Bisiklet Kültürü Ve Ulaşımı

Bisiklet ya da eski ismiyle velespit, genellikle iki teker üzerinde, yakıt kullanmadan, sürücünün pedal yardımıyla insan gücü kullanarak ilerleyen bir ulaşım aracıdır. Genellikle bisiklet yolu olarak adlandırılan; ulaşım, gezinti veya spor yapma amacı ile bisikletlilerin kendilerine ayrılmış, motor ve yaya trafiğini aksatmadan kullanılan yoldur. Bisikletin, yarış, dağ, şehir, yatay, birden fazla kişilik (tandem) olmak üzere kullanım ihtiyacına göre birçok çeşidi bulunmaktadır.

22

Görsel 2.7 . Ayvalık Cunda Adası Rahmi Koç Müzesi – Bisiklet, Scooter Ve Motorsuz Çocuk Ulaşım Araçları Sergisi-

(Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi: 07.08.2019)

Bisiklet kültürünü spor ve kentsel kültür içerindeki boş zamanları değerlendirme ve ulaşım tanımlarının birleşimi olarak inceyebiliriz. Sebebi ise, bisiklet toplumdaki her türlü kesimin, güncel yaşantı içerindeki ulaşım aracı olarak, günlük spor amaçlı sürüşler, profesyonel antrenman amaçlı sürüşleri, tur sürüşleri, keşif sürüşleri, eğlence sürüşleri gibi birçok alanda kullanılabiliyor olmasıdır. Örnek vermek gerekirse, bir yaşlının bisikleti ile camiye, bir kadının alışverişe, bir işçinin sanayideki işine ya da kahveye gitmesi ya da bir iş adamının ya da iş kadının işine bisikletle ulaşması, bir öğrencinin okula gitmesi, bir ebeveynin çocuğu ile beraber etkinlik olarak bisiklet gezintisi yapmaları ya da bir bisiklet kulübünün antrenman yapmaları ya da yine bir bisiklet grubunun müzikli bisiklet sürüş etkinliği yapması gibi artarak devam edebilir. Bu, bisikletin, insan yaşamında, birçok insan fark etmese bile çok önemli bir yer edinmiş olduğunun kanıtıdır.

23

Bisikletin kentsel ölçekte ulaşım amaçlı kullanılması ile yaşam kalitesine ve dolayısıyla kent içi hareketliliğe katkıları bulunmaktadır. Bu katkılar aynı zamanda genel olarak ekonomik, çevresel, sosyal yararlar ile kamu sağlığının arttırılması olarak gruplandırılabilmektedir. Yaşam kalitesi göstergeleriyle ilgili evrensel bir tanım bulunmamakla birlikte, genellikle ekonomik refah, sağlık, eğitim, özgürlük, ulaşım, sosyal ilişkiler ve yaşam ortamından tatmin olma gibi unsurlar bu göstergeler arasında sayılabilmektedir. Bu anlamda kent içi ulaşım kapsamında erişilebilirliğin ve hareketliliğin artması, kent içi ulaşımında yürüyüşün ve bisiklet kullanımının özendirilmesiyle birlikte ekolojik değerlerin benimsendiği sağlıklı bir ulaşım modeli kentlerin yaşam kalitesinin artması bakımından önem taşımaktadır. Bisikletli yolculukların, toplam kişi-yolculuklar içindeki payının arttırılması kent içi ulaşıma çok sayıda katkı sağlamaktadır.(WRI, 2014: s.27)

Çizim 2.1. Bisikletli Yolculukların Kent İçi Ulaşıma Katkıları

(WRI (2014), İstanbul'da Güvenli Bisiklet Yolları Uygulama Kılavuzu, İstanbul Kalkınma Ajansı)

Bisiklet’ in sosyal yararları;

Bisiklet kullanımı, ekonomik ve çevresel katkılarına ek olarak sosyal anlamda da pek çok yarar barındırmaktadır. Öncelikle bisiklet kullanımı insanların hareketliliğini arttırarak sağlık sorunlarını azaltmakta ve dolayısıyla yaşam kalitesini yükseltmektedir.

