Bingöl Rüzgâr Enerjisi Haritası

Kaynak: YEGM, 2015.

85

 Jeotermal

Bingöl jeotermal alanlar bakımından da zengin bir kent değildir. Bunun yanında il sınırları içerisinde önemli sayılabilecek ve gerek enerji üretimi gerekse de turizm sektörüne katkı sağlayabilecek jeotermal alanlar bulunmaktadır. Bunlar toplamda 8 adet olarak sayılabilir. Bu alanlar ve bu alanlara ait özellikler kısaca şöyledir (İÇŞM, 2011):

 Kaplıca Suyu: Karlıova ilçesi Göynük Hacıyan kaplıca sıcaklık 62 ⁰C PH: 7.20 Radyoaktivite 4,9 Eman, toplam mineralizasyon: 2855,4 mg/L Debi: 1 Lt/Sn

 Bingöl Merkez Kös Kaplıcası: Sıcaklık 36 ⁰C – 47 ⁰C PH: 6,70 Radyoaktivite 10,2 – 21 Eman, toplam mineralizasyon: 2464,9 mg/L Debi: 3 Lt/Sn

 Yayladere Hasköy Kaplıcası: Sıcaklık 48 ⁰C PH:6,60 Radyoaktivite 9,1 Eman, toplam mineralizasyon: 5706,7 mg/L Debi: 0,09 Lt/Sn

 Kiğı İlçesi Harur Kaplıcası: Sıcaklık 52 ⁰C PH: 6,80 Radyoaktivite 9,2 Eman, toplam mineralizasyon: 6911 mg/L Debi: 0,16Lt/Sn

 Maden Suyu: Kiğı ilçesi iki evler madensuyu sıcaklık 10 ⁰C PH: 6 Debi: 0,3 Lt/sn

 Yedisu İlçesi Yeşilgöl Madensuyu: Sıcaklık 10 ⁰C PH: 6 Debi: 0,3 Lt/sn

 Kiğı İlçesi Dimilyan Maden suyu: Sıcaklık 16,5 ⁰C PH:5 Debi: 1 Lt/sn

 Yedisu (Çemre) İlçesi Maden suyu: Sıcaklık 13 ⁰C PH: 5,5 Debi: 0,15 Lt/sn

 Yer Altı Kaynakları

Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (MTA) tarafından yapılan çalışmalara göre Bingöl ve yakın çevresinde endüstriyel hammadde ve metalik maden yatak ve zuhurları arasında en önemli olarak demir, kurşun-çinko, fosfat ve disten öne çıkmaktadır. Yer altı kaynakları Bingöl’ün potansiyel gelişme alanlarından biri olmasına karşın, işletilen herhangi bir maden faaliyeti bulunmamaktadır. Bingöl’deki yer altı kaynaklarının büyük bir çoğunluğunun Genç ilçesi sınırları içerisinde olduğu görülmektedir.

86

 Endüstriyel Yer Altı Kaynakları

Bingöl’deki endüstriyel yer altı kaynaklarının başında ditsen gelmektedir. MTA’nın yapmış olduğu çalışmalara göre Genç ilçesindeki Halveliyan sahasında düşük-orta sıcaklık refrakter ve seramik hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli ve %5-25 disten içerikli 140.000 ton disten rezervi belirlenmiştir.

Genç ilçesinde ayrıca fosfat yatak ve zuhurları da yer alırken, buradaki fosfat rezervleri apatitli manyetit potansiyelidir. Bingöl ilinde 27 lokasyonda toplam 2971 m. fosfat amaçlı sondajlı arama çalışmaları yapılmıştır. Genç-Avnik apatitli manyetit sahalarında %0.67- 12.96 P2O5 ve % 0.2-52.54 Fe2O3 tenörlü yaklaşık 52 milyon ton görünür rezerv tespit edilmiştir.

Bölgedeki fosfat yatakları demir ile birlikte işletildiğinde ve zenginleştirme çalışmalarının olumlu olması halinde ekonomik olma özelliği bulunmaktadır.

Disten ve fosfatın dışında Bingöl’de endüstriyel yer altı kaynağı olarak diatomit ve kaolin de bulunmaktadır. Bunlardan kaolin, Bingöl Merkez Kurudere-Simsor köyü civarında %65-78 Si O2 %11,29-16,10Al2 O3+Ti O2 tenörlü 60.000 ton rezervlidir. Bingöl merkez ilçenin Haziran köyü civarında tespit edilen diatomitin ise %90Si O2 tenörlü 4 milyon ton muhtemel rezervi olduğu belirtilmektedir (İÇŞM, 2011; MTA, 2015).

