Brezilya‟da Kentsel DönüĢüm Uygulamaları

Brezilya‟nın ikinci büyük kenti olan Rio de Janerio, 5,9 milyonluk nüfus barındırmakta, nüfusun yaklaĢık üçte biri çok kötü Ģartlarda, gecekondu alanlarında (favelas) yaĢamaktadır. Bu tür sağlıksız yapılar Meksika‟da “Jacale”, Panama‟da “Rancha”, Brezilya‟da “Macambo”, Arjantin‟de “Favela”, Hindistan‟da “Bustee”, Tunus‟ta “Gourbeville”, Cezayir‟de “Casbah”, Fas‟ta “Bidonville” olarak isimlendirilmektedir (Ergun, 1990). Gecekondu alanlarının büyük çoğunluğu, Ģehrin en merkezi ve en değerli yerinde yamaçlara yerleĢmiĢtir. Gecekondu alanlarında yaĢayan halkın sadece bir kısmı su, elektrik gibi ihtiyaçlarına ulaĢabilmektedir. Gecekondu alanlarında, kanalizasyon alt yapısı olmaması, çöplerin toplanmaması gibi nedenlerle ciddi bir kirlilik problemi yaĢanmaktadır. Gecekondu alanlarında yaĢayan halkın ağır yaĢam koĢulları çeĢitli sosyal problemleri de beraberinde getirmektedir. Bölgede suç oranı artmaktadır. Halkın fakirlikle savaĢması, çalıĢma imkânlarının kısıtlı olması, eğitim imkânlarının olmayıĢı beraberinde çeĢitli sosyal eĢitsizliği de getirmektedir. Gecekondu alanlarında özellikle uyuĢturucu çeteleri yüzünden birçok sorun yaĢanmaktadır.

YaĢam Ģartlarındaki olumsuzluklar, çeĢitli sosyal ve ekonomik sorunlar, Ģehrin kalbi sayılan alanda oluĢan görüntü ve çevre kirliliği bölgede bir sağlıklaĢtırma hareketi kaçınılmaz hale getirmiĢtir. Projenin amacı, program çerçevesinde, konut alanlarının iyileĢtirilmesi ve gelecek nesil düĢünülerek kapasitelerinin oluĢturulması, sosyal problemlerinin giderilmesi, fırsat eĢitliği sağlamak için iĢ ve eğitim olanaklarının artırılması ve bütün bunlar sayesinde bölgede yaĢam Ģartlarının düzeltilmesidir. Ayrıca halkın örgütlenmesi sağlanarak, onların kapasitesinden yararlanmak da projenin amaçları arasındadır. Öncellikle temel altyapı, kanalizasyon, su ve elektrik dağıtımı gibi halkın temel ihtiyaçlarının karĢılanması, çöp toplanmasıyla çevre kirliliğinin ortadan kaldırılması hedeflenmiĢtir. Halk meydanları, spor faaliyetleri için merkezler, çocuk bakım merkezleri inĢa ederek sosyal imkânları geliĢtirilecektir.

91

Ancak proje, kiĢisel ev ihtiyaçlarının karĢılanmasını kapsamamaktadır. Bölgede yaĢayan halkın kendi paralarıyla veya banka kredisi alarak kendi evlerinin inĢaatını gerçekleĢtirmeleri gerekmektedir.

Program, bu bağlamda kamu ve yerel halk iĢbirliği ile gerçekleĢtirilmektedir. Ayrıca programın sosyal bileĢenin ağır basması çeĢitli ortaklıkların kurulmasına da neden olmuĢtur. Özel sektör ve çeĢitli yerel örgütler programın çeĢitli aĢamalarında, programa dâhil olmuĢtur. Program, Ġnter- Amerikan Bankası ve yerel yönetimler tarafından finanse edilmektedir. 180 milyon dolarlık kısım Ġnter-Amerikan bankası tarafından, 120 milyonluk kısım ise yerel yönetim tarafından karĢılanmıĢtır.

1994-1998 yılları arasında gerçekleĢtirilen projenin ilk etabında 300 milyon dolarlık yatırım yapılmıĢ, 62 yerleĢim alanı yenilenmiĢ ve 250000 kiĢinin ihtiyaçları karĢılanmıĢtır. 1998-2005 yılları arasında gerçekleĢtirilen ikinci etapta ise yine 300 milyon dolarlık yatırım yapılmıĢ ve 106 yerleĢim alanı iyileĢtirilirken 350000 kiĢinin yenileĢme çalıĢmasında faydalanması sağlanmıĢtır. Programın 3. etabı tamamlandığında ise gecekondularda yaĢayan 1 milyon kiĢinin yaĢam kalitesi yükselecek ve ihtiyaçları karĢılanacaktır. Bölgeye 1 milyon dolarlık bir yatırım yapılmıĢ olacaktır(Url-25).Brezilya‟da bir diğer örnek, Sao Paulo Kent Merkezi Kentsel DönüĢüm Projesi‟dir.

