Bilimin Doğası Hakkında Görüşler Anketi Form-C

Araştırma süresince öğretmen adaylarının bilimin doğası hakkındaki görüşlerini belirlemek için kullanılan ve uygulama öncesi ve sonrası olarak uygulanılan Bilimin Doğası Görüşler Anketi-Form C sayesinde elde edilen veriler sayesinde analiz edilmiştir.

Öğretmen adaylarının bilimin doğası hakkındaki görüşlerinin analizi için, sürekli karşılaştırmalı analiz (constant comparative analysis) yöntemi kullanılmıştır (Strauss, & Corbin, 1990). Bu konuda yapılan benzer birçok çalışmada araştırmacıların bu yöntemi kullanmayı tercih ettikleri belirlenmiştir (Kucuk, 2008). Bu yöntemin kullanılmasıyla, katılımcıların bilimin doğasıyla ilgili görüşleri açık bir şekilde ortaya konulabilmesi için, anket ve mülâkat sorularına verdikleri cevaplardan elde edilen verilere bağlı olarak, bilimin doğasının incelenen özelliklerine yönelik profillerin oluşturulması sağlanmıştır. Bu doğrultuda verilerin betimsel analizleri, bilimin doğası konusunda bir alan eğitimcisi ve araştırmacı tarafından yapılmıştır.

Araştırmanın diğer alt problemleri için analiz öncesinde anketin içerisindeki bilimin doğası özellikleriyle ilgili öğretmen adaylarının belirttikleri görüşler, Doğan ve Abd-El-Khalick (2008) tarafından da kullanılan “Naif” (Naive), “Kabul Edilebilir” (Has Merit) ve “Bilgili” (Informed) olmak üzere üç kategoride sınıflandırılmıştır. Bu sınıflamada “Naif” bakış açısı; bilimin doğasına uygun olmayan, geleneksel (pozitivist) bakış açısını, “Kabul Edilebilir”; bilimin doğası bakış açısı yansıtmasına rağmen yeterli açıklamalarda bulunamayan makul, uygun ifadeleri, “Bilgili” (post pozitivist) ise bilimin doğası bakış açısını yansıtan, örneklerle açıklayan çağdaş ifadeleri yansıtmaktadır (Tablo 11).

Tablo 11. Bilimin Doğası Özelliklerinin Kategorizasyonu Bilimin Doğası

Özelliği Naif Kabul Edilebilir Bilgili

Bilimsel bilginin değişebilir doğası Bilimsel bilginin değişmeyeceğini ifade eder. Kanunları kesin ve değişmez olduğunu ifade eder.

Teoriler kanıtlanmamış, kesin olmayan bilgilerdir.

Bilimsel bilgilerinin değişebileceğini ifade eder ancak yeterli açıklama yapamaz.

Bilimsel bilgiler elde edilen yeni veriler sayesinde var olan verilerin yeniden yorumlanması, bilim insanlarının bakış açısı, gelişen teknoloji ile değişebileceğini ifade eder.

Görüşünü detaylı açıklama veya örneklerle destekler.

94 Tablo 11’in devamı

Bilimin Doğası

Özelliği Naif Kabul Edilebilir Bilgili

Bilimde hayal gücü ve yaratıcılık Bilimsel bilginin üretilmesinde bilim insanlarının hayal gücü ve yaratıcılığını göz ardı eder.

Bilim insanlarının bilimsel bilgileri üretirken hayal güçlerini ve yaratıcılıklarını kullandıklarını ifade eder. Ancak bilimsel sürecin sadece belirli aşamalarında kullanıldığına inanır.

Bilimsel bilgilerin bilim insanlarının yaratıcılığı ve mantıksal muhakemeleri sonucunda üretildiğini ifade eder ve bilimsel sürecin her aşamasında etkili olduğunu belirtir. Görüşünü detaylı açıklama veya örneklerle destekler.

Bilimsel bilginin

delile dayalı doğası Bilimsel bilgilerin üretilmesinde delillerin

rolünü önemsemez. Deneylerin bilimsel bilgileri ispatlayan tek yol olarak görür.

Bilimsel süreçte deney ve gözlemlerin kullanıldığını ifade eder.

Ancak deney ve gözlemlerin deliller elde etmek için kullanıldığını belirtmez. Değişebilir olduğunu söyler ancak nedenini belirtmez.

Bilimsel bilgiler doğal dünyanın gözlenmesi sonucunda elde edilen delillerle oluşturulduğunu ifade eder. Buna bağlı olarak bilimsel bilgilerin

değişebileceğini de ifade edebilir. Görüşünü detaylı açıklama veya örneklerle destekler. Bilimsel bilginin sosyal ve kültürel yapısı Bilimi toplumun ve kültürün etkisinde olmaksızın evrensel olarak nitelendirir. Bilim ve toplumun birbiri üzerindeki etkisini göz ardı eder.

