Birlikte çalışabilirlik çerçeveleri ve açık standartlar

BÇÇ’lerinde açık standartlardan söz edilmesi, BT ürün ve hizmetlerinin tedarikinde tekelciliğin önüne geçmek açısından oldukça önemlidir. AS’lar tedarikçileri eşit konuma getirir ve devletler için seçenekleri çoğaltır. Dahası, adil rekabet ile satın alma maliyetleri oldukça düşük seviyelere getirilebilir [17].

Kesintisiz bilgi alışverişi, birlikte çalışılabilirlik ve esneklik için gerekli olan, açık standartların nitelikleri ve oluşturulma modelleridir. Kamu harcamaları söz konusu olduğunda, uygulanan standartlar tedarikçi bağımsız olmalı ve herkes tarafından telif ödemeden uygulanabilmelidir [17].

AS’lar BÇÇ’lerinin en önemli bileşenlerinden biridir ve pek çok BÇÇ, açık standartların benimsenmesi gerektiğini açıkça belirtmişlerdir. Örneğin, Yeni Zelanda BÇÇ’nde iyi bir örnek olarak “kurumlar ve hizmet sektörü, birlikte sunulan hizmetlerden daha fazla yarar sağlamak için açık standartları kullanmayı teşvik etmelidir” denmektedir. Dahası, giriş bölümünde hedef olarak “tüm birimlerin bilgilerini, BİT sistemlerini ve süreçlerini, ‘açık’ (tescilli olmayan) uluslar arası standartlara dayanan önceden belirlenmiş bir çerçeve ile birleştirmelerini” belirtmiştir. [17]

Uluslararası standartları baz alan (bunlardan bazıları açık standart’dır) İngiltere e- GIF dışında tüm BÇÇ’leri açık standartlara vurgu yapmışlardır. Avustralya, Almanya, Malezya ve Yeni Zelanda ise tescilli standartlara karşı açık standartları tercih ettiklerini açıkça belirtmişlerdir [16]:

Avustralya’nın BÇÇ (AGTIF) açık standartları “İlgili tarafların işbirliği ile doğal süreçlerle geliştirilmiş, tedarikçi bağımsız ve ticari mülkiyet hakları gerektirmeyen, ulusal ve uluslararası düzeyde kabul görmüş platform bağımsız standartlar” olarak tanımlamaktadır. Malezya’nın BÇÇ (MyGIF) ise açık standartlara “ürün ve tedarikçi bağımsız” standartlar olarak atıfta bulunmaktadır. Almanya BÇÇ (SAGA)’de açık standartlar, minimum gereksinimleri tanımlanmış ve “telif ücreti gerektirmeyen veya çok düşük bir ücretle sağlanabilen, kullanım kısıtı olmayan ve gelecekte de serbestçe erişilebilecek olan yayınlanmış standartlar” olarak tariflenmiştir.

Venezuela ise açık standartları şu şekilde tanımlamaktadır: “AS’lar, geliştirilmesinden sorumlu olan organizasyon tarafından yayınlanmış ve kontrol edilen, sektör tarafından kabul görmüş, açık veya tescilli yazılım geliştirmek üzere herhangi bir geliştiricinin kullanımına açık, rekabeti, birlikte çalışabilirliği ve esnekliği tetikleyen teknik spesifikasyonlardır.”

Avustralya, AS’lar “telif ücreti gerektirmediği, uygulama sürecinde farklılık olmadığı, genişlemeye olanak sağlayacağı, yeniden kullanımı teşvik edeceği, teknolojik bağımlılık riskini azaltacağını ve sistem yenileme maliyetlerini düşüreceği” gerekçeleriyle tescilli standartlar yerine açık standartların kullanımını tercih etmektedir.

Avustralya ve Yeni Zelanda, BÇÇ’lerinin açık standart temelli olduğunu beyan etmişlerdir. Bunun anlamı, bu çerçeveler kapsamında yer alan herhangi bir yönerge ve standartın, açık standart ilkelerine uygun olması gerekliliğidir. Her iki BÇÇ’nin girişinde bununla ilgili ifadeler yer almaktadır.

