Bisiklet Ulaşımı Ve Teknik Özellikleri

Bisiklet ya da eski ismiyle velespit, genellikle iki teker üzerinde, yakıt kullanmadan, sürücünün pedal yardımıyla insan gücü kullanarak ilerleyen bir ulaşım aracıdır. Genellikle bisiklet yolu olarak adlandırılan; ulaşım, gezinti veya spor yapma amacı ile bisikletlilerin kendilerine ayrılmış, motor ve yaya trafiğini aksatmadan kullanılan yoldur. Bisikletin, yarış, dağ, şehir, yatay, birden fazla kişilik (tandem) olmak üzere kullanım ihtiyacına göre birçok çeşidi bulunmaktadır. ("cycle" Oxford University Press. 2005).

Bisiklet kullanıcısı, herhangi bir zaman tarifesine bağlı olmadan (otobüs, tramvay ve servis aracında olduğu gibi aracın kalkış veya geçiş saatini beklemeden) kendi istediği zamanda yolculuğunu yapabilmektedir. Güzergâh kullanıcının kendisi tarafından belirlenmekte, kendi istediği yoldan ulaşmak istediği noktaya gidebilmekte, beklemesiz ve aktarmasız bir yolculuk yapabilmektedir. Bisiklet yolculuklarının güzergâh ve tarifesindeki bu esneklik, bisiklet yolculuklarının hızlı, gecikmesiz ve güvenilir olmasını sağlamaktadır.

Bisiklet, gerek hareket halinde ve gerekse durduğunda fazla bir alan kaplamadığı için bisiklet kullanımı ile yol kaplama yüzeyleri ve park alanları çok daha verimli ve yüksek kapasitede kullanılmaktadır. Bisiklet, 3 m.’lik bir şeritte saatte 2.500 kişilik bir kapasiteye ulaşabilmektedir.

Bisiklet yolculukları araçlı yolculuklar içinde en düşük maliyetle gerçekleştirilen yolculuklardır. Bisikletin satın alınmasında görece düşük olan ilk yatırım maliyetine ek olarak ortaya çıkan çok düşük işletme ve bakım giderleri, bisiklet kullanımının toplam giderlerinin toplu taşıma maliyetlerinden bile düşük olmasını sağlamakta ve bisiklet dar gelirli kesimlerin özel otomobili gibi kullanılmaktadır. Viyana’da yapılan bir araştırmanın (Knoflacher, 1995) sonuçları,

29

Tablo 2.1’de verilmektedir. Buna göre, bisikleti özellikle işçilerin daha çok tercih ettikleri görülmektedir. (Mert, Öcalır 2010: s.223-240).

Tablo 2.1. Meslek gruplarına göre ulaşım türleri tercihleri (Knoflacher, 1995) (Kaya, Öcalır, 2010)

Bisikletlerin şekli 1885’te James Starley’in yeğeni John Kemp Starley tarafından bulunan ve “güvenli bisiklet” olarak anılan araçla tümden değişmiştir. Böylece bisiklet bugün bildiğimiz halini almıştır. Bu bisikletlerde arka tekerlek bir zincirle hareket ettirilerek basit bisikletin sıradan borusu yerine daha güçlü bir kadro kullanılmıştır. (Tom, 2014: s.19).

Çevre dostu ulaşım biçimlerinden olan bisiklet herhangi bir yakıt ve motora ihtiyaç duymadan çalıştığından dolayı hava kirliliğini yaratmamaktadır. Yaya ulaşımı ile birlikte çevre dostu ulaşım biçimleri olarak tercih edilen bisiklet, sürüş anlamında ise kısa mesafe, uzun mesafe, keyif, tur sürüşleri gibi farklı amaçlarla yapılan yolcularda tercih edilmesi, bisiklet türü çeşitliliğini de artırmıştır.

