalarının uygulanmasına hız vermek konu başlıklarına değinmiştir. ²²

Tüm Avrupa’nın karayolu güvenlik planlarını bir kaç satırla özetlemek çok zor gözükmektedir. Ancak aşağıda belirtilen hususlar gerçekleştirilirse, bazı eğilimlerin daha belirgin hale geleceği düşünülmektedir:

• Politikacılar, aracı aktörler veya risk alanlar (bölgesel ve yerel idareler, özel kuruluşlar, özel sektör) ve toplum/yol kullanıcıları arasında, karayolu güvenlik problemleri bilincinin artırılması;

• Hedeflenen karayolu güvenlik programlarına en etkili önlem paketlerinin dahil edilmesi ve önlemlerin izlenmesi ve gerekirse programların revize edilmesi;

• Bazı önlemlerin uygulanmasında çeşitli seçeneklere daha fazla önem verilmesi;

• Karayolu Güvenlik stratejilerinin geliştirilmesi ve uygulanmasında yalnız merkezi hükümetlerin yetkili olmaması. Bunun yanında diğer risk alanlarına bu kararlarda söz sahibi olması ve taahhüde girmesi;

• Karayolu güvenlik önlemlerinin finansmanını sağlamak için merkezi hükümetin harcadığı normal bütçe dışında başka olanakların araştırılması. ²²