 Enerjiye Yönelik Yer Altı Kaynakları

Bingöl’de enerji sektöründe kullanılabilecek yer altı kaynaklarının başında ise linyit gelmektedir. İl sınırları içerisinde en çok bilinen linyit sahaları, Karlıova ilçesinin Halifan-Derinçay bölgesindeki linyit sahasıdır. Saha Bingöl-Karlıova karayoluna 5 km, Bingöl'e 45 km uzaklıktadır. Kömürlü saha plato görünümünde olup, Mezra Tepe (1857 m), Kardu Tepe (1744 m), Sosnek Tepe (1487 m), Kil Tepe(1687 m) sahadaki önemli yükseltileri oluşturur.

Sahada alt ısıl değerleri 1458 ve 1663 Kcal/kg olan ve toplam 83.662.000 ton görünür rezerve sahip alanlardır. Burada açık işletme ile alınabilecek kömür rezervinin 9.984.149 ton, kapalı işletme ile alınabilecek kömür rezervinin ise 46.555.995 ton olduğu belirtilmektedir.

Karlıova’daki bu rezervler, Teshin Termik Santrali’nde kullanılmaktadır (MTA, 2015).

Bingöl ili Karlıova ilçesi Derinçay Bölgesi’ndeki bu linyit sahasına yönelik yapılan geçmiş çalışmalar kapsamında 1968-1974 yılları arasında ve 1986 yılında toplam uzunluğu 6776,22 m olan 54 adet sondaj ve 9 yarma açılmıştır. Bu çalışmalar sonucunda sahada açık ve kapalı

87 işletme ile üretilebilecek toplam 56.545.144 ton linyit rezervi hesaplanmıştır. Bu rezervin yapılacak bir termik santralde yakıt olarak kullanılması amacı ile yapılan girişimlerden bir sonuç alınamamıştır. Saha rezerv itibarı ile Afşin -Elbistan Linyit havzasından sonra Doğu Anadolu Bölgesinin en büyük linyit havzasıdır.

 Metalik Yer Altı Kaynakları

Bingöl’deki metalik yer altı kaynaklarının başında demir gelmektedir. Genç ilçesinin Koşal, Gonaçtepe, Haylandere, Kelmetepe, Kılhaz, Hamek, Arduvan ve İbrahiman sahalarında % 13-61 Fe3O4 tenörlü apatitli demir yatağı olduğu belirtilmektedir. Bunun yanında Genç-Avnik-Koşal, Gonaçtepe ve Haylandere sahalarında 69 lokasyonda toplam 13.370 metre sondajlı yapılan arama çalışmalarına göre Genç- Avnik- Koşal apatitli demir yatağında %53.61 demir ve %0.95-0.11 apatit tenörlü 44.5 milyon ton demir, Genç-Gonaçtepe demir yatağında

%59.42 demir tenörlü 12.6 milyon ton demir ve Genç-Haylandere apatitli demir yatağında ise

%48.68-51.64 demir ve %1.8-1.99 apatit tenörlü 2 milyon ton demir rezervi belirlenmiştir.

Avnik yataklarının işletilmesinde önemli problemin cevherin yüksek fosfor (%0.12-2.28 P2O5) ve titan (%0.46-2.09 TiO2) içerikleri olduğu görülmektedir. Avnik cevherinin demir kaynağı olarak değerlendirilmesi, bu zararlı bileşenlerinden arındırılabilmesine bağlıdır.

Teknolojik testlerde, zararlı bileşenlerin üst sınırların altına düşürülememesi, sinterlik konsantre üretmenin olanaksız olduğunu, ancak sahadaki düşük tenörlü cevherden yüksek tenörlü (%65 Fe üzerinde) peletlik konsantre elde edilebileceğini ya da diğer uygun cevherler ile paçal yapılarak sinter girdisi olarak kullanılabileceğini göstermektedir.

Demirin dışında Bingöl’de metalik yer altı kaynağı olarak kurşun-çinko olduğu görülmektedir. Genç ilçesinin Selvi mevkiinde ortalama %45 Pb+ Zn tenörlü 21.600 ton görünür+muhtemel rezerv tespit edilmiştir. Bunun yanında Karlıova ilçesinin Hışhısı bölgesinde %15Pb, %30Zn, %0.8Cu (Galan, Sfalerit, Kalkoprit) tenörlü kurşun çinko yatağı bulunmaktadır. Özel şahıs ruhsatına sahip bu sahadaki rezerv bilinmemektedir (İÇŞM, 2011;

MTA, 2015).

88 Harita 5: Bingöl Yer Altı Kaynakları Haritası

Kaynak: MTA, 2015.

89 2.2 Fiziksel Kaynaklara Bağlı Varlıklar

Ulaşım, kanalizasyon, haberleşme vb. fiziksel altyapı unsurlarından oluşan fiziksel varlıklar, kentsel gelişim ve şehir planlamanın en önemli bir konusudur. Özellikle fiziksel varlıklar, çarpık kentsel gelişme yerine planlı ve sürdürülebilir ekonomik kalkınmaya üst düzeyde katkı sağlaması nedeniyle alansal varlıklar içerisinde önemli bir rol almaktadır.

Şekil 9: Fiziksel Kaynaklara Bağlı Varlıklar