Birlikte çalışabilirlik çerçevelerinin ortak özellikleri nelerdir?

Hiçbir BÇÇ, birbirinin aynısı değildir. Çok farklı nedenlerle, ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Yine de, pek çok örtüşen noktası vardır. Aşağıda BÇÇ’lerinin bazı ortak özellikleri verilmiştir [17]:

Kurumsal Kapsam– Genellikle, tüm kamu kurumları BÇÇ ile sınırlandırılmıştır, fakat ‘kamu kurumu’ tanımı değişiklik göstermektedir. Avustralya, Danimarka ve Hong Kong, hangi kurumların kapsandığını belirtmemişlerdir. Diğer yandan İngiltere, tüm devlet birimlerini ve organlarını, bağlı devletleri ve daha geniş kapsamda kamu sektörünü (örneğin bağımsız kamu kuruluşları ve ulusal sağlık hizmetleri) dahil etmektedir. Malezya gibi bazı ülkeler, sınırları yerel yönetimlere kadar genişletmektedir. Yeni Zelanda’da polis, silahlı kuvvetler, parlamento ile güvenlik ve istihbarat servisleri gibi tüm devlet birimleri kapsama alınmaktadır.

Yasallık ve Zorunluluk– Hemen hemen her ülke, BÇÇ’nin bir rehber olarak kullanılması konusunda fikir birliğindedir. Ancak, sadece bir kaç tanesi, bunun yasal durumunu belirginleştirmiştir. Malezya’da standart ve spesifikasyonların kullanımı, tüm yeni sistem kurulumları için zorunludur, fakat süregelen sistemlerde sadece entegrasyon gereksinimleri için değerlendirilmektedir. Böyle bir gereksinim doğarsa, bunu karşılayacak arayüzlerin ortaya konulması gereklidir. Yeni Zelanda’da ise bazı kurumlar için BÇÇ standart ve spesifikasyonlarının kullanımı zorunlu iken, diğerleri için BÇÇ bir kılavuz görevini görmektedir.

Çizelge 2.1 : Çeşitli ülkelerin BÇÇ ve tanımları [16]

Avustralya (AGTIF)

Kamu kurumlarının, plan ve program önceliklerine göre hizmet sunumunda birlikte çalışabilirliği sağlayabileceği ortak dil, kavramsal model ve standart setidir.

Brezilya (e-PING)

Yüksek kalitede elektronik hizmetlerin sunumunu sağlayacak kural ve teknik spesifikasyonları bir araya getiren modeldir (paradigmadır).

Danimarka (DIF)

e-Devlet hizmetlerinin uygulanması ile ilgili olarak kullanılan ve desteklenen standart, teknoloji ve protokollerin tanım ve kullanım önerilerini içeren ulusal birlikte çalışabilirlik çerçevesidir.

Avrupa Birliği (EIF)

Kurumların birbirleri ile etkileşimi için üzerinde anlaştığı –veya anlaşmak zorunda olduğu- standart ve kılavuzlardır. Bu çerçeve ile kamu kurumları, kuruluş ve vatandaşların, Pan-Avrupa düzeyinde iletişim kurabileceği bir seri öneri ve kurallar verilir.

Malezya (MyGIF)

Kamu kurumları ve birimleri ile ilgili sistemlerin iletişimi ve bilgi akışı yanısıra veri ve iş süreçlerinin alışverişini sağlayan asgari düzeydeki BİT standartları ve teknik spesifikasyonlardır.

Yeni Zelenda (NZ e-GIF)

Kamu sektörüne ait veri ve bilgi kaynaklarının, BİT’lerinin ve elektronik iş süreçlerinin birlikte çalışabilirliğini sağlayan bir dizi ilke, teknik standart ve kılavuzlardır.

İngiltere (UK e-GIF)

Kamu kurumları ve kamu sektörü arasında bilgi akışını sağlayan, asgari düzeydeki teknik ilke ve spesifikasyonlardır.

İlkeler- BÇÇ’lerinde belirtilen ilkeler, devletlerin BİT geliştirmelerindeki önceliklerini gösterir. Bu ilkeler, çerçevelerin belirlenmesine rehberlik eder ve standart seçim sürecinin kriterlerini oluşturur.

Pek çok BÇÇ, benzer 7 ilke içermektedir [16,17]:

• Birlikte Çalışabilirlik: Vatandaşlar, kuruluşlar ve devlet organları ile iş ortakları arasındaki her türlü iletişim aracı ile uyumlu bilgi akışını garantileme (Almanya) ve sistemlerin karşılıklı iletişimi, veri entegrasyonu, e-hizmet erişimi ve kapsamına uygun spesifikasyonların seçimi (İngiltere).