AS’lar Yeni Zelenda BÇÇ’sinde önemli bir yer tutmaktadır ve herhangi bir kurumun, bilgi, BİT ve süreçlerini, diğer kurumlar ile “açık” (tescilli olmayan) uluslararası standartlara dayalı, önceden belirlenmiş çerçeveler ile paylaşmalarını vurgulamaktadır.

Malezya BÇÇ (MyGIF), amaçlarından birini “Kamu Bilgi Sistemlerinin sahip olma maliyetini en aza indirgemek için, sektör tarafından yaygın destek gören açık standart ve spesifikasyonların uyarlanması” olarak belirtmiştir. [16]

Aynı şekilde, Almanya BÇÇ (SAGA), eDevlet uygulamalarının ana hedeflerden biri olarak ‘AS’ların entegrasyonunun teşvik edilmesine’ yer vermektedir. AS’lar için minimum gereksinimler şu şekilde belirtilmiştir:

- Standart yayınlanmış olmalı ve standart spesifikasyon dokümanı ücretsiz veya itibari bir bedelle temin edilebilmelidir.

- Standardın veya standardın belirli bölümleri üzerindeki fikri haklara erişim için herhangi bir ücret veya lisans bedeli gerekmemelidir.

Brezilya BÇÇ’sinde (e-PING), teknik spesifikasyonların belirlenmesinde mümkün olduğunca açık standartların kullanılacağı belirtilmektedir.

Danimarka BÇÇ (DIF)’in beş önerisinden biri açık standartların kullanılmasıdır ve şu koşulları belirlemişlerdir[16]:

- Standartlar, herkes tarafından ücretsiz erişilebilir olmalıdır (kullanıcılar arasında ayrım olmamalı, standartların kullanım koşulları için herhangi bir ödeme veya kural uygulanmamalıdır).

- Standartlar gelecekte de erişilebilir ve ücretsiz olmalıdır (standartın hak sahiplerinin -böyle bir hak sözkonusu ise- ileriki bir tarihte standardın kullanım hakkını kısıtlamak gibi bir olasılığı olmamalıdır).

- Standart çok iyi tanımlanmalıdır (standart tüm yönleriyle şeffaf ve dokümante edilmiş olmalı ve dokümanın erişim ve kullanımı tümüyle özgür -serbest ve ücretsiz- olmalıdır).

Türkiye BÇÇ’sinde, Avrupa BÇÇ’sinde yer alan açık standart tanımı kullanılmaktadır. Bu çerçevelerde, belirli bir spesifikasyon ve ilgili dokümanlarının

açık standart kabul edilebilmesi için gerekli olan minimum nitelikler şu şekilde belirtilmiştir [14,18]:

• Kar amacı gütmeyen bir kuruluş tarafından kabul görmüş ve gelecekte de bu

kuruluş tarafından destekleneceği belirtilmiş olmalı, zaman içinde geliştirilmesi, ilgili tüm kesimlerin katılabileceği şeffaf bir karar alma sürecinde yapılmalıdır.

• Standart yayınlanmış olmalı ve ilgili doküman bedelsiz veya itibari bir bedelle

temin edilebilmelidir. İsteyen herkes tarafından bedelsiz veya itibari bir bedelle çoğaltılabilir, dağıtılabilir ve kullanılabilir olmalıdır.

• Standarda (veya bölümlerine) ait fikri haklar (örn. patent) üzerinde itiraz

olanağı olmaksızın telif talebi olmamalıdır.

• Standardın yeniden kullanımı konusunda hiçbir sınırlama olmamalıdır.

Yukarıdakilerden anlaşılacağı gibi açık standartlar birlikte çalışabilirliği sağlamada anahtar rolü üstlenirler. Ancak, açık standartlar’ın tüm “açıklık” yönlerini kapsayan evrensel kabul görmüş bir tanımı yoktur [14].

BÇÇ’lerini hazırlama sürecinde olan devletler, açık standartlara özel önem vermelidir, hazırlamış olanlar ise bu konudaki kararlılığını sürdürmelidir. Aynı zamanda, ürün tedarikçileri, genel tercih edilen standartlara uymak ve kullanıcıların seçeneklerini artırmakla yükümlüdür. Sadece bu tutum bile, kamu kurumları arasındaki etkileşimi artırmayı ve vatandaşlara kesintisiz e-devlet hizmetlerinin sunumunu sağlayacaktır [17].