Bitkisel Üretim

X.4.1. Mevcut Durum ve Sorunlar

Bitkisel üretimin özel yapısına ilişkin hususlar aşağıda verilmektedir:

X.4.2. Amaç, Hedef ve Politikalar

X.4.2.1. Amaçlar

i) Piyasa koşullarına duyarlı, doğal kaynak tabanının korunmasına imkan veren ürün deseni yaşama geçirilecek, üretici geliri artırılavak ve bu sürekli kılınacaktır,

ii) İkinci ürün üretimi yaygınlaştırılacak, Bölge ekolojik potansiyeli üst düzeyde kullanılacak, insan kaynaklarının geliştirilmesi ve üretici örgütlenmesinin özendirilmesi suretiyle insan odaklı kalkınma ortamı oluşturulacaktır,

iii) Az topraklı ve topraksızlara alternatif imkanlar yaratılarak (tarım ve tarım dışı imkanlar) arazi kullanım sorunları en aza indirilecek ve kırsal gelir kaynakları çeşitlendirilecektır, iv) Tarım arazilerinin kabiliyet sınıflarına göre kullanılması yoluyla toprak kaynakları

korunacak ve geliştirilecektır,

v) Taşlı araziler tarıma kazandırılacaktır.

X.4.2.2. Hedefler

i) Agro-ekolojik sınırlamalara göre biçimlenen bitkisel üretim yapısının sulama altyapısını geliştirmek suretiyle değiştirmek, Bölge’de 1 505 bin ha brüt (1 276 bin ha net ) alanı, sulu tarıma almak ve kurumlar itibariyle:

− DSİ tarafından 1 205 bin ha’lık brüt (1 020 bin ha’lık net),

− KHGM tarafından 200 bin ha’lık brüt ( 169 bin ha’lık net),

− Halk sulamaları ile 100 bin ha’lık brüt ( 87 bin ha’lık net) alanı sulamaya açmak.

ii) Tarımsal altyapı hizmetlerini geliştirmek:

− 788 bin ha’lık alanda tarla içi geliştirme hizmetlerini,

− 895 bin ha’lık alanda toplulaştırma hizmetlerini,

− 43 bin ha’lık alanda toprak muhafaza hizmetlerini,

− 266 bin ha’lık alanda taşlı arazi ıslah hizmetlerini yapmak.

iii) Birincil tarım ürünleri üretimi ve ürün deseninin aşağıdaki gibi uygulanmasını sağlamak (alan itibariyle yüzde dağılım):

Kuru Alanlar : 100.00

Ana Ürünler : 86.80

Çok Yıllık Bitkiler : 13.20

Sulu Alanlar : 116.82

Ana Ürünler : 91.70 (Pamuk: 45.60)

Çok Yıllık Bitkiler : 8.30

II.Ürünler : 16.82

iv) İller, altbölgeler ve belirlenecek kırsal alanlarda (kırsal kalkınma programlarının uygulanacağı bölgelerde) çiftçi eğitimi ve yayım hizmetlerini etkinlikle uygulamak, v) Ürün yönetimine ilişkin tedbirleri artırmak,

vi) Pazarlama altyapısını geliştirmek ve pazarlama imkanlarını artırmak, vii) Araştırma ve teknoloji geliştirme sistemini güçlendirmek,

viii) Kırsal - tarımsal finansman ve kredi sistemlerinin, yenilikçi bir yaklaşımla (mikro finans sistemleri), güçlendirilmesi tedbirlerini almak,

ix) Arazi edimine ilişkin bilgilere ulaşabilmek için arazi bilgi sisteminin kurulması ile arazi borsalarının oluşturulması yönündeki faaliyetleri özendirmek,

x) Mevcut yasa ve yönetmelikler çerçevesinde kiracılık ve ortakçılık sisteminin düzenlenmesine yönelik tedbirleri almak,

xi) Agro-ekolojik alanlarda tarımsal altsektörler ile tarım dışı sektörler arasındaki entegrasyon ve kamu kurum ve kuruluşları arasında eşgüdüm gözetilerek, katılımcı kırsal kalkınma programlarını uygulamak,

xii) Mer’a yönetimine ilişkin faaliyetleri katılımcı bir süreçle etkinleştirmek.

X.4.2.3. Politikalar

1) Kamu kaynaklarının etkin ve eşzamanlı kullanılmasını sağlayacak tedbirler alınacak ve gerekli koordinasyon sağlanacaktır,

2.i) Ürün desenine yönelik olarak eğitim-yayım hizmetleri etkinleştirilecek ve çiftçi örgütlenmesi özendirilecektir,

2.ii) Ürün borsalarının geliştirilmesi desteklenecek,

3.i) Kamu yayım hizmetleri katılımcı bir süreçle etkinleştirilecektir,

3.ii) Bir “Bölgesel Yayım Koordinasyon Kurulu” oluşturularak, kamu yayımının etkinliği artırılacak ve uygulanan programlarda eşgüdüm sağlancaktır,

3.iii) Özel yayım ve danışmanlık hizmetlerine yönelik olarak (mevcut yasal ve yönetsel imkanlar çerçevesinde) tüm illerde özendirici faaliyetler artırılacaktır,

