Birim değerleri tespit eden takdir komisyonları ve merkez

Arsa ve arazilerin vergi değeri, takdir komisyonları tarafından asgari ölçüde birim değer tespitine ilişkin dört yılda439

bir yapacakları takdir ve tespitlerdir. Takdir komisyonları tarafından tespit edilen değerler, tarh ve tahakkuk işleminin yapılacağı sürenin başlangıcından en az altı ay önce karara bağlanmalıdır440

. Arsalara ait olanlar takdirin ilgili bulunduğu il ve ilçe merkezindeki ticaret ve ziraat odalarına ve ilgili mahalle ve köy muhtarlıkları ile belediyelere, araziye ait olanlar il merkezlerindeki ticaret ve ziraat odalarına ve belediyelere imza karşılığında verilmektedir441

.

VUK 74. maddesinde takdir komisyonunun görevleri aşağıdaki maddeler kapsamında belirtmiştir.

1. “Yetkili makamlar tarafından istenilen matrah ve servet takdirlerini yapmak;

2. Vergi kanunlarında yazılı fiyat, ücret veya sair matrah ve kıymetleri takdir etmek (Bu gibi takdirler de takdir kararına bağlanır.)

Takdir komisyonu bu görevlerini yaparken takdir sebepleri bulunup bulunmadığını incelemez. Yalnız hatalı gördüğü muamelelerde, ilgili vergi dairesini yazı ile ikaz etmeye mecburdur.

b) Takdir komisyonu, arsalar için her mahalle ve arsa sayılacak parsellenmemiş arazide her köyün cadde, sokak veya değer bakımından farklı bölgeleri (Turistik bölgelerde değer bakımından farklı olanlar ilgili valilerce tespit edilecek pafta, ada veya parsel) itibariyle asgarî ölçüde birim değer tespit etmekle görevlidir.

c) Takdir komisyonu, her il veya ilçe için arazinin cinsi (Kıraç, taban ve sulak) itibariyle asgari ölçüde birim değer tespit etmekle görevlidir.

439 _{Bakanlar kurulu bu süreyi, sekiz yıla kadar artırmaya ve iki yıla kadar indirmeye yetkilidir.} 440 _{2014 yılı için 30 Haziran 2013 tarihi.}

441

127 Takdir komisyonlarının, arsa ve arazilerde emlak vergisine temel oluşturan değerlerin belirlenmesinde tam yetkili oldukları görülmektedir. Takdir komisyonları, üye tam sayıları ile toplanıp çoğunlukla karar verirler. Oyların eşitliği halinde ise, başkanın bulunduğu taraf çoğunluk sayılır442

.

Büyükşehir belediyesi takdir komisyonları, vali veya vekâlet vereceği memurun başkanlığında, defterdar veya vekâlet vereceği memur, vali tarafından görevlendirilecek tapu sicil müdürü ile ticaret odası, serbest muhasebeci mali müşavirler odası ve esnaf ve sanatkârlar odaları birliğince görevlendirilecek birer üyeden oluşur443

.

Arsalara ait asgarî ölçüde birim değer tespitinde takdir komisyonu; belediye başkanı veya görevlendireceği memurun başkanlığı altında belediyenin yetkili bir memuru ile defterdarın (vergi dairesi başkanlığı bulunan yerlerde ise vergi dairesi başkanının görevlendireceği iki memur), tapu sicil müdürü veya görevlendireceği bir memur ve ticaret odasınca seçilmiş bir üye (ilgili olduğu arsalara ilişkin takdir komisyonlarına organize sanayi bölgesini temsilen bir üye) ile ilgili mahalle ve köyün muhtarından kurulur444

.

Araziye ait asgarî ölçüde birim değer tespitinde takdir komisyonu; valinin başkanlığı altında defterdar, Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı il müdürü ile il merkezlerindeki ticaret ve ziraat odalarından seçilmiş birer üyeden kurulur445

.

Büyükşehir merkezi bulunan illerde arsa ve arazilerin takdir komisyonu kararları imza karşılığında merkez komisyonuna verilecektir. Merkez komisyonunca farklı bir karar belirlenmesi durumunda arsalara ait takdir komisyonu tarafından yeniden yapılan takdirlere ilişkin kararlar ilgili kurumlara verilecektir. Merkez komisyonu tarafından onaylanan karar ise derhal ilgili kurum ve kuruluşlara imza karşılığında verilecektir. Böyle bir durum, taşınmaz değerleri açısından önem arz etmekle birlikte taşınmazları değerlenmesinde denetim görevi görmektedir.