Sao Paulo kent merkezi kentsel dönüĢüm projesi

Sao Paulo, 18 milyonluk nüfusu ile Güney Amerika‟nın en büyük, aynı zamanda en genç kentidir. Sao Paulo kent merkezi oldukça hızlı ve yaygın bir kentsel geliĢim yaĢamıĢtır. Kent, 1830 yılında 15000 nüfuslu küçük bir yerleĢim olarak görülmekteyken, 1850‟lerde kapitalizmle beraber Sao Paulo 18. yüzyıl Ġngiltere‟sinde görülenin benzeri bir endrüstrileĢme, kentleĢme ve hızlı büyüme sürecine girmiĢtir. 19. yüzyılın ortasında kahve patlamasıyla Sao Paulo, Brezilya‟nın baĢlıca ekonomi merkezi haline gelmiĢtir. 1929 Dünya Ekonomik Krizi kahve ticaretine son verdi. Bundan sonra Sao Paulo ihracattan ziyade imalat konusunda da merkez olmaya ve geliĢimini sürdürmeye devam etmiĢtir. 1870-1970 yılları arasında Sao Paulo 23000 nüfuslu küçük bir kentten 8 milyonluk bir metropolise dönüĢmüĢtür. Günümüzde, çok sayıda etnik grubu (Alman, Japon, Portekiz, Ġtalyan vb) barındıran Sao Paulo 18 milyonluk bir metropoldür. 8.051 km²‟lik alanda 39

92

belediyeyi kapsamaktadır. 2020 yılında nüfusun 23 milyonu aĢmayacağı öngörülmektedir. Belediyenin yaptığı master plana göre Sao Paulo Ģehri 3 zona ayrılmıĢtır:

1. Merkezi alan: 5-10 km yarıçapında, tarihi merkezleri kapsayan alandır. Alan; yüksek yoğunluklu, yüksek gelir seviyesi olan grupların yaĢadığı, yoğun ekonomik aktiviteler barındıran ve trafik yoğunluğunun yaĢandığı bir alandır. 2. Orta alan: Merkeze yakın, 10-15 km yarıçapındaki alandır. Özellikleri, orta yoğunluklu, çeĢitli gelir gruplarını barındıran ve boĢ araziler bulunan bir alan olmasıdır.

3. Perifer ring: Belediyenin en dıĢtaki alanı, 15-30 km yarıçapındadır. Bu alanda kötü altyapı, düĢük yoğunluk, düĢük gelir grupları ve verimsiz toplu ulaĢım olanakları gözlenmektedir.

UlaĢım sistemi, proje, toplu ulaĢımın kapasitesini ve hızını arttırmak amacıyla öngörülmüĢtür. PITU (Integrated Urban Transportation Plan) 2020 adı verilen ulaĢım planı, mevcut ulaĢım ağını ve metropoliten alanın tamamını kapsamaktadır. Projenin ana hedefleri

1- 49 km uzunluğundaki metro ağını 170 km‟ye çıkarmak,

2- 30 km uzunluğundaki banliyö raylı sistemini 100 km‟ye çıkarmak, 3- Perifer ulaĢımı için 95 km uzunluğunda bir hafif raylı sistemi kurmak,

4- Yeni ve eski havaalanlarının Ģehir merkezine ve metro ağına 15 dakikada bağlanmasını sağlamak.

5- Sao Paulo çevresine 40 km uzunluğunda bir otoyol-ring hattı inĢa ederek ağır trafik yükünü Ģehir merkezinden uzaklaĢtırmak.

Eski Ģehir merkezinin yenilenmesi

• Yeni ulaĢım sistemi kent merkezinin ulaĢılabilirliğini iyileĢtirecektir. • Tarihi binalar restore edilecek ve altyapı sistemleri yenilenecektir.

• Merkezde bulunan eski tren istasyonu binasının, bir konser ve kültür merkezine dönüĢtürülmesi iĢi tamamlanmak üzere olan projelerden biridir.

93

3.5 Ġspanya’da Kentsel DönüĢüm Uygulamaları: Barselona Örneği