• Ölçeklenebilirlik: Gereksinimler değiştikçe ve talepler çeşitlendikçe uygulamaların kullanılabilirliği, uyarlanabilirliğini, duyarlılığını sağlama. (Avustralya, Brezilya, Almanya, İngiltere)

• Yeniden Kullanılabilirlik: Benzer hizmetler ve veri yapıları için süreç ve standartların belirlenmesi (Almanya) ve iletişime geçmesi gereken taraflar arasındaki iki yanlı çözüm ve anlaşmalar gerektiren veri alışverişi çözümlerini ele alma.

• Açıklık: Açık standartlara odaklanma, diğer bir deyişle, tüm standart ve kuralların açık standart ilkelerine uyumlu olması (Avustralya). Mümkün olduğunca, teknik spesifikasyonların belirlenmesinde açık standartlar uyarlanmalıdır (Brezilya) ve tedarikçi ve ürün bağımsız standartlar, tescilli standartlara tercih edilmelidir (Malezya).

• Sektör Desteği: Yayınlanmış standartlardan yararlanma ve BİT sektörünün sağladığı olanakları yakalama (Avustralya).

• Güvenlik: Yayınlanmış güvenlik politikalarına uygun olarak güvenilir veri alışverişi sağlama (AB).

• Gizlilik ve mahremiyet: Vatandaş, kuruluş ve kamu kurumlarındaki kişisel bilgilerin mahremiyetini sağlama; veriye erişim ve yayınlanmasında hukuki düzenlemelere uyma ve uymaya zorlama (Brezilya) ve hizmetler arasında kişisel verilerin korunmasını belirli bir seviye tutma (AB).

BÇÇ’lerinde tek tek geçen ancak dikkate değer diğer ilkeler [5, 16]:

• Erişilebilirlik: eDevlet, herkese açık ve kapsayıcı elektronik hizmetlerin, hiçbir ayrımcılık yapmadan, her kesim tarafından erişilebilir olmasını sağlaması gereklidir. Engelli bireylerin erişimini sağlamak ve kullanıcıların konuştuğu dilde destek sağlamak için, genel kabul görmüş tasarım ilkeleri arayüzlere mutlaka uygulanmalıdır. 'Web Access Initiative of the World Wide Web Consortium' tarafından yayınlanmış Web Erişilebilirlik Rehberi dikkate

alınmalıdır. Bölgeler ve halklar arasındaki sosyo-ekonomik farklılıklar ayrıca ele alınmalıdır. eKapsama ışığında, hizmetlerin vatandaş ve kuruluşlara ulaştırılmasında, farklı iletişim araçları (kiosk, web-TV, mobil iletişim, vb...) ile çok-kanallı bir yaklaşım üzerinde durulmalıdır. (AB)

• Çok dillilik: Avrupa'da, hizmetlerin sunumunda pek çok faklı dil kullanılmaktadır. Sunum katmanında (ön ofis ve web sayfaları – vatandaş ve kuruluşların idareler ile etkileşime girdiği düzey) kullanılan dil, Avrupa genelindeki eDevlet hizmetlerinin etkinliği için çok önemli bir faktördür. Arka ofis katmanında ise, çok dilliliğin eDevlet hizmetlerinin sunumuna engel olmayacak, nötral bir bilgi mimarisinin temel alınması gereklidir. Bunun uygulanabilir olmadığı durumlarda, çeviri mekanizmaları için hazırlıklar yapılmalıdır. (AB)

• Açık yazılımların avantajlarından yararlanma: Açık yazılımlar, açık standartları ve genel kullanıma açık spefikasyonları kullanmakta ve bunları belirlemeye yardımcı olmaktadır. Özellikleri gereği, açık yazılımlar -genel kullanıma açık spefikasyonları ve açık kaynak kodları ile- spefikasyonlar üzerinde geniş ve demokratik bir tartışma ortamı yaratır ve böylece bu spesifikasyonların sağlam ve birlikte çalışabilir bir yapıda olmasını sağlar. Bu nedenle, açık yazılımlar BÇ’ğin amaçlarına uygun gelmektedir ve lisanslı ürünlere bir alternatif olarak değerlendirilmeli ve dikkate alınmalıdır. (Brezilya, AB)

• effaflık: BÇÇ’sinin yayınlanma, geri bildirim ve değerlendirme fonksiyonları halka ve internete açık olmalıdır. (Brezilya)