Bilimin sosyal ve kültürel değerlerden etkilenen bir aktivite olduğunu belirtir. Ancak ifadesini detaylı açıklayamaz ve örnekle destekleyemez.

Bilimin neyi, nasıl yürüteceğini, yorumlayacağını ya da kabul edeceğini, içerisinde bulunduğu topluma ait değerlerin etkili olduğunu bilir. Görüşünü detaylı açıklama veya örneklerle destekler.

Bilimsel teoriler ve kanunlar

Bilimsel teoriler ve kanunlar arasında hiyerarşik bir ilişki olduğunu ifade eder.

Bilimsel teorilerin ve kanunların farklı türde bilimsel bilgiler olduğunu vurgular. Ancak yeterli açıklama yapamaz.

Bilimsel teoriler ve kanunlar farklı yollardan üretilen, farklı türdeki bilimsel bilgiler olduğunu vurgular. Kanunlar, doğada var olan olgular arasındaki ilişkileri, gözlemleri ve algılamaları tanımlar. Teoriler ise doğadaki olgular için yapılan çıkarımsal açıklamalardır.

Bilimde öznellik Bilim insanlarının

objektif olduğunu düşünür. Bilim insanlarının ön bilgilerinin, kişisel inançlarının, sahip oldukları teorik bakış açısının bilime

yansımadığını düşünür.

Bilim insanlarının ön bilgilerinin, kişisel inançlarının, sahip oldukları teorik bakış açısının bilime yansıdığını düşünür. Ancak ifadesini detaylı açıklayamaz ve örnekle destekleyemez.

Bilim insanlarının ön

bilgilerinin, kişisel inançlarının, sahip oldukları teorik bakış açısının bilimsel sürecin her aşamasına yansıdığını ifade eder. Görüşünü detaylı açıklama veya örneklerle destekler.

Bilimsel bilginin çıkarımsal doğası Bilim insanlarının bilimsel bilgiyi üretirken deney ve gözlemlerle birebir gördüklerini ifade eder. Bilim insanlarının deney ve gözlemlerle elde etmiş olduğu verilere dayalı olarak çıkarım yaptığını göz ardı eder.

Bilim insanlarının deney ve gözlem yaptığını ifade eder. Teknolojinin deney ve gözlem yapında yardımcı olduğunu belirtir. Ancak çıkarımların deney ve gözlemler sonucu elde etmiş olduğu verilere dayalı olarak yapıldığını belirtmez.

Bilim insanlarının doğadaki her şeyi birebir

gözlemleyemeyeceğini ifade eder. Bilim insanlarının deney ve gözlemler sonucu elde etmiş olduğu verilere dayalı olarak çıkarım yaptığını belirtir. Görüşünü detaylı açıklama veya örneklerle destekler.

95

Anket sorularının büyük bir çoğunluğu, tek başına bir bilimin doğası özelliğini konusunda görüşlerin belirleyici nitelikte değildir. Yani her soru bir bilimin doğası özelliğini belirlemek için kullanılmamaktadır (Lederman vd., 2002). Bu nedenle anket soru bazında değil, bilimin doğası özelliklerine göre değerlendirilmesi yapılmıştır. Her bir bilimin doğası özelliği için anketler bir bütün olarak okunup ve beraberinde betimsel analizleri gerçekleştirilmiştir. Anketin içeriğiyle ilgili verilen bilgiler doğrultusunda alt problemlerde belirtilen bilimin doğası özelliği, Tablo 12’de de gösterilen soru numaralarına karşılık verilen cevaplara göre analizi gerçekleştirilmiştir.

Tablo 12. Anket Sorularıyla Hedeflenen Bilimin Doğası Özellikleri

Soru Numarası Bilimin Doğası Özelliği

1 Bilim hakkında genel görüşler 2 Bilimsel bilginin delile dayalı doğası

3 Bilimsel bilginin delile dayalı doğası, bilimsel yöntem 4 Bilimsel bilginin değişebilir doğası

5 Teori ve kanunlar

6 Teori ve kanunlar, Bilimsel bilginin değişebilir doğası,

7 Bilimsel bilginin değişebilir doğası, bilimde hayal gücü ve yaratıcılık 8 Gözlem ve çıkarımların doğası, bilimde hayal gücü ve yaratıcılık, bilimsel

bilginin değişebilir doğası

9 Bilimde öznellik, bilimde hayal gücü ve yaratıcılık, sosyo-kültürel etki, bilimsel bilginin değişebilir doğası, gözlemler ve çıkarımlar

10 Sosyal ve kültürel yapı/bilimde öznellik/bilimde yaratıcılık/ gözlemler ve çıkarımlar/ bilimsel bilginin değişebilir doğası

11 Bilimde hayal gücü ve yaratıcılık

3.6.2. Bilimin Doğasının Öğretimi, OBYM ve BTÖ’ye Yönelik Açık Uçlu