Merkez komisyonu bu kararları 15 gün içinde inceler ve inceleme sonucu belirlenen değerleri ilgili takdir komisyonuna geri gönderir. Kararların farklı olması

442 _{Danıştay 3. Dairesi, 05.02.1986 tarihli ve E. No: 1984/1954, K. No: 1986/354 sayılı kararı.} 443 _{VUK, Mük. 49 (b).}

444 _{VUK, Md. 72.} 445

128 durumunda bu değerler ilgili takdir komisyonlarınca yeniden takdir yapılmak suretiyle dikkate alınır.

Merkez komisyonunun görevi, Büyükşehir Belediyesi bulunan illerde arsa ve araziye ait takdir komisyonu kararlarını incelemektedir.

Takdir komisyonu, arsalar için her mahalle ve arsa sayılacak parsellenmemiş arazide her köyün cadde, sokak veya değer bakımından farklı bölgeleri (Turistik bölgelerde değer bakımından farklı olanlar ilgili valilerce tespit edilecek pafta, ada veya parsel) itibariyle asgarî ölçüde birim değer tespit etmekle görevlidir.

Takdir komisyonu, her il veya ilçe için arazinin cinsi (kıraç, taban ve sulak) itibariyle asgari ölçüde birim değer tespit etmekle görevlidir446

.

Takdir komisyonlarının yetkileri kanunda belirtilmiştir. Komisyonlar:

- Taşınmaz kıymeti tahmin edilecek arazi ve binaları gezebileceklerdir. - Mükelleflerden ve kiracılardan gayrimenkulün genel durumu, kullanış tarzı,

kira ve hâsılat miktarı ve tahmine yarayacak başka bilgileri isteyebilirler. - Lüzumlu gördükleri bilgileri, muhtar ve ihtiyar meclisleri, ticaret ve tarım

odaları, belediyeler ve noterler gibi resmi veya yarı resmi teşekküllerle özel teşekküller ve şahıslardan isteyebilirler.

Çalışma saatleri dışında veya tatil günlerinde, bina ve arazi, bunları işgal edenlerin muvafakati olmaksızın gezilemez. Binaların gezilmesi sırasında, komisyon başkan ve üyeleri, ev halkının rahatsız edilmemesine dikkat etmeye mecburdurlar.

Emlak vergisi matrahı için, arazi vergi değerini tespit edecek komisyon, VUK m. 89’a göre, üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve çoğunlukla karar verirler. Oyların eşitliği halinde başkanın bulunduğu taraf çoğunlukta sayılır.

Yasal hükümler çerçevesinde belirlenen arsa ve arazilere ait asgari ölçüde birim değerlere ilişkin takdir komisyonu kararları uygulama sırasında özellikle arsalar

446

129 için oluşan değerlerin bazı bölgelerde çok yüksek ya da düşük takdir edilmiş olması nedeni ile kamuoyu tarafından tartışılan konu olmuştur447

.

Mesela, Denizli Eskihisar Mahallesi’nde aynı sokak üzerinde bulunan arazi ve arsanın, metrekare birim değeri arasında oldukça fazla değer farkı vardır. Bu sokakta bulunan arazi belirlenen metrekare birim değeri 0.82 TL iken, arsa için tespit edilen değer 50.00 TL’dir. Bir de vergi oranı bakımından daha yüksek olan arsaların, vergi tutarı bakımından farkın daha da açılacağı görülebilmektedir. Burada da aynı mahallenin aynı sokağında yer alan arsa ve arazi metrekare birim değerleri arasındaki farkın fazla olması, değerlenen taşınmazların tespitinde sorunların olduğunu göstermektedir.

Komisyonlarca yapılan matrah takdirleri ile ilgili olarak, idarelerce bu takdir edilen değerlerin değiştirilme olanağı yoktur ancak bu kararlara karşı dava yolu açıktır. Ayrıca, takdir komisyonlarının saptadığı matrahlar üzerinden yapılan tarhiyatlar dava konusu yapılabilmektedir448.