30

Bisikleti yapısal olarak inceleyecek olursak;

Görsel 2.9 Bisikleti Oluşturan Parçalar (URL-6 Erişim Tarihi: 10.10.2018)

Bisikleti oluşturan parçalar;

 Gövde; bisikletin tüm diğer parçalarının bağlı olduğu, üçgen formlu parçadır. Bisiklet türlerine göre formunun yapısı ve malzemesi değişebilir. Bisikleti oluşturan temel parçadır.

 Ön çatal; gidona bağlı kısım ve ön tekerleğin bağlı olduğu yerdir.

 Tekerlekler, ince çelik çubuklarla desteklenmiş jant ve ona bağlı lastikten oluşan kısımdır.

 Sele Fransızca kökenli selle yani bisiklet oturağından gelmiştir. Deri ya da endüstriyel malzemelerle kaplanan bisiklette oturulan parçaya denir.

 Gidon, Fransızca guidon kelimesinden gelir. Bisikletin yön çubuğu, dümeni demektir.

 Pedal, Latince ve Fransızca kökenli pedala kelimesinden gelmektedir. Ayak ile çevrildiğinde bisikletin ilerlemesini sağlayacak hareketi oluşan kısma denir. Zincirleri döndürerek, aynakol ve dişlilerin dönmesiyle bisikletin gitmesi sağlanır.

31

 Zincir ve Vites, pedalın hareketini arka tekerleğe taşır ve hareketi sağlamakta yardımcı olur.

 Diğer bisiklet aksesuarlarından bazıları, çamurluklar, dinamo, pil ya da usb şarj ile çalışan farlar ve tekerleri kauçuklarla sıkıştırarak durmayı sağlayan frenler olarak başlıca tanımlanabilir. Modern bisikletlerde, günümüz şehirlerine uyarlama sağlamayı amaçlayan vites sistemi bulunur ve çeşitli yükseltileri çıkmaya ya da bisikletin hızını arttırmaya yardımcı olur. Bunun yanı sıra, fazladan taşıma yeri, arkaya ya da öne takılan sepet veya yanlara asılı çantalar halinde çeşitli gereçler, taşımada yardımcı aksesuarlar bulunabilir.

Bisiklet türü çeşitleri bu sürüş çeşitlerine ve kullanım amaçlarına göre farklı şekillerde tasarlanmışlardır. Bunlardan bir kaçına örnek vermek gerekirse;

Yol – yarış bisikleti / Road Bike; düzgün, asfalt yollarda ve yarış pistlerinde

kullanılır. En hafif, en ince tekerlere sahip, en süratli bisiklet türü yol bisikletleridir. Genellikle üretiminde karbon maşa ve gövde, titanyum ya da alüminyum gibi hafif malzemeler tercih edilir. Ağırlıkları 2.8 -10 kg arasında değişen yol bisikletleri, genellikle bisiklet sporunu hobi edinmiş veya profesyonel olarak yapanlar tarafından tercih edilir. Gidon(direksiyon) da diğer bisiklet türlerinden farklı olarak drop-bar yani uçlarda aşağıya doğru kıvrılan kavisli bir boru şeklindedir. Diğer bisikletlere göre en ergonomik yapıya sahiptir. Bisikletlerde ki tüm yenilikler, önce yol bisikletleri için yapılmaktadır. Sebebi ise, bisiklet sporları içerisinde en fazla yarış yapılan bisiklet türü olmasıdır. Fixie, triatlon bisikletleri ve zamana karşı bisikletleri de yarış bisikletleridir.

32

Görsel 2.10. Yol Bisiklet, İzmit, Kemal Burak Öz Koleksiyonu (Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi:12.09.2019)

Şehir Bisikleti / City Bike; asfalt, düzgün zeminlerde ve stabilize yollarda

kullanılabildiği için, şehir içi kullanımda en çok tercih edilen bisiklet türüdür. Klasik bisiklet diye adlandırılan eski bisikletler ya da yeni bisikletlerden düz maşa veya amortisörlü maşa olanları çeşitleri tercih edilir. Genellikle sürüş esnasında konforlu olması ve sağlam olmasına dikkat edilir. Şehir içi kullanımına yönelik olduğu için, yük taşıma görevi de gördüğünden sepet ya da bagaj aparatları takılabilir. Lastik kalınlıkları kişiye göre değişebilir, genellikle yol bisikletine nispeten kalın lastikler tercih edilir.

