BÇÇ’leri için standart seçim ilkeleri ve yöntemleri

Devletler tarafından uygulanan standart ve teknik spesifikasyonlar, eDevlet stratejisini en geniş kapsamda destekleyecek şekilde seçilmelidir. Çünkü bu kapsam, eDevlet ilkelerini ve değerlerini belirler. Standart ve teknik spesifikasyonların devletin kendi belirlediği genel ilkelerle seçilmesi, devletin stratejileri ile aynı çizgide olmasını sağlar.

Mevcut sosyal ve sektörel koşulları da dikkate alarak, herhangi bir ülkenin ortamına ve herhangi bir eDevlet hizmetinin içeriğine uygun standart ve teknik spesifikasyonların sistematik ve yapısal bir yolla seçimi için bir süreç gereklidir. Bu standart ve teknik spesifikasyonların en uygun seçimi için öncelikle objektif bazı kriterler belirlenmelidir.

Bu kriterler, ele alınan standart ve teknik spesifikasyonun kamu ve özel sektör değerine göre pek çok kategoriye ayrılabilir:

• “Uygunluk” kriteri, kamu idarelerinin operasyonel gereksinimlerine karşılık gelir. Operasyonel kapsamın yanısıra erişilebilirlik, güvenlik, gizlilik, çok dillilik ve birlikte çalışabilirlik gibi yönleri içermelidir.

• “Potansiyel” kriteri; ölçeklenebilirlik, yaygınlılık, kararlılık ve bakım gibi fonksiyonel olmayan özellikleri içerir.

• “Açıklık” kriteri aşağıdaki özellikleri içerir:

o Standart veya spesifikasyonun oluşturulması ve güncellenmesi sürecinin açıklığı ve ilgililerin tarafsızlığı

o Spesifikasyonun araştırma ve çalışmaya hazır durumda olması

o Seçtikleri iş modeli (özgür yazılım veya lisanslı satış) ne olursa olsun, sektördeki her üreticinin standartı uygulayabilir olması

o Uygulamaların açık olması (Uygulamalar, standart veya teknik spesifikasyonları uygular, ancak bunlar lisanslı bir standart veya teknik spesifikasyonun bir parçası olmamalıdır.)

o Sürecin hangi aşamalarında maliyet kısıtı olduğu (standart ve spesifikasyonun tanımlanması sürecine katılım maliyetinden, uygulama maliyetine kadar, uygunluğun doğrulanmasına ilişkin tüm maliyetler.) • “sektör koşulları” kriteri, standart ve spesifikasyonun sektöre tanıtılmasını,

pratikte başarılı sonuçlar vermesini, yeniden kullanılabilirliğini, uygulama sayısını, sektördeki kabullenilme ve destek oranını yansıtır.

Sınırlardan ve iş alanlarından bağımsız olarak, hangi standart veya teknik spesifikasyonun kullanılacağını belirlemenin ayrı bir önemi vardır. Tüm süreç ve bilgilerin paylaşılması gerekli değildir, ancak uygun olan her noktada birlikte çalışabilirliği sağlamanın temelleri atılmalıdır. Aynı şekilde, kendi başına bağımsız çalışan ve birlikte çalışabilir olmayan bilgi sistemlerinden ve bunun sonucunda ortaya çıkan, tekrar eden ve yeniden geliştirilen benzer sistemlerden olduğu kadar, bu durumlarla ilgili veri alışverişini karmaşık hale getiren işlemlerden kaçınılmalıdır. Bu yaklaşımın en belirgin yanı, kamu idarelerinin BİT altyapılarında BT standartlarının kullanımı için bir analiz gerektirmesidir. Genel olarak birlikte çalışabilirlik, belirli bir işlev için kontrolsüz ve anlık olarak üretilen birden fazla standart ve teknik spesifikasyondan ve bunların değişken özelliklerinden dolayı engellenmiştir. Bu açıdan, doğru yönlendirme için, standart ve teknik spesifikasyonların seçimi için evrensel kriterlere dayalı süreçler belirleme gereği çok açıktır.

Seçim süreci, ulusal düzeyde pek çok seçim süreci geçirmiş olan başka ülkelerin çalışmaları da dikkate alınarak; şeffaf, adil ve dengeli bir şekilde organize edilmelidir. Bu kapsamda, standartlaşmadan olumlu etkilenecek olan alanlar, yaygın ve geniş kullanıma sahip açık standart ve teknik spesifikasyonlara öncelik verilerek hiyerarşik bir düzenle belirlenmelidir. Açık standart ve teknik spesifikasyonların olmadığı belirli alanlarda, kullanım alanı dikkate alınarak ve yukarıdaki seçim kriterlerine dayanarak en iyi adaylar belirlenmelidir.

Bu eğilim, ilgili alanlarda açık süreçlere dayalı standartlaştırma girişimlerini tamamlayarak desteklenmelidir. Bu, açık standart kullanımının, sektör dinamikleri ve teknoloji gelişimi ile desteklenmesini sağlayacaktır.

Ayrıca sektördeki belli başlı liderlerin desteğini almak ve işbirliğine gitmek, kritik bir başarı faktörüdür. Seçimin amacının mevcut standart ve spesifikasyonlar arasında rekabet değil (bu durum birlikte çalışabilirliğe sekte vuracaktır), belirli bir standart veya spesifikasyonu kullanan ürünler arasındaki rekabet olduğu ve bu tür sağlıklı bir rekabetin teşvik edilmesi gerektiği açıkça belirtilmeli ve ortak bir duruş

sergilenmelidir. Bu mesaj standartlaştırma sürecinin en başında iletildiğinde, ilgili taraflar, ürünlerini bu standarda uydurmak için gayret göstereceklerdir.

Standart ve spesifikasyonların seçim felsefesinin kamuda açıkca bilinmesi çok önemlidir. Böylece ilgili tüm taraflar standart ve spesifikasyonların devlet tarafından nasıl değerlendirildiğini ve seçildiğini önceden bileceklerdir. Kendi standart ve spesifikasyonlarını geliştiren taraflar da, kendi değerlendirmelerini bu kriterlere göre yapmalıdır. Bu zaman ve maliyet tasarrufu getirecektir.

BÇÇ’lerini, BİT mimarilerini veya herhangi bir BİT sistemini tanımlarken, temel bileşenler ile sistemler arasındaki bileşenler ve bunların dışında kalanlar için arayüzler tanımlanmalıdır. Ele alınan duruma bağlı olarak, uygun standart ve teknik spesifikasyon bulunamayabilir - bu durumda, başka taraftarlarla birlikte yeni bir spesifikasyon geliştirmek gerekebilir - fakat çoğunlukla, pek çok farklı standart ve teknik spesifikasyon arasından uygun biri bulunabilecektir. Birden fazla eşdeğer standart veya teknik spesifikasyon belirlenmesi, birlikte çalışabilirliği önleyebileceği veya “dönüştürücü modüllere” gereksinim doğurabileceği için kaçınılması gereken bir durumdur.

Son olarak, sık karşılaşılan bir ikilem, yeni bir spesifikasyonun uygulanıp uygulanmayacağı kararıdır. Sakınılması gereken, aday bir teknik spesifikasyon ve standartın kullanım yetersizliği veya gelişmişlik, oturmuşluk ve benimsenme durumu gibi endişelerle kullanımının geciktirilmesi veya engellenmesidir. Yeni geliştirilen teknik spesifikasyonlara geçici bir kategori yaratılarak, uygunluğu ve diğer özellikleri pilot projelerle test edilebilir ve tüm kriterlere uygunluğu onaylandıktan sonra uyarlanması sağlanabilir.