3.iv) Yüksek potansiyel içerdiği belirlenen Bölge’nin üç ilinde kamu desteğinde ve katılımlı bir süreçle çalışacak “Tarımsal-Kırsal Eğitim ve Teknik Danışmanlık Merkezleri”

kurulacaktır,

3.v) Gönüllü kuruluşların yayım potansiyelinin artırılmasına ve tarımsal girdi temin eden kuruluşlarla tarımsal ürün alıcısı kuruluşların yayım imkanlarının geliştirilmesine yönelik özendirici tedbirler alınacaktır,

3.vi) Üretim projelerine dayalı mesleki eğitim programları etkinlikle ve yaygın olarak uygulanacaktır,

3.vii) Üreticinin kendi örgüt yapısı içerisindeki yayım imkanları artırılacak ve “Önder Çiftçi Yayım Modeli”nin yaygınlaşması tedbirleri alınacaktır,

4.i) Girdi (sermaye, emek, ilaç, gübre, su vb.) yönetiminin iyileştirilmesi yönündeki tedbirlerle, entegre zararlı yönetimi ve kontrolu tedbirleri özendirilerek artırılacaktır, 4.ii) Kırsal enerji seçenekleri özendirilecek, güneş enerjisinin üretim faaliyetlerinde

kullanılması imkanları geliştirilerek yaygınlaştırılacaktır,

4.iii) Bitki gen kaynaklarının korunmasına ve sürdürülebilir kullanımına yönelik tedbirler geliştirilecektir,

5.i) Sözleşmeli bitkisel üretim modellerinin yaygınlaşmasına yönelik tedbirler artırılacaktır, 5.ii) Pazarlama sistemini destekleyici depo ve soğuk zincir sisteminin kurulması yönünde

özendirici tedbirler alınacaktır,

6) Pazar bilgilerine erişimin artırılması yönündeki çalışmalar özendirilecek, üniversite, kamu ve özel araştırmaların Bölge’ye yansıtılması yönünde tedbirler artırılacaktır, 7.i) Finansman kaynaklarına erişim imkanlarının geliştirilmesine destek olunacak, mikro

finans imkanlarının kullanılması özendirilecek, iç ve dış finansman imkanlarına erişim modelleri üretilecek ve Bölge’ye tanıtılmasına destek olunacaktır,

7.ii) Sermaye yapısının güçlenmesi yönünde, Bölge dışı sermayenin Bölge içine transferi yönündeki çalışmaların sürdürülecektir,

8) Arazi bilgi sistemi, gönüllülük ilkesine göre sürdürülecektir,

9) Kiracılık ve ortakçılık sisteminin düzenlenmesine yönelik kamusal faaliyetler artırılacak; tedbirlerin etkinliği katılımcı bir süreçle yükseltilecektir,

10) Projelerin planlama, uygulama ve değerlendirme dahil tüm aşamalarında, proje faydalanıcıları dahil tüm tarafların katılım ve katkısı sağlancak; proje uygulamalarında ilgili kamu kuruluşları arasında etkin bir koordinasyon hayata geçirilecektir.

Bitkisel üretime ilişkin kamu yatırım maliyeti aşağıdaki gibidir.

Tablo X.6: Bitkisel Üretim Kamu Yatırımları

(1998 Fiyatlarıyla, Trilyon TL)

Kuruluş 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam DSİ 27.5 41.8 90.1 114.2 178.0 183.0 233.3 231.3 238.2 1 337.3

KHGM 13.1 14.8 16.6 26.5 27.4 22.6 31.3 25.1 25.2 202.5

TKB 2.3 2.3 2.2 0.7 0.7 0.6 0.6 0.6 0.6 10.8

Toplam 42.9 58.9 108.9 141.4 206.0 206.2 265.3 257.0 264.0 1 550.6

Tablo X.7: Kurum ve Programlar İtibariyle Bitkisel Üretim Yatırım Programı

(1998 Fiyatlarıyla, Milyar TL)

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Toplam

DSİ Sulamalar 27 516 41 794 90 064 114 167 177 968 182 974 233 273 231 251 238 243 1 337 242

Şekil X.1: Kurum ve Programlar İtibariyle Bitkisel Üretim Termin Planı

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 DSİ Sulamalar

KHGM

Yukarı Havza Isl.Göletler Toprak Muhafaza

Taşlı Alanların Isl.

Sulamalar Tarlaiçi Geliştirme

Arazi Toplulaştırması (TRGM) TKB

X.4.3. Yasal ve Kurumsal Düzenlemeler

i) Toprak ve su yönetimi ve sulama birlikleri ile ilgili yasal ve yönetsel düzenlemeler yapılacaktır,

ii) Sulama altyapısı ile görevli DSİ, KHGM ve TRGM faaliyetlerinin plan bütünlüğü çerçevesinde yürütülmesi bakımından, GAP-BKİ’nin sorumluluğunda çalışmalarını sürdüren “Sulama Koordinasyon Kurulu”nun etkinleştirilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır,

iii) Tarımsal araştırma kuruluşları arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi bakımından, GAP-BKİ tarafından oluşturulmuş bulunan bölgesel “GAP Araştırma Eşgüdüm Kurulu”nun işlevsel kılınmasını sağlayacak gerekli düzenlemeler yapılacaktır,

iv) Tarımsal arazi pazarının geliştirilmesi ve kiracılık-ortakçılık ilişkilerine yönelik düzenlemeler yapılacaktır,

v) Bir “Bölgesel Yayım Koordinasyon Kurulu”nun oluşturulmasına yönelik düzenlemeler yapılacaktır.