24

Yaya ve bisiklet daha esnek ulaşım türleri olmaları ve belli bir hızda hareket etmeleri nedeniyle hem sosyal anlamda teşvik edici özelliklere hem de kentsel mekânı algılamaya daha yatkın ulaşım türleridir. Bu nedenle, bisiklet kullanıcıları ve yayalar, insanlarla tanışmaya, konuşmaya, topluluk içerisinde güçlü bir duyarlılık yaratmaya çalışırlar. Bu insanlar yaşadıkları bölgelerde sokaklarda neler olup bittiği hakkında bilgi sahibidirler, bu da halkın güvenliğini artması, suç oranını düşürmesi ve güven hissinin artması gibi faydalar sağlar. (WRI, 2014: s.31).

Bisiklet’ in sağlık açısından yararları;

Bisiklete binmek, toplum sağlığı üzerinde önemli etkisi olan, kolayca gerçekleştirilebilen ve bireylerin formda kalmasına yardımcı olan fiziksel bir aktivitedir. Bisiklet kullanımı, kalp hastalıkları, kanser ve erken ölüme sebebiyet veren diğer sağlık sorunlarıyla karşılaşma riskini azaltmaktadır. (WRI, 2014: s.31).

Ülkemizde obeziteye ve fiziksel aktivite yetersizliğine dikkat çekmek amacıyla Sağlık Bakanlığına bağlı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu tarafından 2014-2017 yıllarını kapsayan “Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı” ortaya konmuştur. Bu programın amacı, obezite ile mücadelede yeterli ve dengeli beslenmenin sağlanmasına yönelik önlemlerin yanı sıra toplumda düzenli fiziksel aktivitenin teşvik edilmesidir. Program dâhilinde bisiklet kullanımının ve yürüyüşün teşvik edilmesi fiziksel aktivitenin sağlanmasında ana unsurlar olarak kabul edilmektedir. (Sağlık Bakanlığı, 2013).

Bisiklet kullanımı, fiziksel sağlığı arttırmasının yanı sıra duygusal sağlığı da pozitif olarak etkilemektedir. Kişilerin kendilerini iyi hissetmesinde, öz güvenlerinin artmasında ve zor durumlar karşısında stresi tolare edebilmesinde yardımcı olan bisiklet kullanımı, uyku problemi ve buna benzer medikal semptomların da azaltılması gibi etkilere sahiptir. (WRI, 2014: s.31).

Bisiklet kullanımının bu yönü ile ilgili birçok farklı bisiklet deneyimi ve üzerine kitaplar yazılmıştır. Örnek vermek gerekirse, Bisiklet ve yoga başlığı ile Cyclist Türkiye ‘01.02.2019’ tarihli sayısında; Bisiklet yogasından şöyle bahsetmiştir; Bisiklet Yogası, bisiklete binerken daha konforlu bir sürüş deneyimi sunarken, bisiklet ise yoga yaparken ihtiyacım olan kök gücünü sağlamaktadır.

25

Bisiklet-Zen kitabını yazan Juan Carlos Kreimer ise; “Bisiklete bindiğinizde ve pedal çevirmeye başladığınızda eylemlerinizin iradeniz dışında gerçekleştiği ve hayatın da durduğu duygusuna sahip olduysanız, size neden bahsettiğimi açıklamama gerek yok. Zen buna varoluş diyor. Bisiklet gibi Zen de ne bir yöntem, ne bir dogma ne de bir din. Hayatla birleşmemizi sağlayan bir yol, insanın kendisiyle iletişim kurmasını sağlayan sözsüz bir deneyimdir. Korkuları, endişeleri, tepkileri, alışkanlıkları ortadan kaldırmaz ama benliğimizi nasıl engellediklerini gösterir.” diyerek bisiklet ve zen kavramlarını birleştirerek, bu bağlamda incelemiştir. (Kreimer 2013: s. 1-56).

Görsel 2.8. Bisiklet ve Zen Kitabı,2015

(Seza Yiş tarafından fotoğraflanmıştır. Fotoğraf Tarihi: 05.10.2018)