Görsel 2.11. Şehir Bisikleti, İzmit, Kemal Burak Öz Koleksiyonu (Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi:12.09.2019)

33

Tur Bisikleti / Tour Bike; diğer ismiyle treking türü bisikletler öncelikle

bagajları ve bisikletin tüm parçalarının dayanıklı tasarım ve malzemelerden yapılması ile dikkat çeker. Arkada ve önde olmak üzere toplam 2 çeşit bagajı vardır. Sele ve gidon yapıları dayanıklı ve konforlu olacak şekilde tasarlanmıştır. Her türlü zeminde gidebilme özelliğine sahiptir. Bisiklet üzerindeki mekanik ekipmanlar, pahalı ve kolay bozulmayacak markalardan seçilir. Her türlü hava koşuluna ve uzun yola dayanıklı olması gereken malzemelerden tasarlanarak üretilmektedir.

Görsel 2.12. Tur Bisikleti, İzmit, Kemal Burak Öz Koleksiyonu (Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi:12.09.2019)

Katlanır Bisiklet / Folding Bike; Şehir içinde özellikle motorsuz taşıtların

kullanılacağı güzergâhlarda tercih edilen bisiklet türüdür. Bagaj, otobüs, tramvay, metro, vapur gibi ulaşım araçlarına, katlanarak kolay uyum sağlayarak, ulaşım devamlılığını sağlar. Katlanır olabilmesi sayesinde, bir çanta boyutuna gelerek depolama ve güvenli park yapılması sağlanmaktadır. Bisikletler içinde jant boyutu olarak diğerlerine göre daha küçük çapta janta sahip bisiklettir. İngiltere’ de bir kültür olan Brompton marka bisiklet, katlanır bisikletlerin içinde en iyisi olarak bilinir. Diğerlerine göre daha farklı, hızlı katlanabilen ve daha fazla küçülebilen bir tasarıma sahiptir. Tüm bisiklete ait bileşenler Brompton’a özel olarak tasarlanır. Tarihi oldukça eski olmakla birlikte, klasik görünümünü değiştirmeden yenilikçi tasarımlarla kendini geliştiren bir bisiklet firmasıdır. Üretim yeri olan İngiltere başta olmak üzere çeşitli Avrupa ülkelerinde Brompton festivalleri ve şampiyonaları düzenlenir.

34

Görsel 2.13. Katlanır Bisiklet - Brompton - , İzmit, Kemal Burak Öz Koleksiyonu (Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi:12.09.2019)

Dağ Bisikleti / Mountain Bike; Dağ bisikletinin en çok kullanıldığı alanlar

genellikle, şehir dışı mekânlar, patikalar, toprak yollar hatta yol olmayan yerlerdir. Özellikle de spor amaçlı olarak tasarlanıp üretilmiş özel bir bisiklettir. Ergonomik yapıları zorlu zemin koşullarına uygun tasarlanmıştır ve ortalama bir bisiklete kıyasla daha hafiftirler. Işıklandırma, yaylı seleler, zil, bagaj, çamurluk ve park ayağı gibi konfor ve aksesuar ürünleri, spor amacı ile kullanılan dağ bisikletlerinde, ağırlığı azaltmak ve performanslı aksiyonlarda kullanıcıya problem olmaması için bulunmazlar. Dağ bisikletlerinin kadroları, yol bisikletinde de olan kadro malzemelerinden çelik, alüminyum, karbon ve titanyum kadro olarak çeşitlendirilebilir.

Görsel 2.14. Milli Bisiklet Sporcusu Kadir Kelleci’ye Ait Dağ Bisikleti. (Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi: 24.09.2019)

35